علی(ع)؛ امام، پدر و مددکار

امام علی(ع) چنان سیره‌ای در تاریخ اسلام دارد که همه فلاسفه و علمای عالم که در تاریخ ادیان تحقیق و تتبع کرده‌اند در توصیف شخصیت او سخنان بسیار گفته و وجوه عملکرد فردی و اجتماعی این بزرگمرد را مورد مداقه قرار داده‌اند.

کارهایی که جانشین پیامبر اسلام در زندگی پیش از حاکمیت، حین خلیفه‌گری و پس از حکومت، انجام داده، نشانه‌های واضحی از روح بلند این رادمرد دارد و نشان می‌دهد که چرا همه‌ی متفکران و اندیشمندان جهان، وی را مظهر عدالت و تقوا دانسته‌اند.

امام علی(ع) وجوه مختلف فکری را دارا بوده و چنان اندیشه‌ی وسیع و آینده‌نگری داشته که در تمام دوران پس از حیات پیامبر(ص) و حتی زمانی که در رأس حاکمیت نبوده، راه حکومت اسلامی را هموار می‌ساخته است.

یکی از بارزترین جنبه‌های عملکردی و رفتاری این امام بزرگوار، عدالت‌پیشگی، فقیر دوستی، محرومیت‌زدایی و نگاه انسانی وی در رابطه با طبقات ضعیف بوده است.

بسیار گفته و نوشته‌اند که ایشان حتی در دورانی که حاکمیت جهان اسلام را داشت، فقرا و تهی‌دستان را شناسایی می‌کرد و شبانگاهان و در لباس ناشناس، برایشان قوت معیشت می‌برد و چون از نام و شهرتش می‌پرسیدند می‌گفت بنده‌ی خدا.

اینها را که برشمردم، نشانگان مددکاری به معنای واقعی در جهان امروز است و راه و رسم مددکاری را به شاغلان و فرهیختگان این رشته نشان می‌دهد.

دنیای سرمایه‌داری امروز مملو از نابسامانی و شرارت و اعمال غیر انسانی و فجایع و آسیب‌های اجتماعی است. دورنمای جامعه‌ی بشری، فقر و تیره‌روزی را حذف ناشدنی می‌نماید و دست‌کم در کوتاه‌مدت، این معضل اجتماعی و اقتصادی را همراه جوامع می‌شناسد.

در چنین دنیایی، مددکاری، حتی با نگاه علمی و کلاسیک آن، علاوه بر رفتار و عمل غیر طرفدارانه با مددجو که ویژه نگاه غیر اسلامی به مددکاری است، باید حاوی نگاهی انسانی بوده و با نگرش این‌همانی همراه باشد.

به بیان دیگر، مددکار برای عمق بخشیدن به تأثیر عمل خود در مددجو، باید با تمام وجود، با او همراه شود و خود را در فرایند مشکلی که وجود دارد به جای مددجو بگذارد، درد او را احساس کند، بی‌پناهی و تنهایی او را به جان بچشد و نیاز او را نیاز خویش بداند.

در چنین صورتی است که مددکار ایرانی شیعه، می‌تواند علی‌وار مددکاری کند و ادعا نماید که شیعه‌ی علی است؛ مردی که همه‌ی عالم درگیر یافتن مصادیق شجاعت اویند و متفکرانش در پی یافتن دلایل رحم و شفقت بیکران وی در نسبت با فقرا و ضعیفان.

و پدر، همان امام است و مددکار در جامعه اسلامی. پدران خانواده نیز، برای اعضای خانواده نقش امام و هدایت‌گر را دارد و همچنین در حل مشکلات خانواده، نگاه مددکارانه را ملاک قرار می‌دهد. پدر، هم سرپرست است، هم هدایت‌گر، هم مشفق و مشوق، و هم مددکار و یاریگر. علی(ع) نیز در خانواده‌اش چنین بود، پسرانی پرورد که افتخار جهان اسلام شدند و فرزندانی تربیت کرد که تا نام انسان بر کره خاک باشد، حسنش را الگوی کرامت می‌دانند و حسینش را مظهر آزادگی می‌شناسند.

همه ما از مادر متولد شده‌ایم و علاوه بر مهر مادری، عشق به پدر، در وجودمان به ودیعه نهاده شده و هر جا که می‌خواهیم سابقه و سائقه‌ی خودمان را به رادمردی و درستکاری و انسانیت برسانیم، نام پدر را می‌آوریم و در اصل و نسب، خود را اصیل‌زاده نشان می‌دهیم. چون مادر، با پدر به کمال می‌رسد و پدر، جایگاه خود را از مقام مادر درمی‌یابد. این دو در مثال، چنان دو بالند که پریدن خانواده را به مأمن رهایی و تعالی، مقدور می‌سازند.

در سالروز ولادت علی(ع) که هم مصداق امام بود، هم معنای پدر و هم الگوی مددکار، روز پدر و روز مددکار را گرامی می‌داریم و به همه‌ی مددکاران عزیزی که دل در گرو خدمت به مددجویان بهزیستی دارند درود و سلام می‌فرستیم.

دکتر مسعود فیروزی

مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی