تیترهای پیشنهادی: آمارهای شنیدنی از سال کرونایی در آسایشگاه های سالمندان/ شهادت ۵ مددکار مدافع سلامت/ حال ۹۰۰ سالمند دریافت کننده واکسن خوب است/ پای کرونای انگلیسی به آسایشگاه های معلولان باز شده است؟
گروه جامعه خبرگزاری فارس؛عطیه اکبری: یک سال قبل، وقتی پای کرونا به مراکز نگهداری از سالمندان و معلولان باز شد، قطار شایعه‌ها هم به راه افتاد. رسانه‌های معاند همزمان با بایکوت خبری رها کردن سالمندان کرونایی در برخی آسایشگاه های اروپایی شایعه فاجعه انسانی در آسایشگاه کهریزک را به راه انداختند. یک روز جنجال کردند و گفتند بهزیستی در حال سلب مسئولیت از خودش است و مددجویان را به اجبار به خانواده‌هایی که صلاحیت نگهداری ندارند تحویل می دهد ، یک روز شایعه مرگ همه مددجویان یک آسایشگاه بر اثر کرونا را شانتاژ رسانه‌ای کردند.
از آن روزها و شایعه‌های تمام نشدنی یک سال می‌گذرد و امروز آمارها زبان گویای واقعیت‌هاست. جمع طعمه‌های اصلی ویروس کرونا یعنی سالمندان و معلولان در ۹۲۵ آسایشگاه جمع است، در این یک سال ۴۰ درصد آسایشگاه ها آلوده شد، اما با همه کمبودها و نارسایی‌ها سهم این مراکز در آمار کل مرگ و میر ناشی از کرونای کشور کمتر از یک درصد است.
این آمار یعنی یک سال تلاش بی وقفه هزاران مددکار و پدر یار و مادریار و متولیان آسایشگاه های سالمندان،یعنی مراقبت شبانه‌روزی از مددجویان مبتلابه کرونا و خم به ابرو نیاوردن‌ها، یعنی دوری از فرزند و خانواده. در این یک سال ۵ مددکار مدافع سلامت جانشان را در راه خدمت از دست دادند و هیچ کس یادی از آنها و خانواده هایشان نکرد.
حالا بعد از یک سال وقتی زنگ واکسیناسیون سالمندان و معلولان آسایشگاه ها به صدا در آمد روبروی «مصطفی سراج» مدیر مراکز توانبخشی سازمان بهزیستی کشور نشستیم تا اتفاقات تلخ و شیرین مبارزه یک ساله با کرونا را مرور کنیم.
*چند مرکز شبانه‌روزی نگهداری از سالمندان و معلولان در کشور وجود دارد؟
ما ۹۲۵ مرکز و خانه شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی از سالمندان، بیماران روانی مزمن و افراد دارای معلولیت جسمی حرکتی و ذهنی در سراسر ایران داریم.
*در این آسایشگاه ها چند مددجو نگهداری می‌شود؟
حدود ۵۱ هزار مددجو در مراکز مراقبتی نگهداری می‌شوند که از این تعداد ۱۴ هزار سالمندند، بیش از ۲۲ هزار نفر معلول ذهنی، ۱۷۰۰ معلول جسمی حرکتی و بیش از ۱۳ هزار بیمار مزمن با اختلالات روانی هستند.
*در یک سال گذشته چند نفر از مددجویان مراکز اقامتی بهزیستی اعم از سالمندان، بیماران مزمن روانی و معلولان به کرونا مبتلا شدند و چند نفر جان خود را از دست دادند؟
درمجموع افرادی که در مراکز شبانه‌روزی بهزیستی زندگی می‌کنند طی یک سال گذشته حدود ۷ هزار مددجو مبتلا به کرونا شدند که از این تعداد ۴۵۲ نفر جان خود را از دست دادند.
