عرض بزرگ‌راه بابانظر (صدمتری) را با ترس از تصادف با ماشین‌های سنگین و خودروهایی که روی دور سرعت‌اند، پشت سر می‌گذاریم و حالا وسط بولوار دیدن تجمع معتادان ترسی بدتر از ترس تصادف به جانمان می‌اندازد. سمت دیگر بولوار را با وسواسی کمتر و سریع‌تر رد می‌شویم. حالا حس مشترکی پیدا می‌کنیم با شهروندانی که با پیام‌هایشان در طول یک‌ماه گذشته درددلشان را با ما در میان گذاشته بودند و از مسئولان درخواست رسیدگی و سامان‌دهی معتادان متجاهر را داشتند.
* حضورشان ترسی است بر دل ما رهگذران
یکی از شهروندان که از حضور معتادان بولوار خواب ترسی روزانه را در عبورومرور از خیابان تجربه می‌کند، می‌گوید: چرا پلیس یا ارگان‌های دیگری که باید به وضع معتادان متجاهر رسیدگی کنند، آن‌ها را از وسط بولوارها و گوشه و کنار خیابان‌ها جمع نمی‌کنند؟ هربار که می‌خواهیم از خیابان عبور کنیم، از دیدن معتادان کارتن‌خواب هراس به جانمان می‌افتد.
یکی از شهروندان دیگر هم به خبرنگار ما می‌گوید: شاید در ظاهر یک فرد معتاد را مجرم ندانند و بگویند بیمار و آسیب‌دیده اجتماعی است اما زور مواد گاهی آن‌قدر زیاد است که هوشیاری و عقل از کفِ این افراد می‌برد. مگر نبوده است تخلفات و حوادثی که این افراد باعث و بانی‌اش بوده‌اند؛ از سرقت‌های خرد و کلان تا زورگیری و کیف‌قابی. اگر کاری هم به کسی نداشته باشند، باز هم حضورشان ترسی است بر دل ما رهگذران.
*تردد معتادان کارتن‌خواب در هر نقطه‌شهر
به آدرسی که یکی دیگر از شهروندان در نزدیکی پاساژها و مجتمع‌های تجاری منطقه گردشگری سپاد در بولوار خیام داده است، سر می‌زنیم. این طرف مجتمع‌ها با آن طرفشان چیزی شبیه سیاهی است و سفیدی. این طرف تجمع مجتمع‌های به نسبت لاکچری است با تردد بازاری‌ها و مشتریان و در فاصله‌ای نه خیلی دورتر از این مجتمع‌ها، محلی برای تجمع کارتن‌خواب‌ها و خرده‌موادفروش‌ها.
دونفرشان انگار در فاصله‌ای صدمتری از یکی از مجتمع‌های تجاری در کمین رهگذران نشسته‌اند. چیزی شبیه زاغ‌سیاه چوب زدن رهگذران. یکی‌شان ریش و موهای بلندی دارد و معلوم است مدت‌هاست با آب و شانه غریبه بوده‌است. چشم‌هایش براثر مصرف مواد گشاد شده و انگار دائم با تعجب در حال پاییدن دور و اطراف است. دست‌های چرک‌مرد شده‌اش را گاهی تکان می‌دهد. آن یکی در عالم خودش با کسی حرف می‌زند. رنگ پوست دستانش با کاپشن مشکی تنش یکی شده است. چشم‌هایش گودافتاده‌و گوشه لب‌هایش شوره بسته است. دونفرشان جوری دست از زندگی شسته‌اند که انگار هیچ‌کس آن‌ها را نمی‌بیند یا اصلا واکنش رهگذران و نگاه‌های متعجب و ترسشان از آن‌ها، برایشان مهم نیست. رهگذران راهشان را جوری کج می‌کنند که با فاصله از این دو معتاد کارتن‌خواب مسیرشان را ادامه دهند. ترسی را که این رهگذران تجربه می‌کنند، شاید روزی خیلی از افراد تجربه کرده باشند. شاید جمع شدن این کارتن‌خواب‌ها که در هر نقطه‌ای از شهر دیده می‌شوند، راهی باشد برای عبور از این ترس‌های مشترک.
