شناسایی و ساماندهی کودکان کار و خیابانی

-  ساماندهی کودکان کار و خیابانی (شبانه روزی - دولتی)

سازمان بهزیستی براساس ماده واحده لایحه قانونی مصوب ۱۳۵۹ در راستای تحقق مفاد اصول ۲۱ و ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله  حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست و نیازمند وارائه خدمات مختلف به کودکان، تدارک امکانات پیشگیری و توان‌بخشی حرفه‌ای و اجتماعی به توانخواهان  جسمی و روانی ، تجدید تربیت منحرفین‌اجتماعی و حمایت و نگهداری از کودکان و اطفال بی‌سرپرست و معلولین غیرقابل توانبخشی و سالمندان نیازمند و آموزش نیروی انسانی ، تأمین موجبات تشویق، جلب مشارکت و فعالیت گروه‌های داوطلب و مؤسسات غیر دولتی، تشکیل‌ شده است .لذا به عنوان سازمان متولی سلامت اجتماعی  عهده دار  سیاست گذاری و برنامه ریزی جهت تحقق اهداف متعالی نظام مقدس جمهوری اسلامی در زمینه ایجاد جامعه سالم با رویکرد کنترل و کاهش  آسیبهای اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی احاد جامعه می باشد، در همین راستا  موضوع کودکان کار و خیابانی به عنوان پنج آسیب اولویت دار در کشور ناشی از شرایط نامناسب اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی از جمله فقر، بیکاری، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک، بروز حوادث طبیعی و انسان ساخت، شکل گیری سکونت گاههای غیررسمی، هم چنین ورود اتباع خارجی بویژه به شکل غیرمجاز ،همواره یکی از مهمترین دغدغه­های مهم سازمان بهزیستی  جهت ساماندهی و توانمند سازی آنها بوده و می باشد زیرا که اعتقاد داریم حضور کودک در خیابان  بعنوان مصداق عینی و بارز کودک آزاری ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن آﺳﯿﺐ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ،ﺑﻠﮑﻪﺳﻼﻣﺖﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧﯿز ﺑﻪ مخاطره انداخته و آثار زیان بار آن، تنها به دوران کودکی منحصر نمی شود ، بلکه تا بزرگسالی نیز ادامه یافته  و جامعه را از وجود انسان های کارآمد و شایسته محروم می کند. علاوه بر آن بواسطه حضور کودکان در خیابان، شدیداً فرایند طبیعی رشد جسمی، ذهنی، عاطفی، اجتماعی شان، همچنین تکامل شخصیّت و جریان اجتماعی شدن بهنجار آنان در معرض خطر جدی قرار می گیرد  از این رو این گروه از کودکان  نیازمند توجّه ویژه می باشند.

براساس آنچه گفته شد جهت صیانت و حمایت از حقوق کودکان  و متناسب با شرایط اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جامعه و نیز شرایط بروز آسیبهای اجتماعی، سازمان بهزیستی از سال ۱۳۷۸ اقدام به راه اندازی مراکز ساماندهی کودکان خیابانی بصورت دولتی جهت نگهداری و فراهم نمودن شرایط توانمند سازی کودکان و خانواده های آنان نموده است و در حال حاضر تعداد ۳۱ مرکز دولتی در کل کشور فعال می باشد. 

اهداف فعالیت:

هدف کلی : کنترل و کاهش حضور کودکان برای زندگی و کار در خیابان  و کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی ناشی از کار و زندگی کودکان در خیابان

اهداف اختصاصی:

· کاهش آسیب های اجتماعی وارد بر کودکان خیابانی .

· ارتقاء کیفیت زندگی کودکان خیابانی وکار و خانواده های آنان .

مبانی قانونی:

در راستای تحقق اصول ۲۱ و ۲۹ قانون اساسی، ماده واحده لایحه قانونی راجع به تشکیل سازمان بهزیستی کشور مصوب ۱۳۵۹ و اصلاحات سال ۱۳۷۵ و در اجرای بند ۴ ماده ۲۶ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۸۰/۱۱/۲۷ مجلس شورای اسلامی و آیین نامه اجرایی قانون مذکور مصوب جلسه مورخ۸۷/۲/۳۰ شورای معاونین سازمان بهزیستی کشور و آئین نامه ساماندهی کودکان خیابانی مصوب هیئت وزیران به شماره۳۲۳۸۶/۲۲۷۱۷۰  مورخ ۸۴/۵/۳ هیئت وزیران در جلسه مورخ ۸۴/۴/۲۶

خلاصه روند اجرای فعالیت:

۱- مراجعه به صورت خود معرف، شناسایی و جذب از طریق تیمهای جمع آوری ، ارجاع از مراجع قضایی و انتظامی، ارجاع از سایر نهادهای دولتی و غیر دولتی  و ارجاع از مرکز مداخله در بحران 

۲- انجام مصاحبه اولیه و  در صورت نیاز انجام آزمایشات  کلینیکی و پاراکلینیکی.