*بیشترین آمار ابتلا و فوت از میان کدام گروه بوده است؟
بیشترین آمار فوت از میان سالمندان بود که البته درصد فوت آنها نسبت به آمار مبتلایان بسیار پایین بود. درمجموع ۲۲ درصد سالمندان در مراکز سراسر کشور به کرونا مبتلا شدند که ۲.۶ درصد از این افراد فوت شدند. به عبارتی از مجموع ۱۴ هزار سالمندی که در مراکز شبانه‌روزی تحت نظارت نگهداری می‌شوند، ۳ هزار و ۱۷۶ نفر مبتلا به کرونا شدند و از این تعداد ۲ هزار و ۲۲۵ نفر بهبودی کامل یافتند، ۵۰۶ نفر تحت درمان هستند و ۳۷۵ نفر علی‌رغم همه اقدامات انجام‌شده فوت کردند که این رقم در مقایسه با آمار مرگ‌ومیر سالمندان مراکز نگهداری کشورهای دیگر به‌ویژه کشورهای اروپایی رقم ناچیزی است.
*چند درصد آسایشگاه ها درگیر کرونا شد؟
از مجموع ۹۲۵ آسایشگاه معلولان و سالمندان، ۳۸۲ مرکز آلوده شد. به عبارتی ۴۱ درصد مراکز ما درگیر ویروس کرونا شد و موفق به کنترل ۶۰ درصد مراکز شدیم.
واکسینه شدن ۹۰۰ سالمند/ حال همه دریافت کنندگان واکسن خوب است
*چند روز از انتشار خبر آغاز واکسیناسیون سالمندان آسایشگاه کهریزک می‌گذرد، تابه‌حال چند مددجو واکسینه شدند؟
در چند روز گذشته 900 سالمند و تعدادی از معلولان وپرسنل مرکز واکسن دریافت کرده‌اند.
*وضعیت و حال عمومی دریافت‌کنندگان واکسن چطور است؟ عارضه خاصی در آنها مشاهده نشده است؟
حال همه سالمندان و معلولان خوب است. علائم خفیفی از سرماخوردگی و بی‌حالی بعد از تزریق واکسن در آنها مشاهده‌شده است و جالب آنجاست که طبق گزارشات واصله، عوارض معمول بعد از تزریق در سالمندان کمتر از افراد جوان بوده است.
*واکسیناسیون مددجویان سایر مراکز نگهداری از سالمندان و معلولان در پایتخت و استان‌های دیگر چه زمانی انجام می‌شود؟
جلسات آموزش کارشناسان ناظر بهزیستی در خصوص مراقبت‌های موردنیاز قبل از تزریق واکسن، در حین تزریق و پس از تزریق انجام‌شده است. دستورالعمل‌های تزریق واکسن و نظام مراقبتی بعد از تزریق هم به استان‌ها ابلاغ‌شده است. انشالله از هفته آینده واکسیناسیون را با قوت در اقامت گاه‌های استان‌های مختلف آغاز می‌کنیم.
کرونای انگلیسی در مراکز مشاهده نشده است
*ورود کرونای انگلیسی به ایران نگرانی‌ها را افزایش داده است. مواردی از ابتلا به این کرونای جهش یافته در مراکز نگهداری از سالمندان استان‌های مختلف مشاهده نشده است؟
خوشبختانه تابه‌حال موردی از ابتلا به کرونای انگلیسی در مراکز اقامتی مشاهده نشده است. همزمان با ورود این کرونای جهش یافته به ایران، رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مراکز با دقت و حساسیت بیشتری دنبال می‌شود.
در خوزستان قرمز، آسایشگاه قرمز نداریم
*در خوزستان چند مرکز نگهداری داریم و اوضاع سالمندان و معلولان این استان چطور است؟
ما در خوزستان 36 مرکز نگهداری از سالمندان، بیماران مزمن روانی و معلولان داریم. نگران شیوع کرونای جهش یافته انگلیسی در این مراکز هستیم. با معاونت توانبخشی استان در ارتباط هستیم و قرار است از نیروهای داوطلب برای کمک رساندن به مددکاران استفاده کنیم. تابه‌حال موردی از ابتلا به کرونای انگلیسی در مراکز خوزستان نداشتیم اما به‌هیچ‌وجه حاشیه امنی وجود ندارد و باوجود مراقبت‌ها هرلحظه ممکن است مراکز آلوده شوند.
