یاسر عزیزی سعید روانشناس حوزه خانواده در همداندر شرایط کنونی آنچه که ملموس است و در نگاه اول توجه همگان را در زمینه عوامل کاهش فرزندآوری به خود جلب می‌کند شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه است، اما فاکتورهای دیگری نیز در این امر تأثیرگذار هستند که به‌صورت پنهان گزینه مشکلات اقتصادی را تقویت می‌کنند.
یکی از این موارد تبلیغات رسانه‌ای دشمن است که درصدد تبیین فرهنگ غلط غربی در بین جوامع ما هستند، از این‌رو در سلسله گفت‌وگوهایی که به موضوع کاهش جمعیت می‌پردازد به عوامل کاهش جمعیت اشاره می‌شود.
یاسر عزیزی سعید، روانشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با ایکنا از همدان اظهار کرد: جمعیت ایران حدود ۸۵ میلیون نفر است که اگر به همین شکل یعنی با آمار کمتر از یک درصد رشد کند، ۳۰ سال آینده و یا حتی کمتر از آن، از هر سه ایرانی یک سالمند خواهد بود. به عبارتی در ۲۰ یا ۳۰ سال آینده بحران مهمی در پیش رو خواهیم داشت که بحران سالمندی نامیده می‌شود.
وی ادامه داد: براساس آمار جمعیت، به ازای هر ۱۰۰ زن، ۱۰۳ مرد در کشور وجود دارد و اگر جمعیت به همین شیوه کنونی یعنی کمتر از یک درصد رشد کند، سبب می‌شود ۱۰ درصد جمعیت بالاتر از ۶۰ سال و مسن باشند، به‌طوری که حتی این موضوع در کوچه و خیابان به خوبی مشهود خواهد بود.
این روانشناس خانواده با بیان اینکه سالمندی مشکلات خاص خود را دارد، افزود: هزینه‌های توانبخشی، مشکلات خانوادگی، مسائل مربوط به حوزه‌های جسمی و روانی، هزینه‌های بسیاری را به کشور تحمیل می‌کند.
این فعال اجتماعی به علت مختلف کاهش جمعیت و پایین آمدن نرخ رشد جمعیت اشاره کرد و گفت: بخشی از این علت‌ها فردی و بخشی نیز علل اجتماعی دارند که به‌صورت ویژه به علت‌های فردی کاهش جمعیت اشاره خواهیم کرد.
پدیده تک فرزندی و آثار آن
عزیزی سعید با اشاره به اینکه در حال حاضر با پدیده مهمی مواجه هستیم که تک فرزندی نام دارد، افزود: این پدیده از عوامل مهم و مؤثر در کاهش جمعیت است، علاوه بر این پدیده کاهش ازدواج نیز به طبع رشد جمعیت را کاهش خواهد داد و البته باید بدانیم بسیاری از ازدواج‌ها به طلاق منجر می‌شوند و امروزه بیش از هر زمان دیگری شاهد افزایش آمار طلاق هستیم.
وی با بیان اینکه آمار طلاق را به هیچ وجه آمار خوبی نمی‌دانیم، افزود: این در حالی است که ما فقط آمار طلاق ثبت شده و واقعی را در اختیار داریم، بسیاری از طلاق‌های عاطفی و توافقی هستند که در جایی ثبت نشده است، اگر این آمار را به آمار طلاق‌های ثبت شده اضافه کنیم آمار بسیار بالایی به دست می‌آید که در کاهش آمار جمعیت بسیار مؤثر خواهد بود.
این روانشناس خانواده تصریح کرد: این اتفاق زمانی وخیم‌تر می‌شود که زیرساخت‌های لازم برای سالمندی وجود نداشته باشد. به عبارتی همان بحرانی که برای دهه ۵۰ و ۶۰ که اکنون جوانان بالای ۳۰ سال ما هستند اتفاق افتاد، زیرساخت‌های لازم برای اشتغال و مسکن و مسائل مربوط به این قشر تهیه نشد، همین افراد به سمت سالمندی پیش می‌روند و در آنجا با مشکل مواجه خواهند شد و قشری که می‌توانسته بهترین بهره را برای کشور داشته باشد تبدیل به یک بحران خواهد شد.
