سبک زندگی و سلامت سالمندان

ارتقاء سلامت از ارکان مهم پیشرفت جوامع می‌باشد و توسعه سلامت به عنوان یکی از مبانی توسعه پایدار معرفی شده است و بدون توجه به ابعاد مختلف سلامت و تعیین‌کننده‌های سلامت، دسترسی به توسعه‌ای پایدار و موزون ناممکن خواهد بود. به این دلیل مدیران جوامع مختلف می­ کوشند عوامل زمینه ساز سلامتی را شناسایی کرده و با اثرگذاری بر آن کیفیت زندگی شهروندان و سرمایه انسانی جامعه را ارتقاء بخشند.

سبک زندگی و سلامت سالمندان

سلامت افراد از عوامل مختلفی تأثیر می­ پذیرد. با آغاز قرن ۱۹، به موازات تغییر در علل مرگ و میر و شیوع بیماری‌های مزمن و روان‌تنی (سایکوسوماتیک)، نقش رفتار و سبک زندگی بر سلامت مورد توجه قرار گرفت. سبک زندگی عامل موثری در سلامت و بیماری افراد می ­باشد. در صورت انتخاب سبک زندگی مناسب، سلامت افراد ارتقاء یافته و میزان مرگ و میر به صورت چشمگیری کاهش خواهد یافت.

سبک زندگی عبارت است از؛ مجموع الگوهای رفتاری سالم که مبتنی بر انتخاب‌هایی هستند که مردم آنها را در چارچوب فرصت‌ها و شانس‌های زندگی خود، از منابع قابل‌دسترس خود انتخاب می‌کنند.
شواهد نشان می‌دهد که بین سبک زندگی و سلامت عمومی همبستگی وجود دارد. امروزه بسیاری از مشکلات سلامتی خصوصاً در کشورهای توسعه یافته مربوط به سبک زندگی می­ باشد. هامبورگ و همکاران (۱۹۸۲) برآورد کرده‌اند که ممکن است حدود ۵۰ درصد از مرگ‌های نابهنگام در کشورهای غربی ناشی از سبک زندگی باشد.

بسیاری از بیماری ­های مزمن و از جمله بیماری­ های مربوط به دوره سالمندی از شیوه زندگی و عادات فرد تأثیر می ­پذیرند. اتخاذ سبک زندگی سالم حتی در سال­های آخر عمر می­تواند امید به زندگی را افزایش و بیماری و معلولیت و هزینه­ های مراقبت را کاهش دهد. سبک زندگی سالم (Healthy Lifestyle) روشی از زندگی است که سبب تأمین، حفظ و ارتقاء سلامت و رفاه فرد می­ گردد.

با توجه به نقش انکار ناپذیر سبک زندگی در ارتقاء سلامت سالمندان و کاهش بیماری ­ها و ناتوانی ­های آنان، جهت آگاهی بخشی در مورد نقش سبک زندگی بر سلامت و بیماری سالمندان به بحث درباره ابعاد و مولفه ­های مختلف سبک زندگی و ارتباط هر یک بر سلامت سالمندان می­ پردازیم.

سبک زندگی سالم مولفه‌های مختلفی را شامل می‌شود که از آن جمله عبارتند از: رعایت اصول تغذیه صحیح،  رعایت بهداشت خواب، تحرک لازم در طول شبانه روز، عدم استعمال دخانیات، انجام معاینه ­های دوره­ ای منظم،برخورداری از سلامت روان و مشارکت فرد سالمند در فعالیت ­های اجتماعی و در کنار خانواده.

تغذیه

تغذیه از جمله عوامل موثر بر سلامت و بیماری افراد می ­باشد. نقش رژیم غذایی در سلامتی و بیماری به خوبی شناخته شده است. رژیم غذایی خوب و مناسب برای ارتقای سلامتی و رفاه از ضروریات است. کمبود مواد غذایی و تنوع آن موجب بروز بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه می‌شود. زیاده‌روی نیز که شکلی از سوءتغذیه است، در بروز بیماری‌های قلبی- عروقی، دیابت، سرطان، بیماری های چشمی، چاقی و مراقبت‌های دندان سهیم است.

برآورد شده است که در امریکا، عوامل تغذیه‌ای دلیل ۶۰ درصد از سرطان‌ها در زنان و ۴۰ درصد از سرطان‌ها در مردان هستند. مصرف بی‌رویه نمک در برنامه غذایی، منجر به فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی می‌شود. به علاوه میزان چربی و کلسترول غذایی بالا موجب تصلب‌شرایین و در نهایت بیماری‌های قلبی- عروقی می‌شود.

اهمیت تغذیه در دوره سالمندی

نوع تغذیه در دوره سالمندی بسیار مهم است؛ زیرا:
(۱) اضافه وزن، فشار خون بالا، چربی خون بالا و قند خون بالا از مشکلات شایعی هستند که تغذیه صحیح یکی از راه ­های کنترل آنها است.

در صورت رعایت نکردن تغذیه صحیح، میزان ابتلا به بیماری­ هایی مانند سکته قلبی و مغزی و سرطان­ ها بیشتر می ­شود. در صورتیکه با یک برنامه غذایی صحیح، می­ توان خطر ابتلا به این بیماری­ ها را کاهش داد.

توجه به چند مثال می ­تواند نقش تغذیه را در سلامت و بیماری مشخص­تر سازد؛

*  مصرف کمتر چربی، میزان ابتلا به سرطان روده، پانکراس و پروستات را کم می­کند.

* مصرف کمتر روغن­ های جامد و نمک، باعث کاهش فشار خون و کلسترول شده و خطر ابتلا به بیماری ­های قلبی و عروقی را کمتر می­ کند.

*   مصرف یک یا دو وعده در روز از میوه ­ها و سبزی­ های تازه، خطر بیماری قلبی را ۳۰ درصد کمتــر می­ کند.

* کاهش کلستـــرول خون به میزان ۱۰ درصد، خطر ابتلا به بیماری قلبی را ۳۰ درصد کمتر می ­کند.

* کاهش فشار خون به اندازه ۶ میلی متر جیوه، خطر سکته مغزی را ۴۰ درصد و خطر سکته قلبی را ۱۵ درصد کاهش می­ دهد.

(۲) بـا افزایش سن، تودة عضلانی و سوخت و ساز بدن کاهش می­یابد، مصرف غذا کمتر شده و همچنین تغییــراتی در بدن ایجاد می­شود که احتمال سوء تغذیه را بیشتر می­کند، از جمله:

* آنزیم­ های گوارشی و اسید معده کاهش یافته و ظرفیت هضم و جذب غذا، کمتر می ­شود. ابتلا به بیماری­ های مزمن، تغییر در احساس طعم، مزه و بو، کاهش ترشح بزاق، کاهش ظرفیت هضم، عدم تحرک، واکنش متقابل غذا و داروهای مصرفی، نگرانی­ های روحی و تنهایی، همگی می­ توانند اشتها را کم کنند.

* کاهش قدرت خرید، دشواری تهیهمواد غذایی از بازار و یا نداشتن مهارت کافی برای پختن غــذا می ­تواند باعث شود که غذای کافی و کاملی به بدن نرسد.

* مشکلات دندانی باعث می ­شود که غذاهای نرم انتخاب شده و برخی از مواد غذایی مورد نیاز بدن، مانند سبزی­ها و میوه ­های خام از غذای روزانه حذف شوند.

پس برای مقابله با این مشکلات به یک برنامه غذایی مناسب نیاز داریم.