*با توجه به قرمز بودن وضعیت خوزستان و شیوع کرونای انگلیسی، برنامه‌ای برای در اولویت قرار دادن واکسینه کردن سالمندان و معلولان مراکز این استان ندارید؟
مراحل واکسیناسیون درهمه استان‌ها با هماهنگی وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام می‌شود. قبل از شروع واکسیناسیون در هر استان بیمارستان‌های اطراف مراکز و اورژانس به حالت آماده‌باش درمی‌آیند. باید دید بیمارستان‌های شهرهای قرمز مثل خوزستان که پر از بیماران کرونایی شده است، ظرفیت پذیرش سالمندان و معلولانی که ممکن است بدنشان به واکسن واکنش خطرناکی را نشان بدهد دارند. هرچند که این واکسن در 900 سالمند و معلول کهریزک عارضه‌ای نداشته است اما باید احتمالات را در نظر بگیریم و همه مراحل با برنامه‌ریزی انجام شود.
آمارها چه می گویند؟
* آماری از مقایسه مرگ‌ومیر ناشی از کرونای سالمندان و معلولان مراکز نگهداری ایران در مقایسه با سایر کشورها ارائه می دهید؟
طبق گزارش‌های منتشرشده در امریکا ۱۱ درصد از موارد ابتلا به کویید در مراکز مراقبتی اتفاق افتاده اما مرگ ناشی از بیماری در این مراکز بیش از ۴۳ درصد از موارد مرگ‌ومیر کل کشور را تشکیل می‌دهد. یا مثلاً در اسپانیا بر اساس داده‌های رسمی دولت، ۶۷ درصد مرگ‌ومیر ناشی از کرونای این کشور در خانه‌های سالمندان اتفاق افتاده است. در فرانسه ۳۸ درصد کل مرگ‌ومیر ناشی از کرونا مربوط به مراکز نگهداری بوده است. اما در ایران مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در مراکز نگهداری کمتر از یک درصد کل آمار مرگ‌ومیر در کشور است.
ما برای بررسی دقیق آمار مرگ و میر ناشی از کرونا در ۹۲۵ مرکز، سامانه‌ای راه‌اندازی کردیم که به شکل آنلاین تعداد فوتی‌ها، موارد مشکوک مثبت، بستری و مثبت، مرگ مثبت یا مرگ در اثر بیماری‌های دیگر مانند آنفلوانزا را نشان می‌داد، هم برای مراکز و هم برای مددجویانی که در خانواده بودند این موارد ثبت می‌شد. دیدیم آمار و ارقام کشور ما با کشورهای دیگر در حوزه سالمندان هم‌خوانی نداشت و خیلی کمتر بود. حتی ما نسبت به این موضوع شک کردیم که شاید مسئولان مراکز، موارد مذکور را در سامانه ثبت نکرده‌اند.
برای اطمینان از آمار، سامانه ثبت‌احوال را بررسی کردیم تا ببینیم آیا تعداد مرگ‌ومیر در اسفند ۹۸ نسبت به اسفند ۹۷ تفاوتی داشته است یا نه؟ این ارقام می‌توانست صحت آمار امسال را تأیید کند. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده ۴۰ هزار و ۹۰۰ نفر در اسفند ۹۷ در مراکز ما بودند که این تعداد در اسفند ۹۸ به بیش از ۴۹ هزار نفر رسیده بود. اما آمارها نشان می‌داد تغییر معناداری در آمار مرگ‌ومیر سالمندان در مراکز وجود ندارد. سپس آمار فروردین ۹۹ نسبت به فروردین سال گذشته مقایسه شد. این بررسی‌ها هم نشان داد این آمار در فروردین‌ماه هم تفاوت معناداری نداشته است.
