به گزارش قدس خراسان آنلاین، سوم دسامبر مصادف با ۱۲ آذر از سال ۱۹۹۲ و از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی معلولین اعلام شده است. بیش از ۵۰۰ میلیون نفر به دلیل نقص در سیستم مغزی، جسمی و حسی از معلولیت رنج می‌برند. منشور سازمان ملل روز معلولان را برخاسته از نیازهای افرادی می داند که به رغم محدودیت‌های حسی و حرکتی باید مانند دیگران از امکانات رفاهی و اجتماعی برخوردار شوند؛ طبق این منشور معلولین نیز صرف نظر از علت، کیفیت و شدت نقص و ناتوانی‌شان، دارای همان حقوق اساسی هستند که سایر هموطنان هم سن‌شان از آنها برخوردارند. حق برخورداری از یک زندگی دلپذیر وحتی المقدور عادی، در راس این حقوق قراردارد، حق بهره مندی از خدمات آموزش و پرورش، بهداشت، مسکن، اشتغال، امکانات تفریحی، حقوق مدنی، سیاسی و حفظ حیثیت انسانی معلولین، حق ذاتی آن‌هاست. به همین مناسبت با دکتر مسعود فیروزی مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی به گفتگو نشستیم.
قدس خراسان آنلاین: به عنوان اولین سوال بفرمایید چند نفر فرد دارای معلولیت تحت پوشش بهزیستی خراسان رضوی قرار دارند؟
فیروزی: در ابتدا لازم است مقدمه‌ای در این خصوص عنوان کنم، قبلا تعریفی که از معلول در دنیا وجود داشت به معنای یک معلولیت مادام العمر بود که فرد بدون کمک دیگران امکان زندگی مستقل ندارد در واقع معلولیت‌های شدیدی که ۳ تا ۵ درصد جمعیت را شامل می‌شد امروزاما تعریف معلول شامل کلیه افراد کم توان و ناتوان است که آماری حدود ۱۲ تا ۱۵ درصد می‌شود. تعریف جدید، سالمندان و کلیه افرادی که در یک برهه موقتی دچار معلولیت می‌شوند را نیز دربر می‌گیرد. اگر عدد ۱۵ درصد را در نظر بگیریم در کشور ما حدود ۱۲ میلیون نفر معلول هستند، در صورتی که بعد خانوار را هم در نظر بگیریم چیزی حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد افراد جامعه یا خودشان یا یکی از بستگان درجه یک شان درگیر موضوع معلولیت هستند، به همین علت اصطلاح بزرگترین اقلیت جهان به آنها اطلاق می‌شود؛ در حال حاضر حدود ۱۳۵ هزار معلول در خراسان رضوی تحت پوشش بهزیستی هستند که به گروه‌های مختلف مانند جسمی حرکتی، حسی، روانی مزمن و سالمندان تقسیم می‌شوند.
قدس خراسان آنلاین: با توجه به جمعیت بالای حاشیه نشین در خراسان رضوی، آیا اماری از افراد دارای معلولیت حاشیه نشین در استان دارید؟
فیروزی: بله در این خصوص تعداد افراد دارای معلولیت حاشیه نشین حدود ۱۲ هزار نفر برآورد می‌شود که هم اکنون ۹ هزار معلول در حاشیه شهر مشهد سکونت دارند که با مشکلات عدیده‌ای مانند پایین بودن درآمد، سکونتگاههای غیرمتعارف و فاقد امکانات بهداشتی اولیه، عدم دسترسی به خدمات سلامتی و بهداشتی و توانبخشی به دلیل فقر فرهنگی و مالی، عدم دسترسی به خدمات فرهنگی و آموزشی و تفریحی مواجه هستند.
محدودیت‌های جامعه از افراد متفاوت معلول می‌سازد
قدس خراسان آنلاین: چرا در مورد معلولیت شدت عنوان می‌شود؟
فیروزی: انسان‌ها متفاوت متولد می‌شوند و از همه حقوق انسانی هم برخوردارند، فردی که دچار معلولیت جسمی حرکتی است در بدو تولد مشکلی ندارد چون تعاملی با جامعه ندارد اما در ۶ ماهگی به اندازه محدودیت‌هایی که در خانه وجود دارد با چالش روبرو می‌شود در سن یک سالگی توان بالا رفتن از پله را نخواهد داشت و در سه سالگی مهد کودک مناسب سازی شده برایش وجود ندارد، درهفت سالگی با مشکل مدرسه مواجه می‌شود که حتی سرویس بهداشتی مناسب‌سازی شده برای استفاده او ندارند. به این ترتیب می‌بینید این فرد هر چه بیشتر وارد تعامل با جامعه شود مشکلاتش بیشتر بروز می‌کند و در واقع یک فرد متفاوت در بدو تولد بر اثر محدودیت‌هایی که در جامعه برایش بوجود آورده‌اند تبدیل به یک فرد معلول می‌شود و شدت معلولیتش افزایش می‌یابد.
