در رسانه | سیگار الکترونیک؛ ادعای بی‌خطری یابهانه سیگاری‌شدن؟

شهرآرا -تکتم جاوید - کنار پیاده‌رو، پشت فرمان وداخل کافه ورستوران؛ تقریبا همه‌جا. روی هیچ دیواری هم ننوشته است استعمال سیگار الکترونیک ممنوع! اگر هم به‌مصرف‌کنندگان بگویید، باچهره‌ای حق‌به‌جانب مدعی می‌شوند که‌این سیگارها ضرر ندارد وفقط ظاهری سیگارطور دارد وکمی بخار آب. همین هم شاید خیلی‌ها به‌خصوص نوجوانان وجوانان راوسوسه کرده است که‌سراغش بروند. کنار دوست ورفیق سیگاری یادرکافی‌شاپی که‌دود سیگارهایش نمی‌گذارد جایی راببینید، دست‌گرفتن سیگار گران‌قیمت انگار ژست مناسبی است.

به‌جز فروشگاه‌ها، سایت‌های مختلف هم انواع آن راباقیمت‌هایی ازیک‌میلیون تا۵ میلیون تومان می‌فروشند؛ هم خودش وهم قطعاتش را. شاید خواندن سخنان دکترغلامحسین حقدادی، روان‌پزشک وکارشناس اعتیاد حوزه پیشگیری اداره‌کل بهزیستی استان، برای آن‌ها که‌هنوز بر عقیده‌شان درباره بی‌اثربودن این نوع سیگار اصرار دارند، یاآنانی که‌قدم اولشان برای ترک سیگار تهیه این نوع سیگار است، تلنگری باشد.

هم نیکوتین، هم ادا واطوار

سیگار الکترونیکی، سیگار برقی یاویپ، مصرف نیکوتین رابه‌وسیله بخارکردن مایع الکترونیکی (e-liquid) باالمنت حرارتی (Coil) شبیه‌سازی می‌کند واین کار ازطریق تولید بخار ازماده‌ای به‌نام سالت نیکوتین یاای‌لیکوئید یاای‌جویس (به‌انگلیسی E juice) صورت می‌گیرد. برخی سیگارها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند تابو، طعم، مزه واحساس کشیدن سیگار واقعی رابه‌مصرف‌کننده بدهند. سیگارهای الکترونیکی به‌دو دسته ویپ وپادسیستم تقسیم می‌شوند که‌ویپ‌ها بیشتر برای مصرف‌کنندگان تفریحی وپادسیستم‌ها برای ترک‌سیگار استفاده می‌شوند.

مقالات مختلفی درباره عوارض سوءمصرف سیگار الکترونیک وجود دارد، اما دکتر حقدادی معتقد است که‌آن‌ها علمی نیست: «بررسی‌ها درباره سیگارهای الکترونیک هنوز به‌کتاب‌ها ومراجع علمی نرسیده ومنتشر نشده‌است. این محصولی تجاری است وهنوز مراجع مهم علمی دنیا آن راتأیید نکرده‌اند. درکشور ما هم مطالعه چندانی انجام نشده ومطالعات دیگرکشورها هم ضد ونقیض است وقابل‌اعتنا نیست.»

به‌گفته اوتولید این نوع سیگارها هدفی برای ترک سیگارهای معمولی بود. وی ادامه می‌دهد: «به‌طور کلی آدم‌هایی که‌سیگار می‌کشند، دو گونه اعتیاد دارند؛ یکی اعتیاد به‌ماده نیکوتین ودیگری اعتیاد به‌ادا واطوار ورفتارهای سیگارکشیدن مثل دست‌گرفتن سیگار، پک‌زدن، خارج‌شدن دود ومواردی این‌چنین. آن‌ها که‌بانی تولید این سیگار بودند، تصور می‌کردند اگر سیگاری تولید کنیم که‌نیکوتین کمتری داشته یابدون نیکوتین باشد، همان ویژگی‌های رفتاری رادارد، اما عوارض بیماری‌زای سیگارها راکم می‌کند.»

کارشناس اعتیاد حوزه پیشگیری اداره‌کل بهزیستی استان می‌گوید: «مایعی درسیگارهای الکترونیک هست که‌بخار می‌شود وحس کشیدن سیگار رابه‌فرد منتقل می‌کند. این سیگارها به‌اندازه سیگار معمولی نیکوتین وتوتون ندارد، اما به‌دلیل تجاری‌بودن وانواع آن دربازار ووجود تقاضا، همیشه این نگرانی رابه‌همراه دارد که‌آیا مصرف این سیگارها خود باعث ایجاد عارضه یاتمایل به‌مصرف سیگار خواهدشد یاخیر. برخی مطالعات نشان داده‌اند همان ماده کم موجود دراین سیگارها نیز باعث ایجاد التهاب ریه‌ها وگلو، سوزش دهان ومجاری تنفسی، حساسیت، سرگیجه وعوارض قلبی می‌شود.

شاید عوارض دیگری هم داشته باشد که‌اکنون ناشناخته باقی مانده است وبه‌مرور زمان مشخص می‌شود وشاید بدتر ازسیگارهای عادی باشد.» دکتر حقدادی درتوضیح این جمله می‌افزاید: «اینکه وسیله‌ای باشد که‌افراد غیرسیگاری ژست سیگارکشیدن بگیرند، شاید باعث شود آن‌ها به‌دنیای سیگاری‌های واقعی قدم بگذارند؛ به‌خصوص برای نوجوانان وجوانان که‌روحیه کنجکاوی دارند؛ بنابراین تصور اینکه این سیگارها درترویج سیگاری‌شدن مؤثر است هم جای تردید دارد.»
وی تأکید می‌کند: «چون دربازار انواع مختلفی تولید می‌شود، ممکن است ترکیب دوزهای نیکوتین آن کم وزیاد وغلظت موادش متفاوت وزیادتر باشد که‌برای سلامتی مضر است. درهر صورت مسئله این است که‌بی‌خطربودن آن اثبات نشده‌است.»

این روان‌پزشک وجود این سیگارها رادربرخی مراکز ترک اعتیاد ممکن می‌داند ومی‌گوید: «استفاده ازاین سیگارها درروند کاری مراکز ترک اعتیاد نیست واگر هم باشد، درکنار دیگرروش‌ها استفاده می‌شود؛ همان‌طور که‌ما اکنون روش‌های تجاری مختلفی رادرکنار روش‌های علمی به‌کار می‌گیریم. اما استفاده بدون ضابطه وبدون برنامه درمراکز غیرمجازانجام می‌گیرد.»

توصیه نهایی اوبرای کسانی که‌قصد ترک سیگار دارند، مراجعه به‌متخصصان این حوزه است که‌روش‌های مختلف واثبات‌شده ترک ازمدل‌های رفتاری، روان‌شناختی، دارویی وکاهش وسوسه راهمراه باهم به‌کار می‌گیرند وجای هیچ دلهره ونگرانی هم وجودندارد. حتی اگر فرض کنیم سیگار الکترونیک درترک اعتیاد مؤثر است، باید به‌کمک متخصص ازآن استفاده کنید، نه‌اینکه ازفروشگاه بخرید وبدون روند خاصی مصرف کنید.»