در فرهنگ طبی ایران و شاید در تاریخ پزشکی بسیاری ممالک دیگر، این بیماری از گذشته‌های دور مطرح بوده و از جمله، در کتاب قانون در طب ابوعلی سینا، بیماری نسیان، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و داروهایی نیز برای آن تجویز گردیده است.
اما آنچه امروز آلزایمر نامیده می‌شود و ادعا شده که از قرن نوزدهم مورد شناسایی قرار گرفته، علاوه بر فراموشی عادی، شامل وسعت تخریب نرون‌ها و عروق مغز و پیشرفت سریع بیماری تحت تأثیر عوامل امروزی زندگی می‌باشد.
دانشمندان هنوز به علت اصلی ابتلا به این بیماری پی نبرده‌اند اما پیری مغز، ژنتیک و سبک زندگی انسان امروز را از علل احتمالی می‌دانند.
در این مقاله قصد داریم با یادآوری اینکه جامعه‌ی ایرانی در حال سالمند شدن است، به ملزومات تعاملات رفتاری میان‌سالان و جوانان با سالمندان اشاره‌ای داشته باشیم و به سالمندان نیز یادآوری کنیم که فعالیت‌های فیزیکی و مشغولیت‌های علمی، می‌تواند در سلامت روانی آنان و پیشگیری از ابتلا به آلزایمر کمک کند.
تقریبا در تمام خانواده‌های ایرانی، یک نفر سالمند زندگی می‌کند و اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم، کمتر خانواده‌ای است که راه‌های صحیح تعامل رفتاری و شیوه‌ی برخورد مناسب با سالمندان را بخوبی بداند.
سالمندان بر خلاف میان‌سالان و جوانان، تعجیل و شتابی برای گذران زندگی روزمره ندارند و بیشتر اوقات‌شان را به نشستن، فکر کردن، تماشای تلویزیون یا گذر مردم در پارک و خیابان و گوش دادن به گفتگوهای دیگران می‌گذرانند و ساعاتی از روز را نیز در خواب سپری می‌کنند.
البته سالمندان به جهت اطلاق طیفی به افراد میان ۵۵ تا ۹۵ سال، شامل گروه‌های جمعیتی زیادی هستند و بسته به سن و سال و سلامت جسمی و روانی، رفتارهای گوناگونی دارند و تعاملات متفاوتی را می‌طلبند.
خطر آلزایمر متوجه اقشار بالایی این طیف یعنی بالاتر از ۷۰ سال می‌باشد و لذا نگاه ما نیز به این گروه از سالمندان است. تعداد قابل توجهی از این بزرگواران در مراکز نگهداری و توانبخشی سالمندان بهزیستی زندگی می‌کنند و تیم‌های تخصصی تحت نظارت بهزیستی در این مراکز، به آنها رسیدگی خیلی خوبی دارند و نیازهای پزشکی، درمانی، تفریحی، فرهنگی و روانی آنها را تا حد زیادی برآورده می‌سازند.
اما بهزیستی، همیشه بر محور خانواده تکیه داشته و معتقد است مراکز سالمندان فقط برای افرادی است که هیچ‌کس را ندارند و یا اعضای باقیمانده‌ی خانواده‌شان بشدت درگیر کار و زندگی هستند و ناچار سالمند را در خانه تنها می‌گذارند و نمی‌توانند به او رسیدگی لازم را داشته باشند.
به هر حال، خطر بروز آلزایمر با بیماری‌های زمینه‌ای افزایش می‌یابد و افسردگی، تنهایی، دیدن جدال و کشاکش عاطفی و لفظی اعضای خانواده، سلایق متفاوت آنها با سایرین، عادات و مشغولیت‌های خاص فکری و نگاه ویژه‌ای که به مسائل اقتصادی و زندگی دارند از عوامل مساعد کننده‌ی آلزایمر برای این گروه است.
علاوه بر این، دور شدن از فعالیت‌های فکری و تحرک ورزشی، زمینه‌ی مناسبی برای بروز آلزایمر است. بنا بر این تا می‌توانیم باید سالمندان را تشویق به تحرک و فعالیت کرده و آنها را در کارهای روزمره مشارکت دهیم تا فکر کنند، در یافتن راه حل به مشکلات خانواده از تجربیات آنها بهره بگیریم و حتی الامکان فرصت و فضای گفتگوی برانگیزاننده را برای آنها فراهم نماییم.
همچنین تغذیه مناسب، همنشینی اعضای خانواده، فراهم کردن زمینه‌های صحبت و خاطره‌گویی برای سالمندان و همچنین دیدن دوستان و فامیل، به سلامت سلامت روانی آنها کمک می‌کند.
در واقع روز سی‌ام شهریور که روز جهانی آلزایمر نامگذاری شده، فرصتی است که به خطرات زندگی صنعتی و مصرفی امروز توجه بیشتری داشته باشیم و همچنین از سالمندان به عنوان گروهی که بیش از سایرین در معرض این خطر هستند حمایت عاطفی و روانی بیشتری داشته باشیم.
باید بدانیم که امکانات مالی، ثروت، داشته‌های دنیوی و این جور امکانات نه تنها انسان را از این خطرات دور نمی‌کند بلکه به خاطر مشکلات ناشی از این داشته‌ها، خطر ابتلا به انواع و اقسام بیماری‌های روانی و جسمی، بیشتر به شخص نزدیک می‌شود. در نظر داشته باشیم که رونالد ریگان، یکی از سفاک ترین مقامات سیاسی دهه‌های پیشین جهان و یکی از ثروتمندترین افراد امریکا، پس از بازنشستگی، دچار آلزایمر شد و در این بیماری چنان پیش رفت که در آخرین روزهای حیاتش حتی همسر و نزدیکانش را نمی‌شناخت و در روان‌پریشی مطلق، جان سپرد.
امیدواریم با توسل به خلق و خوی ایرانی اسلامی و گرامی داشتن سنت‌های خانوادگی و از جمله، صله رحم و توجه کردن به اعضای سالمند خانواده، بتوانیم در سلامت روانی این عزیزان نقش ایفا نموده و از بروز آلزایمر پیشگیری کنیم.
مسعود فیروزی
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی
نظر شما