قدس خراسان آنلاین: آماری که در ابتدای بحث ارائه کردید در اجتماع خیلی به چشم نمی‌اید یعنی ما عملا شاهد ۱۲ تا ۱۵ درصد فرد دارای معلولیت در شهر نیستیم؛ علت چیست؟
فیروزی: این همان بحث دسترسی پذیری است که مطرح شد؛ بحث دسترسی پذیری موضوع مهمی است که هنوزکارهای زیادی باید برای آن انجام شود، اینکه ما در محیط‌های عمومی افراد دارای معلولیت کم می‌بینیم دلیلش همین دسترسی پذیری‌هایی است که در بخش‌های مختلف انجام نشده و حضور آنها را با محدودیت مواجه کرده است.
قدس خراسان آنلاین: در خصوص مشکلات خانواده‌های افراد دارای معلولیت چه نکاتی پررنگ تر است؟
فیروزی: به محض اینکه یک فرد دارای معلولیت متولد می‌شود خانواده متحمل هزینه‌های زیادی می‌شود و به لحاظ اقتصادی کلیت خانواده تحت الشعاع قرار می‌گیرد. از مراجعه به مراکز درمانی تا خرید لوازم توانبخشی و مسائل مختلف انقدر یک خانواده را درگیر می‌کند که از فرزندان دیگر هم غافل می‌شود از طرفی مرحله انکار و بعد ازآن احساس گناه و شرایط روحی مختلف، گاها باعث می‌شود که خانواده را آنقدر درگیر کند که بحث توانبخشی فرزند معلول به حاشیه برود.
قدس خراسان آنلاین: حمایت‌های قانونی از افراد دارای معلولیت را چطور ارزیابی می‌کنید؟
فیروزی: قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت که در سال ۹۹ مصوب شد با وجود نقص‌هایی که دارد اما قانون خوبی است که متاسفانه در بخش‌های مختلف اجرایی نمی‌شود. در بخش اشتغال کارهایی که باید انجام شود زمین مانده، موضوع درمان که خیلی از بیمه‌ها پوشش نمی‌دهند، در بحث حمل و نقل رایگان درون شهری و تخفیف ۵۰ درصد بین شهری واقعا این موارد چند درصد محقق شده است؟ صدا و سیما هر هفته باید پنج ساعت برنامه خاص افراد دارای معلولیت پخش کند و کلیه سریال‌ها و برنامه‌های مهم برای نابینایان باید قبلش توضیحی برای نابینایان پخش شود که انها در جریان برنامه قرار بگیرند تا هنگام پخش متوجه موضوع شوند. کلیه برنامه‌های مهم باید برای ناشنوایان مترجم زبان اشاره داشته باشد اینها دستور صریح قانونی است که در صدا و سیما اجرا نمی‌شود حتی شاهدیم برنامه‌های مربوط به سخنرانی اشخاص مهم مملکتی رابط ناشنوایان ندارد.
