هماهنگی و پیگیری مناسب سازی

به استناد ماده ۳ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت مصوب ۱۳۹۶/۱۲/۲۰مجلس شورای اسلامی با ترکیب ذکر شده به منظور نظارت و هماهنگی جهت مناسب سازی و همچنین نظارت بر اجرای ماده ۲ قانون مذکور تشکیل می شود. تصمیمات ستاد برای کلیه دستگاه‌های مشمول لازم الاجرا است. و رئیس سازمان بهزیستی کشور دبیر ستاد، و دبیرخانه آن در سازمان بهزیستی کشور تشکیل می گردد.

به منظور اجرای تصمیمات ستاد در سطح استان و شهرستان، ستادهای هماهنگی و پیگیری مناسب سازی استانی و شهرستانی تشکیل می‌شود. دبیرخانه ستاد در سازمان بهزیستی کشور، دبیرخانه ستاد استانی در اداره کل بهزیستی استان و دبیرخانه ستاد شهرستانی در اداره بهزیستی شهرستان مستقر می‌شود.

- وظایف دبیرخانه ستاد به شرح زیر است:

۱- دبیرخانه به عنوان بازوی اجرایی ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب سازی کشور، وظیفه نظارت بر اجرای ماده ۲ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت را بر عهده دارد.

۲- پیگیری اجرای تصمیمات ستاد.

۳- تهیه دستور کار، زمان‌بندی جلسات، ارسال دعوت‌نامه و دستور جلسات برای اعضای ستاد و تنظیم صورتجلسات آن.

۴- ایجاد بانک اطلاعاتی مورد نیاز مرتبط با مناسب سازی و دسترس‌پذیری.

۵- پیگیری تشکیل جلسات ستادهای استانی و شهرستانی و دریافت گزارش‌ها.

تعاریف:

- ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای معلولان: ضوابط مصوب سال ۱۳۹۸ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و اصلاحات بعدی آن برای افراد معلول و ناتوان.

- نظارت: فرایندی پویا و مستمر که در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط، نحوه اقدامات مرتبط با مناسب‌سازی و دسترس پذیری را بررسی و ضمن واپایش (کنترل)، موارد نقص را احصا می‌کند و مورد رسیدگی و پیگیری قرار می‌دهد.

عملکرد : شامل کارکرد در هر سه سطح: ۱- آناتومی و فیزیولوژی ۲- فعالیت های روزمره زندگی ۳- مشارکت های اجتماعی می باشدICF , ۲۰۱۴))

- فعالیت : به انجام یک تکلیف یا تکالیف متعدد توسط فرد در طی زندگی روزمره گفته می شود(ICF,۲۰۱۴)

- قابلیت : توانایی اجرای وظایف یا تکالیف عمومی در محیط زندگی جاری می باشد که می تواند متأثر از تسهیل کننده های محیطی نظیر وسایل کمک توانبخشی، محیط مناسب¬سازی شده و ... باشد. (ICF,۲۰۱۴)

- محدودیت: اختلال در عملکرد یا ساختار بدن مانند یک انحراف یا فقدان چشمگیر که ممکن است موقت باشد (مثلا ناشی از آسیب دیدگی) یا دائمی. ضعف و شدت آن می‌تواند در طول زمان نوسان داشته باشد، به طور خاص، زوال در اثر پیر شدن.

- نقص: نقص، اختلال در ساختار و یا عملکرد سیستم عضو ناشی از فرایند بیماری است. به عنوان مثال، ایجاد تغییر در فرد. استفاده از تجهیزات، اصلاح رفتار بیمار یا مراقب وی و انجام اعمال جراحی از جمله مداخلات هدفمند در جهت افزایش عملکرد می‌باشد. (سازمان بهداشت جهانی)

- ناتوانی: گروهی از محدودیت های عملکردی مختلف که ممکن است با نقایص عملکرد فیزیکی، روانی، حسی یا وضعیت های طبی یا بیماری های ذهنی همراه باشد. این اختلالات، وضعیت ها یا بیماری ها ممکن است ماهیت دائمی یا موقت داشته باشد. ( قوانین استاندارد برابر سازی فرصت‌ها برای معلولین، مصوب مجمع عمومی سازمان ملل)