قرنطینه خودخواسته مراکز نگهداری از سالمندان قبل از ورود کرونا
*این آمارها نشان می‌دهد که راه را درست رفته‌اید، درحالی‌که به گفته مسئولان، زیرساخت بسیاری از مراکز، آماده مقابله با همه‌گیری کرونا نبود و شاید امکاناتی که در کشورهای اروپایی وجود داشت در کشور ما نبود. از چه راهکارهایی برای کنترل همه‌گیری کرونا در مراکز استفاده کردید؟
یکی از دلایل موفقیت کنترل همه‌گیری کرونا در آسایشگاه ها اقدامات به‌موقع بود. ما 5 بهمن 98 اولین بخشنامه و دستورالعمل در خصوص پیشگیری از ورود کرونا را به همه مراکز نگهداری از سالمندان و معلولان سراسر کشور ابلاغ کردیم. درحالی‌که آن زمان اصلاً کرونا وارد ایران نشده بود. ازآنجاکه زمان شیوع بیماری‌ها اقامت گاه‌ها بیشترین آسیب را می‌بینند، سازمان بهزیستی زودتر از موعد کمیته پیشگیری را تشکیل داد.
در ۲۷ بهمن ۹۸ کلیه مراکز نگهداری به شکل خودخواسته به حالت قرنطینه درآمد و دستورالعمل‌های بهداشتی به شکل شدیدتری دنبال شد. در آن زمان هنوز نمی‌دانستیم که وضعیت بیماری در کشور به چه شکل خواهد بود و بعداً قرنطینه عمومی اعلام می‌شود، سازمان بهزیستی در خصوص این موضوع نیز پیشگیری کرد و از تمامی مراکز خواست که امکانات بهداشتی و ضدعفونی را برای مدت ۳ ماه تهیه کنند.
پذیرش مددجویان جدید را از اوایل اردیبهشت متوقف کردیم و قرار بر این شد که برای کنترل بیماری، مددجوی جدید وارد مراکز نشود. اما این مرحله را نتوانستیم به‌صورت صددرصدی اجرا کنیم. چون یک‌سوم مددجوهای ما افراد مجهول‌الهویه و یا بی‌سرپرست هستند که با حکم قضایی به مراکز ارجاع می‌شدند و ما فی‌البداهه مجبور بودیم آنها را پذیرش کنیم. بارها با مسئولان و مراجع قضایی صحبت کردیم که در ارجاع این افراد به مراکز همه جوانب را در نظر بگیرند و متأسفانه موارد بسیاری داشتیم که مراکز شبانه روزی بهزیستی با ورود افراد مجهول‌الهویه درگیر کرونا، آلوده به ویروس می‌شد.
مشکلات ما و توقعاتی که برآورده نشد
*در این‌یک سال برای کنترل کرونا در مراکز اقامتی با چه مشکلاتی مواجه بودید؟
ارتباط تنگاتنگ سازمان بهزیستی با وزارت بهداشت و پشتیبانی دانشگاه‌های علوم پزشکی از مراکز قابل‌قبول بود. مشکلات کم نداشتیم. امکانات ما زیاد نبود. اوایل در خصوص تأمین لوازم محافظتی برای مددکاران به مشکل برخوردیم. بسیاری از دستگاه‌ها ازجمله بنیاد مستضعفان یا ستاد اجرایی فرمان امام (ره) به کمکمان آمدند و ازنظر مالی ما را حمایت کردند.
اما من بارها گفتم توقعی که سازمان بهزیستی از سازمان برنامه‌وبودجه و ستاد مقابله با کرونا برای اختصاص دادن اعتبار به مراکز داشت محقق نشد. وقتی یکی از مراکز ما درگیر می‌شد نیروها باید در سه نوبت از لوازم محافظتی استفاده می‌کردند. امکانات آسایشگاه‌های ما برای قرنطینه کردن مناسب نبود. برای مددجویانی که از بیمارستان مرخص می‌شدند و باید دوره نقاهت را می‌گذراندند نقاهتگاه یا فضایی که آنها را از مددجویان دیگر جدا کنیم نداشتیم.