قدس خراسان آنلاین: در خصوص توانبخشی افراد دارای معلولیت چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
فیروزی: توجه ویژه به ارتقای کیفیت زیست اجتماعی سالمندان، ساماندهی ارائه خدمات تخصصی به معلولان، توانمندسازی اجتماع محور معلولین، پیگیری بین سازمانی مناسب سازی شهری و روستایی جهت حضوراجتماعی معلولین، ساماندهی مراکز نگهداری و استفاده از ظرفیت و پتانسیل انجمن ها و سازمانهای مردم نهاد معلولان از جمله مواردی بوده که در بهزیستی خراسان رضوی پیگیری شده است. در حال حاضر بیش از ۱۰۰ مرکز توانبخشی روزانه برای افراد دارای معلولیت در استان داریم و ۶ تا ۷ هزار فرد معلول را نیز در مراکز شبانه روزی نگهداری و سرویس دهی می‌کنیم. طرح شناسایی افراد معلول در روستاها، ارائه تسهیلات ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومانی برای مناسب‌سازی مسکن و خودرو معلولان، تسهیلات اشتغال، کمک هزینه ایاب و ذهاب، هزینه‌های درمانی، پرداخت شهریه دانشگاه به افراد دارای معلولیت و فرزندان آنها، از جمله موارد حمایتی است که برای این افراد انجام می‌دهیم. از طرفی یکی از بحث‌هایی که برای پیشگیری انجام می‌دهیم اجرای استان طرح غربالگری کم شنوایان و ناشنوایان در کلیه زایشگاه‌ها را داریم و بالغ بر ۹۵ درصد نوزادان به صورت رایگان در این طرخ غربالگری می‌شوند که هزینه زیادی هم برای بهزیستی دارد. با اقداماتی که در بحث توانبخشی ناشنوایان انجام داده ایم امروز حتی یک کودک کم شنوا و ناشنوا به مدارس استثنایی نمی‌رود و در کنار سایر دانش اموزان در مدارس عادی تحصیل می‌کنند. اعتبارات بهزیستی عدد بالایی است اما افزایش سالانه آن از نرخ تورم عقب مانده است و باید در لایجه بودجه افزایش سالانه بیشتری داشته باشد.
قدس خراسان آنلاین: معمولا وقتی صحبت از توانمندسازی می‌شود به ساخت مکان‌های اختصاصی اشاره می‌شود، نظر شما در این مورد چیست؟
فیروزی: من با پارک و اتوبوس و کتابخانه معلولین و هرچیزی که بخواهد این افراد را از جامعه جدا کند موافق نیستم، فضاهای عمومی و شهری باید طوری باشد که برای همه افراد از جمله افراد دارای معلولیت قابل استفاده باشد. مردم هم در این موضوع وظایفی دارند در بحث ساخت خانه افراد باید این موارد را در نظر داشته باشند که اگر زمانی میهمان کم‌توان معلول یا سالمند داشته باشند بتواند آنجا راحت باشد به عنوان مثال در سرویس بهداشتی به سمت بیرون باز شود و یک توالت فرنگی هم درون آن تعبیه شود، اینها هزینه زیادی ندارد اما غفلت می‌کنیم.
قدس خراسان آنلاین: شعار روز معلول امسال چیست؟
فیروزی: شعار امسال راه حل‌های تحول افرین برای توسعه فراگیر است که به راه‌حل‌های مدرن و نوآورانه اشاره دارد. ما باید با ارائه خدمات بهتر به ابن افراد به سمت توسعه حرکت کنیم، یک مطالعه بین المللی در سازمان ملل اثبات کرد جوامعی که به مشکلات افراد معلول و کم توان بیشتر توجه می‌کنند زودتر هم به توسعه میرسند علت این موضوع در وهله اول تغییر نگرش افراد جامعه است، از طرفی یک جمعیت پرتعدادی که در صورت محدودیت وبال یک جامعه می‌شوند در این حالت خودشان کمک حال توسعه می‌شوند. در نظریه اکوسیستم اجتماعی گفته می‌شود در نظر نگرفتن یک طیف در جامعه می‌تواند در کل جامعه اثر بگذارد حالاتصور کنید اگر فقط معلولیت‌های شدید که در صورتی که با خانواده در نظر گرفته شوند چیزی حدود ۲۰ درصد جمعیت معادل ۱۶ میلیون نفر را درنظر نگیریم چه وضعیتی پیش خواهد آمد.
قدس خراسان انلاین: حرف آخر؟
فیروزی: باید برای پوشش‌های بیمه ای در خصوص مسایل درمانی و لوازم توانبخشی فکری کرد، یک فردی که کودک ناشنوا دارد تا رسیدن به تشخیص قطعی چندین میلیون باید هزینه کند برای تهیه سمعک چیزی بین ۲۰ تا ۴۰ میلیون دیگرباید هزینه کند، بیمه‌ها این موارد را پوشش نمی‌دهند بهزیستی در حد امکان این حمایت‌ها را دارد اما لازم است همه دستگاه‌های مرتبط برای این موضوع پای کار باشند.
گفتگو: معصومه مومنیان
نظر شما