- معلولیت: فقدان یا محدودیت فرصت‌های شرکت در زندگی اجتماعی در یک سطح مساوی با دیگران. این لغت، توصیف کننده تعامل فرد دارای ناتوانی و محیط اوست. هدف از کاربرد این لغت، تاکید بر این مطلب و تمرکز بر کمبود در محیط و بسیاری از فعالیتهای سازمان یافته در جامعه است. برای مثال نبودن اطلاعات، ارتباطات و تحصیل که فرد دارای ناتوانی را از دستیابی به فرصت‌های مساوی محروم می کند. (قوانین استاندارد برابر سازی فرصت‌ها برای معلولین، مصوب مجمع عمومی سازمان ملل)

- جانباز: ایثارگرانی که در جریان تکوین و شکوفایی انقلاب اسلامی و حفظ و حراست از دستاوردهای ارزشمند آن از تعرض و تجاوز عوامل داخلی و خارجی و یا هرگونه حوادث مستقیم ناشی از آنها، به اختلال‌ها و نقصان‌های عارضی جسمی و روانی دچار شده یا بشوند و در نتیجه در روند زندگی فردی و اجتماعی با محدودیت‌هایی مواجه شوند.

- معلول۱: به فردی اطلاق می‌شود که در انجام تمام یا قسمتی از فعالیت‌های عادی زندگی فردی یا اجتماعی خود، به دلیل وجود نقصی مادرزادی یا اکتسابی دچار ناتوانی در قوای جسمانی یا روانی شده باشد. (دفتر مطالعه، پژوهش و نظارت راهبردی سازمان بهزیستی کشور)

- معلول۲: فردی‌ست که به علت اختلال فیزیکی (جسمی، حرکتی، حسی)، ذهنی و یا روانی دچار محدودیت در عملکرد فردی یا اجتماعی باشد.

- معلول جسمی- حرکتی: معلولی که به دلیل فقدان، نقص یا تغییر شکل ساختمان عضلانی– اسکلتی در انجام امور شخصی و تکالیف اجتماعی خود، دارای محدودیت باشد.

- فرد دارای معلولیت جسمی-حرکتی: فردی‌ست که به دلیل اختلالات در سیستم عصبی، عضلانی و اسکلتی دچار محدودیت در عملکرد اندامها، تنه و ستون فقرات گردیده و به تبع آن دچار محدودیت در فعالیت‌های روزمره زندگی و مشارکت اجتماعی می‌شود.

- معلول حسی: معلولی که دارای اختلال متوسط، شدید یا عمیق در شنوایی یا بینایی‌ست.

- معلول ذهنی: معلولی که بهره هوشی او کمتر از ۷۰ باشد و در انجام امور شخصی، تکالیف اجتماعی و مهارت‌های تطابقی در مقایسه با همسالان خود دارای محدودیت بوده و سن شروع معلولیت وی قبل از ۱۸ سالگی باشد.

- معلول کم بینا: معلول حسی که بالاترین حد بینایی وی با حداکثر اصلاح و بهترین نمره عینک در هر دو چشم و یا چشم با دید بهتر، بین بیست دویستم تا بیست هفتادم بوده و با بهترین اصلاح دید هر دو چشم یا چشم با دید بهتر، دارای میدانی بینایی کمتر از بیست درجه باشد.

- معلول نابینا: معلول حسی که بالاترین حد بینایی وی با حداکثر اصلاح و بهترین نمره عینک در هر دو چشم و یا چشم با دید بهتر، کمتر از بیست دویستم باشد.

- معلول ناشنوا: معلول حسی که توانایی شنیدن یا تشخیص اصوات پیرامون خود را حتی با استفاده از وسایل کمک شنوایی مانند سمعک را نداشته باشد. به عبارتی آستانه شنوایی هردو گوش وی بیش از ۹۰ دسی‌بل باشد.

- کم شنوا: معلول حسی که برای شنیدن یا تشخیص اصوات پیرامون خود نیازمند استفاده از وسایل کمک شنوایی مانند سمعک بوده و بدون استفاده از آنها دچار محدودیت در شنیدن باشد. به عبارتی شنوایی وی بین ۳۰ تا ۹۰ دسی‌بل است.