اثر تنبیهی فرزند اول مهم‌ترین عامل در کاهش جمعیت
وی با تأکید بر اینکه اثر تنبیهی فرزند اول یکی از مهم‌ترین دلایل در کاهش آمار فرزندآوری است که کمتر به آن پرداخته شده است، افزود: اثر تنبیهی فرزند اول به آن معنی است که والدین رضایت کافی از فرزندآوری ندارند و از شرایط و خاطراتی که فرزند اول را به دنیا آورده‌اند اصلا راضی نیستند. به تعبیر دیگر، گویی فرزند اول مانع از زندگی خوب و خوش‌گذرانی والدین شده و والدین تصور می‌کنند با فرزندآوری نتوانسته‌اند به تفریحات و خوشی‌های خود برسند، مسافرت بروند، سختی می‌کشند و دچار مشکلات اقتصادی شده‌اند.
عزیزی سعید گفت: وقتی با والدین صحبت می‌کنیم و دلایل آنها بر عدم رغبت به فرزند دوم را بررسی می‌کنیم، مهم‌ترین دلیل را برای کاهش فرزندآوری اثر تنبیهی فرزند اول معرفی می‌کنند. این افراد تصور می‌کنند فرزندان آنها مانع از زندگی سعادتمندانه آنها شده‌اند به عبارتی می‌گویند می‌خواهیم راحت زندگی کنیم.
معاون مشارکت‌های مردمی اداره‌کل بهزیستی همدان تأکید کرد: اثر رسانه‌ها، ترویج زندگی مادی و ترویج فرهنگ غربی سبب شده والدین زندگی خوب را در دنیایی ببینند که فرزند وجود ندارد و با این تصویرسازی و مدلینگی که اتفاق افتاده، فرزند اول را مانع زندگی راحت می‌بینند. آثار تبلیغات در فضای مجازی و اثر رسانه‌های غربی بر ما این است که برداشت ما از فرزند اول واقعی نیست و موجب شده زندگی ما قربانی شود.
عزیزی با اشاره به اینکه این یک اثر کاذب است و واقعیت ندارد، افزود: این اثر براساس الگوها و تصویرشناختی که برای خودمان ایجاد کرده‌ایم ساخته شده و قطعا تصویری کاذب است، چراکه این تصویری که ما به‌دست آورده‌ایم ناشی از الگوسازی است که رسانه‌ها، فضای مجازی و زندگی غربی برای ما درست کرده‌اند که فرزند اول مانع از شادی شماست. حتی ممکن است تصاویری را نشان دهند که افراد ۴۰ و ۴۵ ساله به خوبی و خوشی زندگی می‌کنند و فرزندی هم ندارند و این‌گونه القا کنند که اگر شما فرزند اول را هم نداشتید مثل ما خوش‌گذرانی می‌کردید.
وی یادآور شد: تصاویری که از دنیای غرب صادر می‌شود تأثیرگذار در اثر تنبیهی فرزند اول است که به شکل واقعی احساس می‌شود و به همین ترتیب خانواده‌ها از به دنیا آمدن فرزند دوم جلوگیری می‌کنند. اگر والدینی که دارای یک فرزند هستند اقدام به فرزند دوم کنند بخش مهمی از مشکلات جمعیتی کشور در آینده حل خواهد شد.
این روانشناس خانواده یادآور شد: وقتی سازه‌ای را به‌عنوان کاهش جمعیت در نظر می‌گیریم متغیرهای مختلفی در آن اثر دارد که برخی از این متغیرها به‌واسطه متغیرهای میانجی بار اثری بیشتری پیدا می‌کنند؛ به‌عنوان نمونه همین اثر تنبیهی فرزند اول که اثر ذهنی است، وقتی بار بیشتری می‌گیرد که فشار اقتصادی هم به خانواده‌ها تحمیل می‌شود.