درگذشت ۵ مددکار مدافع سلامت/ مدیون پدر یاران و مادر یاران آسایشگاه ها هستیم
*چند نفر از مددکاران مراکز نگهداری از سالمندان و معلولان مبتلا به کرونا شدند؟
تعداد زیادی از مراقبین، پرستاران، بهیاران ما در این‌یک سال مبتلا به کرونا شدند و از این تعداد متأسفانه ۵ نفر مدافعان سلامت که از سالمندان و معلولان مبتلا به کرونا مراقبت می‌کردند از دست دادیم. اگر امروز باافتخار می‌گوییم آمار مرگ‌ومیر ما در مراکز نگهداری نسبت به آمار بسیاری از کشورها قابل‌مقایسه نیست باید بگوییم که مدیون تلاش بی‌وقفه پرسنل مراکز هستیم که در سخت‌ترین شرایط از سالمندان و معلولان ما مراقبت کردند و ذره‌ای عقب نشینی نکردند وپا پس نکشیدند.
بارها در اخبار شنیدیم که کارکنان مراکز اقامتی کشورهای اروپایی بعد از ابتلای دسته‌جمعی سالمندان، از ترس جانشان آنها را رها کردند، اما مراقبین؛ پزشکان و پرستاران ما در زمان اوج بیماری برای قطع شدن زنجیره انتقال و حساسیت گروه هدف مدت‌ها قرنطینه شدند و حتی نتوانستند خانواده‌شان را ببینند. من با چشم خودم بی‌هوش شدن چند نفر از پرسنل را از شدت خستگی در حین کار دیدم. در زمان اوج بیماری بعضی از مددکاران ما که تست کرونایشان مثبت شده بود و علائم شدیدی نداشتند بااینکه می‌توانستند مرخصی استعلاجی بگیرند در مرکز ماندند و خودشان را در کنار معلولان و سالمندان مبتلا به کرونا قرنطینه کردند و از آنها نگهداری کردند. مددکاران، پدر یاران و مادر یاران ما مظلومانه و صبورانه در این‌یک سال پای همه‌چیز ایستادند و رسانه‌ها هم آن‌طور که باید حقشان را ادا نکردند. یک روز بیایید و ببینید چطور این مدافعان خالصانه و شجاعانه از سالمندان با تمام وجود مراقبت می‌کنند.
از شایعه فاجعه انسانی در کهریزک تا قرمز شدن همه مراکز
*در یک سال گذشته و درگیری کشور با کرونا تنور شایعه‌های خبری رسانه‌های آن ور آبی حسابی داغ بود. این شایعه‌ها شما را هم درگیر کرد؟
بله. ما جنجال خبری که برخی رسانه‌ها برای کمرنگ کردن تلاش ایران برای کنترل کرونا در آسایشگاه ها راه انداختند کم نداشتیم. مهم‌ترین این شایعه‌ها در خصوص آسایشگاه کهریزک بود. اوایل ورود کرونا شایعه کردند در این مرکز فاجعه انسانی رخ‌داده و از مرگ‌ومیر گسترده سالمندان و معلولان در اثر کرونا گفتند. درحالی‌که آسایشگاه کهریزک به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز نگهداری سالمندان و معلولان خاورمیانه با یک هزار و 700 مددجو نمونه موفقی از کنترل کرونا بود. به‌محض آلوده شدن کهریزک همه بخش‌ها به‌طور کامل قرنطینه شدند و حتی رفت‌وآمد میان بخش‌ها هم ممنوع شد و ما موفق شدیم اپیدمی را در این مرکز کنترل کنیم.
یا مثلاً در مرکزی 4 نفر مبتلا می‌شدند، شایعه می‌کردند که 100 درصد فلان مرکز آلوده‌شده است و ده ها نفر فوت کرده‌اند. درمجموع رسانه‌های داخلی هم آن‌طور که باید در این‌یک سال با ما همراهی نکردند. همین‌الان در مورد واکسیناسیون در مراکز نگهداری بازهم حاشیه‌سازی کردند و قبل از شروع واکسیناسیون این ایراد را وارد کردند و گفتند ایران می‌خواهد واکسن وارداتی را روی مددجویان آسایشگاه ها امتحان کند. رئیس سازمان بهزیستی هم اعلام کرد بااینکه سالمندان و معلولان در اولویت هستند مسئولان سازمان بهزیستی قبل از مددجویان داوطلب تزریق واکسن هستند. درحالی‌که اگر ما برنامه واکسیناسیون سالمندان در مراکز را شروع نمی‌کردیم، یک حرف‌وحدیث دیگری درمی‌آوردند که چرا نسبت به‌سلامت سالمندان و معلولان بی‌توجه هستید.