- سالمند: به افراد دارای ۶۰ سال سن و بیشتر گفته می‌شود.

- سالمند معلول: سالمندی که به علت پیامدها و عوارض ناشی از کهولت سن دچار معلولیت شده و نیاز به توانبخشی، نگهداری و یا مراقبت دارد.

- کور رنگی: ناتوانی در تشخیص رنگ‌های خاص و تمیز دادن ترکیب رنگ‌ها است.

- اختلال جهت یابی: ناتوانی دائم یا موقت یک شخص در جهت یابی نسبت به فضا، زمان و موقعیت است.

- استقلال فردی: دسترسی به محیط‌های فیزیکی برای فرد، به طور مستقل و بدون کمک دیگران است.

- توانمند سازی: فرایندی‌ست هدفمند و چند بعدی که به افراد، خانواده‌ها، گروه‌ها و اجتماع‌ها، در شناخت و دستیابی به منابع و فرصت‌ها کمک می‌نماید تا با تغییر مطلوب شرایط، انتخاب‌های خود را معمول داشته و فعالانه بر محیط زندگی کنترل نسبی داشته باشند.

- توانبخشی: فرایندی‌ست هدفمند و چند بعدی که به افراد، خانواده‌ها، گروه‌ها و اجتماع‌ها، در شناخت و دستیابی به منابع و فرصت‌ها کمک می‌نماید تا با تغییر مطلوب شرایط، انتخاب‌های خود را معمول داشته و فعالانه بر محیط زندگی کنترل نسبی داشته باشند.

- سلامت اجتماعی: شرایطی‌ست که در آن، جامعه با جهت گیری مناسب منابع در اختیار، امکان دستیابی افراد را به حداکثر احساس بهروزی، بهره‌وری و در قالب آزادی‌های اخلاقی فراهم می‌آورد. از دیدگاه فردی، سلامت اجتماعی، از اجزاء سلامت شخص است که با توانایی بهره‌مند شدن از امکانات، افزایش ظرفیت‌ها و زندگی مولد همراه با احساس رضایت مقابل از زندگی اجتماعی مشخص می‌شود. (دفتر مطالعه، پژوهش و نظارت راهبردی سازمان بهزیستی کشور).

- دسترسی و مناسب سازی (در برنامه های توانبخشی): اقداماتی‌ست که با هدف ایجاد محیط بدون مانع و قابل دسترس، جهت مشارکت افراد معلول در همه حوزه‌های زندگی و فراهم آوردن فرصت برابر به آنها در برخورداری از امکانات زندگی اجتماعی، همانند افراد غیر معلول، انجام می‌شود. دسترسی شامل: سیستم حمل و نقل، محیط فیزیکی، اطلاعات، آموزش و پرورش، تکنولوژی، اشتغال، منابع مناسب ارتباطی و رسانه‌ای.

- رفاه اجتماعی: هرگونه اقدام، از سیاست‌گذاری تا ارائه خدمت، برای کاهش بار مشکلات اجتماعی (شامل پیشگیری، کنترل، بازتوانی و زیان کاهی). (دفتر مطالعه، پژوهش و نظارت راهبردی سازمان بهزیستی کشور).

- ارتقاء سلامت: حالتی از آسایش هیجانی و رفاه اجتماعی‌ست که در آن فرد به توانایی های خود پی برده، با فشارهای معمول و متعارف زندگی مدارا می‌کند، با بهره وری بیشتر و به گونه‌ای مثمر ثمر کار می‌کند و قادر است در محله خود نقشی ایفا کند. (سازمان جهانی بهداشت).

- توسعه اجتماعی: توسعه اجتماعی یکی از ابعاد اصلی فرآیند توسعه و بیانگر کیفیت سیستم اجتماعی در راستای دست‌یابی به عدالت اجتماعی، ایجاد یکپارچگی و انسجام اجتماعی، افزایش کیفیت زندگی و ارتقای کیفیت زندگی انسانها است. (دفتر مطالعه، پژوهش و نظارت راهبردی سازمان بهزیستی کشور).