*رفتارها و حرکات عجیب، عامل هراس از معتادان
پیام دیگری را که یکی از شهروندان از تردد معتادان کارتن‌خواب فرستاده است یک بار دیگر مرور می‌کنیم. «لطفا به مسئولان بگویید آیا تا حالا پای پیاده در گوشه و کنار شهر مجبور به تردد شده‌اند؟ همین هفته یک معتاد در جدول‌های خیابان ما در خیابان ولیعصر در نزدیکی میدان فهمیده افتاده بود. می‌گفتند یا زیادی قرص مصرف کرده یا زیادی تزریق کرده است. همه می‌ترسیدند که نزدیک شوند. زنده بود اما جرئت کمک به او را نداشتند. این‌قدر که در بین این معتادان رها افراد توهم‌زده و دچار رفتارها و حرکات عجیب دیده‌اند، از آن‌ها هراس دارند.»
بین پیام‌هایی که شهروندان برای پیگیری به خبرنگارمان منتقل می‌کنند، نقطه دردناک آنان معتادان کارتن‌خواب زن است؛ زنانی که اعتیاد زندگی‌شان را مثل صورت و دست‌های چرکی‌شان، سیاه کرده است. شاید تنها راه بازگشت به خانه، کنار گذاشتن همین اعتیادی باشد که شنیده‌اند خانمان‌سوز است اما خانمانشان را به دستش سپرده‌اند. شاید خیلی از این معتادان را بشود با پیش پا گذاشتن راهی برای ترک اعتیاد در مراکز نگهداری از آسیب‌دیدگان اجتماعی به زندگی بازگرداند. شرطش همت مسئولان است برای فراهم کردن زیرساخت‌های نگهداری و توانمندسازی آنان و مهم‌تر از همه اراده خود مصرف‌کنندگان برای رهایی از اعتیاد و نجات از نابودی تدریجی.
معاون شهردار و رئیس سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد خبر داد
گرم‌خانه‌های شهر پذیرای معتادان
برای جمع‌آوری و سامان‌دهی معتادان متجاهر، هرچند مدیریت شهری وظیفه مستقیم قانونی ندارد اما با هدف کمک به مدیریت این آسیب اجتماعی و پاک‌سازی چهره شهر از کارتن‌خواب‌ها و معتادان، اقدامات مختلفی را در دست اجرا دارد. ایجاد گرم‌خانه‌ها برای پذیرش معتادان کارتن‌خواب، جمع‌آوری داوطلبانه آنان با اکیپ‌های ویژه و انتقال آنان به گرم‌خانه‌ها، تأمین دو وعده غذایی به همراه خدمات بهداشتی از جمله اقداماتی است که مدیریت شهری در بحث سامان‌دهی معتادان، اعم از معتادان متجاهر، معتادان بدون جا و مکان و معتادان رها در شهر، در دستورکار خود قرار داده است.
درباره خدمات‌رسانی در بحث سامان‌دهی معتادان متجاهر و کارتن‌خواب با معاون شهردار و رئیس سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد گفت‌وگو می‌کنیم. سید مجتبی منتظری ابتدا به بحث فرا رسیدن فصل سرما و ضرورت سامان‌دهی معتادان کارتن‌خواب اشاره می‌کند و می‌گوید: برای معتادان کارتن‌خواب و متجاهر در شهر، به‌ویژه مناطق حاشیه شهر و پاتوق‌های تجمع آنان، طرح‌پذیرش در گرم‌خانه‌ها را به روال سال‌های گذشته از ابتدای پاییز آغاز کرده‌ایم. به‌خودی‌خود پذیرش معتادان کارتن‌خواب در این گرم‌خانه‌ها علاوه بر نجات جان آن‌ها از سرما در طول شب، از حضور و تردد شبانه آنان در شهر نیز جلوگیری می‌کند.