جنجال واگذاری مددجوها به خانواده؛ تاکتیک سازمان جهانی بهداشت یا سلب مسئولیت از بهزیستی؟!
*در ماه‌های اول ورود کرونا به ایران تصمیم سازمان بهزیستی برای برگرداندن مددجوها به خانواده با حاشیه‌هایی همراه بود. در این خصوص توضیح می‌دهید!
همزمان با شیوع کرونا و آلوده شدن مراکز نگهداری از سالمندان و معلولان یکی از پروتکل‌های سازمان جهانی بهداشت و توصیه این سازمان برگشت موقتی افراد سالمند و معلول به خانواده‌ها برای نجات جان جامعه هدف بود و این تاکتیک در بسیاری از کشورها اجرا شد. ازآنجاکه زیرساخت بسیاری از مراکز اقامتی ما توان مواجهه با همه‌گیری ویروس کرونا را نداشت، ما هم این تصمیم را اجرا کردیم و تعدادی از مددجوها را به خانواده‌ها سپردیم و درست در زمانی که به کمک رسانه‌ها برای روشنگری در این خصوص نیاز داشتیم در برخی از رسانه‌ها علیه ما جنجال راه انداختند که بهزیستی از خودش سلب مسئولیت می‌کند.
*با همه این حاشیه‌ها سازمان بهزیستی طرح واگذاری موقت سالمندان و معلولان به خانواده‌ها را چطور اجرا کرد؟ چند درصد مددجوها به خانواده‌ها تحویل داده شدند؟
هدف‌گذاری ما این بود که 20 درصد مددجویان یعنی حدود 10 هزار نفر موقتاً به خانواده‌ها تحویل داده شوند، اما واحد مددکاری مراکز باید تأیید می‌کردند که کدام خانواده صلاحیت نگهداری از سالمند و معلول را دارند. بسیاری از خانواده‌ها توانایی نگهداری را نداشتند. هدف‌گذاری 20 درصدی ما محقق نشد و فقط 6 درصد یعنی حدود 3 هزار مددجوی مقیم مراکز بهزیستی به خانواده‌ها برگردانده شدند که البته این تعداد هم بعد از دو سه ماه به دلیل مشکلاتی که خانواده‌ها داشتند به مراکز برگشتند اما در همین فاصله هم، نیروها فرصت تجدیدقوا پیدا کردند و ما ساختارهای فیزیکی مراکز نگهداری را آماده پذیرش دوباره مددجویان کردیم.
*تلخ‌ترین اتفاق یا تلخ‌ترین خبری که در این‌یک سال از آسایشگاه ها شنیدید چه بود؟
وقتی تست کرونای تعداد زیادی از مددجویان یکی از مراکز مثبت شده بود. تا زمانی که مرکز کنترل شود و بیماران بهبود پیدا کنند خواب بر چشم همه حرام می‌شد ولی وقتی بدون هیچگونه فوتی مرکز به روال عادی برگشت بسیار خبر خوشی بود و از دست دادن ۵ نفر از نیروهای مراکز هم جزو تلخ‌ترین خبرهای ما بود.
* شیرین‌ترین خاطره‌تان از روزهای مبارزه با کرونا به‌عنوان مسئول ۹۲۵ مرکز نگهداری از سالمندان و معلولان چه بود؟
در این‌یک سال اتفاقات خوب کم نداشتیم. مثلاً وقتی خبر بهبودی سالمند ۱۰۲ ساله مبتلا به کرونا را از آسایشگاه کهریزک شنیدم. بسیاری از سالمندان مبتلا به کرونای ما، حتی برخلاف تصور خودمان و باوجود سن بالا بهبود پیدا کردند و این خبرها خستگی را از تن همه بیرون می کرد.
نظر شما