- پلاک ویژه خودرو معلولین: پلاکی است که به خودروهای افراد معلول واجد شرایط اختصاص می‌یابد جهت دسترسی راحت‌تر به اماکن عمومی (مراکز آموزشی، درمانی و محیط‌های کار). این پلاک برای مامورین راهنمایی و رانندگی شناخته شده و شاخص می‌باشد.

- عوامل محیطی: عواملی هستند که به صورت فردی و خارجی می­توانند دارای تأثیر مثبت (تسهیل کننده) یا منفی (بازدارنده) باشند. (ICF,۲۰۱۴)

- ساختمان‌های عمومی: آن دسته از ساختمان‌هایی هستند که یکی از انواع خدمات عمومی را در اختیار افراد جامعه قرار می‌دهند.

- مناسب: ویژگی محیط ساخته شده در طراحی، اجرا، نصب یا مکان‌یابی در خور نیازهای کاربر مورد نظر.

- مناسب سازی: مجموعه اقداماتی است که در جهت اصلاح معابر، اماکن، ساختمان‌ها و فضاهای عمومی شهری و روستایی و وسایل حمل و نقل و ارتباط جمعی انجام می‌شود، به طوری که افراد دارای معلولیت قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، با حفظ استقلال فردی و رعایت شأن و منزلت انسانی بهره مند شوند.

- مناسب سازی وضع موجود: به معنی اصلاح شرایطی است که از قبل به وجود آمده است. در این فرآیند تغییرات در اجزاء یا تجهیزات محیط در جهت ایجاد محیط بدون مانع، قابل دسترس و مطابق با ضوابط مصوب صورت می‌پذیرد.

- دسترس پذیر: کیفیت ساختمان‌ها، فضاهای عمومی، تجهیزات و تسهیلات است به گونه‌ای که امکان دستیابی، ورود، خروج یا استفاده مستقل از آنها بدون هیچگونه مانع حرکتی برای همه افراد فارغ از محدودیت‌های جسمی و سنی آنها فراهم باشد.

- دسترس پذیری: اقداماتی است که با هدف ایجاد محیط بدون مانع و قابل دسترس جهت مشارکت افراد دارای معلولیت در همه حوزه های زندگی و فراهم آوردن فرصت برابر برای آنها در برخورداری از امکانات زندگی اجتماعی، همانند سایر افراد انجام می‌شود. دسترسی شامل سامانه (سیستم) حمل و نقل، محیط فیزیکی، اطلاعات، آموزش و پرورش، فناوری (تکنولوژی)، اشتغال، منابع مناسب ارتباطی و رسانه‌ای است.

- فضای آزاد: حداقل سطح مورد نیاز برای استقرار و چرخش یک فرد با صندلی چرخدار است.

- تجهیزات و مبلمان شهری: وسایل یا تجهیزات موقت یا دائمی هستند که به منظور هدایت، کنترل، حفظ امنیت، برقراری ارتباط، راحتی، تبلیغات، تزئین و تفریح، با اجازه یا اطلاع مقامات دولتی در فضای عمومی شهر نصب شده و استفاده عمومی دارند مانند ایستگاه‌های اتوبوس، پارکینگ‌های اتومبیل، تلفن‌های عمومی، صندوق‌های پست، سرویس‌های بهداشتی و ... است.

- مبلمان شهری مناسب سازی شده: منظور از مبلمان شهری مناسب سازی شده، مبلمان شهری می باشد که معلولان و جانبازان هم در آن مانند دیگر افراد جامعه از امکانات و تسهیلات موجود در فضاهای عمومی شهری برخوردار باشند.

- علائم راهنما: شامل تجهیزاتی برای هدایت، کنترل، مسیریابی، اطلاع رسانی و هشدار به صورت‌های دیداری، شنیداری، لمسی و غیره است.

- علائم بین المللی افراد معلول: علائمی هستند که برای شناساندن تسهیلات قابل دسترس برای افراد معلول نصب یا ترسیم می شوند.