۳- ارائه خدمات اقامتی کوتاه مدت در مرکزشامل: تامین تغذیه ، استحمام، البسه، دارو، مواد شوینده، امکانات و وسائل سرگرمی و مطالعه و سایر مواردی که جهت رفاه کودک موردنیاز است .

۴- ارائه خدمات تخصصی مددکاری ، اجتماعی، روان شناسی و بهداشتی و درمانی

۵-  تشکیل تیم تخصصی و تصمیم گیری در خصوص ترخیص کودک با توجه به شرایط ایشان

۶- پیگیری پس از ترخیص

۲- مراکز حمایتی- آموزشی کودک و خانواده (روزانه – غیر دولتی)

با توجه به تغییر رویکرد حمایت از کودکان خیابانی از شیوه نگهداری شبانه روزی به ارائه خدمات مختلف روزانه  برای توانمندسازی کودکان و خانواده ایشان ، در سال ۱۳۹۱ طرح "ایجاد مراکز حمایتی- آموزشی کودک و خانواده" ارائه گردید . به منظور ارزیابی و پایش فرایند اجرایی فعالیت این مراکز و رفع کاستی هاو نواقص احتمالی، در سال پایه ی اجرای این فعالیت ( سال ۱۳۹۲) استانهای تهران، البرز، خوزستان، چهارمحال و بختیاری و همدان اجرای آن را به صورت آزمایشی آغاز نمودند و پس از رفع چالش ها و اصلاح موارد در حال حاضر ۶۳ مرکز دراین زمینه در ۳۱ استان فعال می باشند.

جامعه هدف: کودکان خیابانی و خانواده های آنها

اهداف فعالیت:

هدف کلی : کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی ناشی از حضور وکارکودکان در خیابان بر کودک، خانواده و جامعه .

اهداف اختصاصی:

۱- ارتقاء سلامت فردی ، اجتماعی و روانی ، کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی کودکان خیابانی

۲- توانمند سازی کودکان خیابانی و خانواده های آنان(افزایش توانایی های تحصیلی وحرفه ای کودک ،افزایش توانایی های شغلی،مالی وبازتوانی )

۳- ارتقای کیفیت خدمات ارائه شده با استفاده از رویکردهای نوین، خانواده محور، پیشگیرانه و مشارکت طلب

۴- پیشگیری وکاهش مخاطرات ناشی از حضور وکار کودک در خیابان بر کودک

۵- پیشگیری وکاهش مخاطرات ناشی از حضور و کار کودک در خیابان بر خانواده

۶- پیشگیری وکاهش مخاطرات ناشی از حضور و کار کودک در خیابان بر جامعه

۷- حمایت از حقوق کودکان خیابانی وحفظ منافع عالیه کودکان

۸- کاهش تصدی گری دولت و افزایش مشارکت هدفمند مردم در رسیدگی به امور کودکان خیابانی

۹- هماهنگ سازی خدمات ارائه شده با نیازها و شرایط خدمت گیرندگان ( تسهیل امکان دریافت خدمات تخصصی توسط کودک و خانواده بدون نیاز به اقامت شبانه روزی کودک در مرکز)

۱۰- استفاده از ظرفیت های موجود در بخش غیردولتی و افزایش امکان مشارکت و فراهم نمودن بسته های خدمت متناسب با توان آنها

۱۱- توسعه  مراکز موجود به منظور افزایش امکان دسترسی و بهره مندی کودکان خیابانی از خدمات و حمایتها

۱۲- بهبود وضعیت سامان یابی کودکان کار به ویژه کودکان فاقد امکان ساماندهی خانوادگی

خلاصه روند اجرای فعالیت:

ابتدا یک مصاحبه اولیه انجام گرفته و پس از تکمیل فرم پذیرش، اقدامات و مداخلات تخصصی مددکاری اجتماعی و روانشناسی  با رویکرد خانواده محور شامل  انجام آزمایشات پاراکلینیکی ، تحصیلی،حرفه  ای ،تفریحی ،آموزش های بهداشتی وپیشگیرانه وکاهش آسیب آغاز می گردد. در بررسی و تشخیص نیازهای مراجع با توجه به مدل چهاروجهی سلامت فردی، وضعیت کودک و خانواده در چهار جنبه جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی مورد بررسی قرار گرفته حمایتها و اقدامات لازم انجام می شود.