تاب‌آوری فردی و معنویت

به گزارش روابط عمومی اداره‌کل بهزیستی استان کرمانشاه؛

 به قلم و ترجمه زهرا نیازاده

تاب‌آوری بر توانمندی‌ها و استعدادهای انسان تأکید دارد و توسعه روش‌های بهباشی و شادکامی آدمی را مبنای فعالیت‌های خود می‌داند به همین دلیل عواملی که سبب انعطاف و انطباق هرچه بیشتر آدمی با مخاطرات و مشکلات زندگی شوند؛ بنیادی­‌ترین متغیرهای پژوهش در تاب‌آوری به شمار می‌آیند. به همین دلیل ویژه تاب­‌آوری جایگاه ویژه‌ای در تکامل و تحول، توسعه و تعادل و حتی سلامت معنوی افراد و خانواده بدست آورده است. 

برخی در برابر استرس و مشکلات از هر نوعی، آسیب‌پذیر و شکننده هستند و عده‌ای دیگر از منطق و مقاومت خوبی برخوردارند و این جز با معنویت و معنامندی ممکن نخواهد بود.

تا­ب­آوری عبور موفقیت آمیز از مسائل و مشکلات را توصیف میکند که این مهم جز به سایه معنویت متصور نیست. متخصصان علوم رفتاری، جامعه شناسان و روانشناسان شناسایی این سازه را ، توصیف آن و روشهای توسعه آن را موضوعی برای موفقیت ، شادکامی و مواجهه کارآمد با مخاطرات و تهدیدات میداند  چه در تاب آوری خانواده ، چه در تاب آوری اجتماعی، چه در تاب آوری تحصیلی و یا حتی تاب آوری اقتصادی بشدت وابسته و همبسته معنویت تلقی میشودکه خالی ازمعنا بودن ازمصادیق آسیب است  اگرچه دستاورد عقلانیت، نگرش و مهارت­های بنیادی و خود مدیریتی از جلوه های تاب آوری هستند اما ماموریت این مقال تاکید بر معنویت است.

محدودیت در اثر استرس و کاهش اثرات مخرب آن نتیجه توسعه تاب آوری است، مسآله مهم این است که تاب آوری قابل یادگیری است و اینگونه نیست که عده ای تاب آور زاده شوند و باقی بی نصیب از آن بدنیا بیایند اگرچه  از نقش عوامل ارثی و ژنیتک نمیتوان غفلت کرد.

بهرحال تحقیقات مختلف نشان داده است که تاب­ آوری در کنار سایر خصوصیات و ویژگی­های فردی نقش مهمی در رضایت زناشویی، روابط زوجین، کاهش استرس­های زناشویی و افزایش هیجانات مثبت دارد (هابر و همکاران،۲۰۱۰؛ نف و برادی،۲۰۱۱). 

ویژگی­های تاب­ آوری، پیوندهای خانوادگی و شبکه اجتماعی را تقویت کرده و باعث ارتقاء مضاعف تاب آوری­ می­شود (بالدوین و همکاران،۲۰۱۸).

اعتقادی دیگر بر این است  که تاب­آوری طی یک فرایند شکست مجدد ایجاد می­گردد و انسجام مجدد فرد در این فرایند شکست، به انرژی خاصی نیاز دارد که این انرژی یک منبع معنوی و ذاتی است. براساس همین دسته از نظریات افراد از نیرویی برخوردار هستند که از یک منبع معنوی سرچشمه می­گیرد و ایشان را به سوی خودشکوفایی، نوع­دوستی، خرد و هماهنگی سوق می­دهد.

به کمک هوش معنوی می­توان به تجزیه و تحلیل مسائل اساسی در زندگی و حل مشکلات پرداخت، به فعالیت­های خود، معنا و ارزش داد و اعتبار رفتارهای خود را بررسی کرده، آگاهانه در مورد عملکرد  تصمیم­گیری نمود.

 به عبارتی افراد زمانی از هوش معنوی استفاده می­کنند که بخواهند از ظرفیت­ها و منابع معنوی برای تصمیم­گیری­های مهم بهره ­برداری کنند هوش معنوی در ایجاد ارزش­ها و دیدگاه­های افراد نقش عمد­ ای ایفا می­کند. (سهرابی ، ۱۳۸۷)

تاب آوری و معنویت میتوانند به برخورداری از یک زندگی سالم کمک کنند. معنویت را  همانند تاب آوری می­توان صرف نظر از تفاوتهای فرهنگی ، فردی و خانوادگی، با روشهای متنوعی، افزایش داد. یکی از بهترین راه­های تقویت آن، در رأس قرار گرفتن ابرارزش ها، نگرش های وسیع و مثبت، آموزش  مستمر و اثر بخش همراه با والایی­ ها و عظمت­های راستین و نشان دادن افق­های بلند است که محدودیت­های فکری را از میان برداشته و گسترش نگرش ها را فراهم میکند.

تا انسان بتواند فارغ از تعلقات مادی از دایره بستۀ زندگی غریزی و حیوانی رها شود و معنای متعالی تری از زندگی را دریابد منابع معنوی، وحدانیت حتی با وجود اختلافاتی در فرآیندهای اجتماعی و  فرهنگی قادر است که احساس با معنا بودن، خود مدیریتی و تاب آوری را در تمامی افراد  توسعه دهد.  همچنین معنویت  است که میتواند بر شبکه های حمایت اجتماعی تأثیر مثبت بگذارد و موجبات گسترش فعالیت های نوعدوستانه و خیریه هم باشد که احساس مثبت و عشق الهی میتواند موجب غرقگی و اشتیاق در زندگی افراد باشد.

معنویت توانایی و تاب آوری فرد را در موقعیت های نامعین و مبهم، مصیبت و آشفتگی و  مقابله با پریشانی  و حتی در بیماریهای صعب العلاج افزایش خواهد داد.

اگرچه در برخی متون از معنویت بعنوان احساس مرتبط بودن با کسی بزرگ­تر از خود نیز یادشده و بر همین اساس تأثیر مثبتی را بر تاب آوری روانی آنها فراهم میکند که گاهی به ویژه برای کودکان برخورداری از مهر مادری و حمایت پدری و حتی همراهی معلمی مهربان و یا مددکاری فداکار میتواند عین معنای زندگی باشد.

اما نهایت تاب آوری در مسیر معنویت اعتماد و اعتقاد به خداوند بخشنده و مهربان است که البته این ویژگی­ همچنین می­تواند به افراد کمک کند معنایی را در مورد آنچه تجربه می­کنند ایجاد نمایند که زندگی خالی از معنا در واقع ارزش زیستن ندارد.

معاونت پیشگیری بهزیستی استان کرمانشاه

دفتر پیشگیری از آسیب‌ها

منبع: http://www.resiliency.ir

برای پیوستن به کانال اداره‌کل بهزیستی استان کرمانشاه در پیام‌رسان ایتا، اینجا را لمس کنید