عزیزی گفت: بسیاری از والدین در حقیقت فقیر نیستند ولی خود را فقیر قلمداد می‌کنند، چراکه وقتی خانواده‌ها و تصویری از این خانواده‌ها را در رسانه‌ها می‌بینند که در اوج رفاه هستند، خود را فقیر قلمداد می‌کنند. این رسانه‌ها هستند که به ذهن والدین القا می‌کنند شما به‌علت داشتن فرزند نمی‌توانید درست زندگی کنید. بسیاری از رسانه‌ها این‌گونه در ذهن والدین جا انداخته‌اند که شما گناهکار هستید که فرزندی به دنیا آورده‌اید که نمی‌توانید رفاه او را تأمین کنید. این تصویری از سبک زندگی است که رسانه‌های غربی در ذهن ما درست کرده‌اند و متأسفانه در این زمینه هم موفق هستند.
دیدگاه قرآن درباره جمعیت و فرزندآوری
وی در بخش دیگری از سخنانش به مقایسه دیدگاه قرآن و احادیث معصومین در زمینه فرزندآوری اشاره کرد و افزود: متأسفانه ما از محضر قرآن و آموزه‌های دینی دور افتاده‌ایم و به سمت نسخه‌ای رفته‌ایم که رسانه‌های غربی برای ما چیده‌اند و به علت استفاده از همین نسخه تصمیمات غلطی می‌گیریم. در قرآن کریم در زمینه فرزند این‌گونه بیان شده است که فرزندان مال و ثروت و زینت دنیا هستند. زینت در این آیات به این مفهوم است که برای شما زیبایی می‌آفرینند و دنیا را برای شما جذاب می‌کنند و در پی این زینت شادی نیز نصیب زندگی فرد می‌شود. البته در ادامه نیز می‌فرماید به این زینت‌ها نباید وابسته شد که نبود اینها نباید به زندگی شما خللی وارد کند.
عزیزی تصریح کرد: در آیات دیگری خداوند می‌فرماید به والدین خود احسان کنید، در حقیقت اگر فرزندانی وجود نداشته باشند چه کسانی به والدین احسان خواهند کرد. قرآن به این شیوه به وجود فرزندان تأکید می‌کند. پیامبر اکرم(ص) نیز در حدیثی می‌فرمایند که فرزند روشنی چشم پدر و مادر است و یا می‌فرمایند فرزند میوه قلب است. تعابیر بسیار زیبایی به‌کار می‌برند که متأسفانه ما کمتر به آن توجه کرده‌ایم وقتی می‌فرمایند فرزند روشنی چشم است، یعنی با دیدن فرزند گویی تمام دنیا را به انسان می‌دهند که این حالت روانشناسی مثبت با هیچ چیزی قابل مقایسه نیست.
این روانشناس خانواده گفت: نکته مهم در این الگوسازی غربی‌ها این است که از این الگوها و تصاویر اصلا برای خودشان استفاده نمی‌کنند. افرادی که از آنها به‌عنوان سلبریتی یاد می‌شود اینها همگی دارای فرزندان زیادی هستند، اما متأسفانه وقتی به مدلینگ کشور خودمان برمی‌گیردیم می‌بینیم که این الگوها با حیوانات زندگی می‌کنند و به زندگی بدون همسر و بدون فرزند افتخار می‌کنند.
آنچه که از آموزه‌های دینی ما بر می‌آید، همواره فرزند را عامل برکتی در خانواده معرفی کرده‌اند، اما متأسفانه فرهنگ ما از فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی به فرهنگ غربی رسیده است و در دوره‌ای که برای ما جنگ شناختی یا همان جنگ ذهنی است، تصاویر نامناسبی از نتایج فرزندآوری ارائه می‌دهد که قطعا در پس زمینه آن اهداف سیاسی، استعماری و اقتصادی پنهان است.
نظر شما