*کاهش تجمع شبانه معتادان کارتن‌خواب با فعالیت گرم‌خانه‌ها
تجمع‌های شبانه معتادان کارتن‌خواب با روشن کردن آتش در گوشه و کنار زمین‌های خالی، مخروبه‌ها و مناطقی از حاشیه شهر که در مجاورت محله‌های مسکونی است، به جز احساس ناامنی برای شهروندان، خطر مرگ بر اثر سرما را برای خود آنان نیز به دنبال دارد. در این راستا خدمات گرم‌خانه‌های شهرداری هم به نجات جان معتادان کارتن‌خواب از سرما منجر می‌شود و هم به کاهش ترددها و تجمع‌های شبانه آنان.
درباره این‌گرم‌خانه‌ها معاون شهردار اعلام می‌کند: اکنون ۲گرم‌خانه در خانه سبز شهرداری با ظرفیت پذیرش ۱۰۰نفر ویژه زنان و ۱۰۰نفر ویژه مردان در بحث سامان‌دهی معتادان کارتن‌خواب و افراد بی‌خانمان در حال بهره‌برداری است. ۲گرم‌خانه ویژه سامان‌دهی معتادان کارتن‌خواب و افراد بی‌خانمان، در منطقه ۳شهرداری نیز آماده بهره‌برداری است؛ یک گرم‌خانه ویژه بانوان با ظرفیت پذیرش ۳۰نفر و یک گرم‌خانه ویژه مردان با ظرفیت پذیرش ۸۰نفر. همچنین یک گرم‌خانه در منطقه ۲شهرداری با ظرفیت پذیرش ۵۰نفر ویژه مردان در حال آماده‌سازی است. یک گرم‌خانه در منطقه ۵شهرداری ویژه مردان با ظرفیت پذیرش ۶۰نفر نیز آماده بهره‌برداری است.
منتظری تأکید می‌کند: درصورت نیاز به ظرفیت‌های بیشتر برای سامان‌دهی معتادان کارتن‌خواب در فصل سرما، آمادگی افزایش ظرفیت در سایر مناطق شهرداری، از جمله منطقه ۷، منطقه ۴و منطقه ۶وجود دارد.
*سامان‌دهی شبانه معتادان کارتن‌خواب داوطلبانه است
منتظری درباره خدمت‌رسانی در این مراکز برای معتادان کارتن‌خواب و بی‌خانمان‌ها توضیح می‌دهد: طرح جمع‌آوری داوطلبانه معتادان و کارتن‌خواب‌ها برای پذیرش در گرم‌خانه‌های شهرداری از ساعت ۲۰شب شروع می‌شود تا ۸صبح روز بعد. علاوه بر فراهم ساختن امکانات استراحت، استحمام و امکانات بهداشتی، یک وعده غذای گرم برای شام و همچنین یک وعده صبحانه نیز برای معتادان کارتن‌خواب و بی‌خانمان‌ها در نظر گرفته شده است.
به گفته وی، خدماتی از جمله مشاوره و مددکاری اجتماعی نیز جزو خدمات گرم‌خانه‌های در نظر گرفته شده است که پس از پذیرش و درصورت تمایل افراد، مشاوره و مددکاری اجتماعی نیز صورت می‌گیرد.
معاون شهردار تأکید می‌کند: حضور در گرم‌خانه‌های شهرداری به‌صورت داوطلبانه است، در هر منطقه شهری یک خودرو ون به صورت مستقل وظیفه گشت‌زنی و انتقال افراد متقاضی از بین کارتن‌خواب‌ها و بی‌خانمان‌ها را به عهده دارد. همچنین اکیپ‌های سرای سبز زندگی (خانه سبز) نیز با ظرفیت ۱۳دستگاه ون، شامل پنج دستگاه ون در شیفت صبح، شش دستگاه ون در شیفت عصر و دو دستگاه ون در طول شب، به‌صورت سه شیفت در ۲۴ساعت فعال‌و آماده انتقال کارتن‌خواب‌ها و بی‌خانمان‌ها به گرم‌خانه‌ها هستند.
فرمانده انتظامی مشهد:
محدودیت نگهداری نباشد، یک‌روزه معتادان متجاهر را جمع‌می‌کنیم
تماس‌ها و پیام‌های مکرر مردمی را که درخواست جمع‌آوری معتادان متجاهر را از وسط بولوارها، فضاهای سبز، گوشه‌وکنار محلات دارند با فرمانده انتظامی مشهد در میان می‌گذاریم. سرهنگ حسین دهقان‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار می‌کند: اینکه مردم با رسانه‌ها تماس می‌گیرند و درخواست مطرح شدن مطالبه خود را درباره جمع‌آوری معتادان متجاهر دارند و این درخواست‌ها را در تماس با پلیس هم مطرح می‌کنند نشان‌دهنده حساسیت‌های مردمی و نیاز جامعه برای رفع آسیب اجتماعی معتادان متجاهر است.
وی تأکید می‌کند: طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر و معتادان پرخطر که زمینه‌ساز جرم‌های مختلف در شهر هستند، جزو طرح‌های نیروی انتظامی است که به‌طور مستمر اجرا می‌کنیم. بااین‌حال نمی‌خواهیم فقط شعار دهیم که طرح‌های ضربتی جمع‌آوری معتادان متجاهر در نقطه مطلوب بوده است. قطعا مشکلاتی در این زمینه وجود دارد.
*نگهداری بیش از ۳۷۰۰معتاد متجاهر مشهد در کمپ‌ها
فرمانده انتظامی مشهد درباره تعداد معتادان متجاهری که اکنون جمع‌آوری و به مراکز نگهداری آسیب‌دیدگان اجتماعی منتقل شده‌اند، اینطور اعلام می‌کند: بیش از سه هزار و ۷۰۰معتاد متجاهر در کمپ‌های ترک اعتیاد ماده ۱۶نگهداری می‌شوند. این مراکز از نظر ظرفیت پذیرش اشباع شده‌اند. به محض اینکه حتی یک معتاد متجاهر از این مراکز بعد از ترک اعتیاد به اجتماع بازگردانده می‌شود، بلافاصله یک معتاد دیگر را از شهر جمع‌آوری و بعد از طی شدن مراحل قانونی و قضایی به این مراکز منتقل می‌کنیم.
سرهنگ دهقان‌پور به این نکته هم تأکید می‌کند که ما این امکانات و توان را در نیروی انتظامی داریم تا به‌صورت ضربتی در طول یک روز همه معتادان متجاهر، پرخطر و کارتن‌خواب را جمع کنیم اما محدودیت‌هایی در امکانات و زیرساخت‌های نگهداری و توانمندسازی این آسیب‌دیدگان وجود دارد. نمی‌توان معتادان را از یک نقطه شهر جمع کرد و صرفا به یک مکان منتقل کرد. مکان نگهداری به پزشک، روان‌شناس، خوابگاه، صبحانه، نهار و شام نیاز دارد. برای بهبودی و بازگشت معتادان به جامعه به توانمندسازی‌شان نیاز هست؛ لذا همه این موارد را هیچ ارگانی به تنهایی نمی‌تواند انجام دهد. باید دستگاه‌های متولی مختلف در کنار یکدیگر هم‌افزایی داشته باشند و با تخصیص بودجه و همچنین برنامه‌ریزی بتوان چهره شهر را در شأن مشهد و به دور از آسیب اجتماعی حضور و تجمع معتادان در نقاط مختلف شهر حفظ کرد.
فرمانده انتظامی مشهد اظهار می‌کند: تردد و تجمع معتادان در وسط بولوارها از جمله بزرگ‌راه‌ها به جز اینکه چهره نازیبایی از شهر ارائه می‌دهد، حتی عامل ایجاد تصادفات زیادی نیز هست؛ چنانکه در بیشتر تصادفات بزرگ‌راه‌ها از جمله صدمتری شاهد تصادفات عابر پیاده با عبورومرور معتادان متجاهر هستیم.
معاون پیشگیری بهزیستی خراسان‌رضوی:
کم‌کاری برخی دستگاه‌ها زنجیره سامان‌دهی معتادان را قطع می‌کند
معاون امور پیشگیری بهزیستی خراسان‌رضوی می‌گوید: هم مردم مطالبه‌جمع‌آوری و سامان‌دهی معتادان متجاهر را از مناطق مختلف شهر دارند و هم به‌دلیل وجود بارگاه رضوی و تردد زائران در مشهد، جمع‌آوری معتادان پرخطر و متجاهر ضرورت دارد.
غلامحسین دلبری در گفت‌وگو با خبرنگار ما تأکید می‌کند: برای سامان‌دهی معتادان متجاهر قطعا بهزیستی به تنهایی نمی‌تواند وارد میدان شود و دستگاه‌های متولی دیگر باید هرکدام متناسب با خدماتشان وارد عمل شوند در غیراین‌صورت جمع‌آوری و سامان‌دهی معتادان متجاهر به سرانجام مطلوب نخواهد رسید.
به گفته وی، اگر فقط معتادان متجاهر را جمع و در مراکز ترک اعتیاد چند ماه نگهداری و بدون توانمندسازی رها کنیم، دوباره فرد معتاد به همان پاتوق‌ها و نقاط تردد قبلی‌اش بازمی‌گردد. این راهکار فقط پاک کردن صورت‌مسئله است. بنابراین باید به موضوع توانمندسازی و بازگرداندن معتادان متجاهر بعد از ترک اعتیاد به جامعه و کانون خانواده توجه کرد.
وی در پاسخ به این سؤال که در بحث توانمندسازی معتادان متجاهر مشکل اساسی چیست، توضیح می‌دهد: ابتدا باید امکانات و زیرساخت‌های مورد نیاز و اعتبار کافی به دستگاه‌های متولی برای نگهداری، درمان، سامان‌دهی و توانمندسازی این معتادان اختصاص یابد.
معاون پیشگیری بهزیستی خراسان‌رضوی، شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر، بهزیستی، دستگاه قضایی، نیروی انتظامی و دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد را پنج دستگاهی برمی‌شمارد که به جد پای کار جمع‌آوری و سامان‌دهی معتادان متجاهر هستند. بااین‌حال، جمع‌آوری و سامان‌دهی معتادان متجاهر منوط به ورود و کمک همه دستگاه‌هاست که اگر دستگاهی در این زمینه کم‌کاری کند این زنجیره قطع می‌شود.
دلبری به خلأ مشارکت‌های مردمی و حضور خیران در بحث توانمندسازی معتادان نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: ما از خیران تقاضا می‌کنیم که در حوزه سامان‌دهی معتادان متجاهر و بازگشت آنان به جامعه وکانون خانواده‌نیز کمک و یاری خود را دریغ نکنند؛ زیرا وقتی اسم معتادان را می‌آوریم، خیران حاضر به کمک مالی نیستند؛ درصورتی‌که واقعا نجات یک فرد معتاد، نجات یک خانواده و در مرحله بعد نجات بخش بزرگ‌تری از یک جامعه است.
*نیاز به بودجه
معاون پیشگیری بهزیستی خراسان‌رضوی یکی دیگر از مشکلات در زمینه سامان‌دهی و توانمندسازی معتادان متجاهر را بحث تأمین بودجه برمی‌شمارد و می‌گوید: از آنجا که خیلی از مراکز نگهداری آسیب‌دیدگان اجتماعی با مشارکت بخش خصوصی اداره می‌شود، متأسفانه بخش زیادی از مطالبات این مراکز همچنان باقی مانده است.
وی به این مسئله نیز اشاره می‌کند که دستگاه‌های متولی امر حتی به بحث مکان نگهداری این معتادان نیز اهمیت می‌دهند، چنانکه مرکز نگهداری معتادان خلق‌آباد به‌دلیل نامناسب بودن توسط شورای هماهنگی تعطیل شد تا پس از مناسب‌سازی و ساخت‌وساز براساس اصول و زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی بتوان مجددا این آسیب‌دیدگان اجتماعی را در این مرکز پذیرش و بازپروری کرد.
نظر شما