- علائم حسی و سیستم اعلام خطر: سیستم های هشدار دهنده شنیداری و دیداری، و علائم حسی لامسه ای می باشند که به جهت راهنمایی و اعلام خطر به افراد دارای معلولیت های مختلف باید طبق ضوابط و مقررات در کلیه ساختمانهای عمومی نصب گردند.

- نشانگرهای لمسی سطح پیاده‌رو: سطح عبوری برجسته با محدوده متضاد بصری برای امکان دادن به افراد با محدودیت بینایی که از عصای سفید، یا علائم شناسایی زیرپایی یا بصری برای تشخیص مسیر (هدایت کننده) یا تغییر مسیر و وجود خطر (هشدار دهنده) استفاده می‌کنند تا توجه آنان را به نقاط تصمیم گیری خاص جلب کند.

- سیستم بهبود شنوایی: شامل تجهیزات، سیستم‌ها سخت‌افزار یا سرویسی است که برای افزایش، حفظ یا بهبود توانایی‌های شنیداری افراد با اختلالات شنیداری استفاده می‌شود.

- راه خروج قابل دسترس: راه خروج پیوسته و بدون مانع که از هر نقطه از ساختمان مسیری دسترس‌پذیر را به یک مکان امن، یک خروجی افقی یا یک راه عمومی فراهم می‌سازد.

- مناسب سازی مسکن: مجموعه اقداماتی‌ست که جهت انطباق و دسترس پذیری مسکن افراد معلول صورت می‌گیرد تا این افراد بتوانند متناسب با قابلیت‌ها و محدودیت‌های خویش از امکانات موجود به نحوه مطلوب استفاده نمایند. نتیجه این امر استقلال هر چه بیشتر افراد معلول در انجام فعالیت های روزمره زندگی در محیط مسکونی است.

- واحد مسکونی قابل دسترس: به واحد مسکونی اطلاق می‌شود که افراد دارای معلویلت جسمی – حرکتی بدون نیاز به کمک دیگران و به طور مستقل با تضمین سلامت، ایمنی و آسایش بتوانند در آن زندگی کنند.

- مناسب سازی خودرو: اقداماتی‌ که به منظور انطباق و دسترس‌پذیری وسیله حمل و نقل با شخص صورت می‌پذیرد تا فرد معلول بتواند متناسب با قابلیت‌ها و محدودیت‌های خویش از خودرو شخصی بهره‌برداری نموده و به استقلال لازم در زمینه ایاب و ذهاب دست یابد.

- عرض مفید: عرض بدون مانع و خاص باقیمانده برای عبور یک فرد با صندلی چرخدار از یک گذرگاه، در طول یک راهرو یا اجزاء دیگر مسیر (برای امثال راه پله) است.

- عرض مفید گذرگاه: منظور عرض بدون مانع و خالص باقیمانده بین طرفین یک گذرگاه است.

- سطح غیرلغزنده: منظور مصالحی است که در کف یا نظایر آن به کار برده شده و بر اثر تماس با کفش، عصا، چرخ صندلی چرخدار و نظایر آن اصطکاک لازم و ایمن را برای فرد ایجاد نماید.

- سطح شیبدار: سطح حرکت پیاده ای که شیب طولی داشته باشد.

- بالابر: دستگاه نصب شده به طور دائمی برای دسترسی به سطح ثابت، شامل سکوی هدایت شده که با ابعاد و ویژگی‌های دسترس‌پذیر اجازه دسترسی به افراد معلول، با یا بدون صندلی چرخ‌دار را می‌دهد.

- بالابر شیبدار: این بالابرها برای جابجایی ویلچر در راه پله ها و سطوح شیبدار دارای انحنا و خمیدگی طراحی شده اند، به گونه ای که قابل نصب در فضاهای کوچک میباشندو قابل استفاده در محیط داخلی و بیرونی اماکن عمومی می باشد.

- رمپ پله: راه پله ای است که ارتفاع پله آن ۲ سانتیمتر و کف پله آن با عمق حداقل ۶۵ سانتیمتر دارای حداکثر شیب ۳ درصد باشد.

- رمپ جدول: سطح شیبدار کوتاهی است که با بریدن یا افزودن بر جدول ایجاد می شود.

- پیاده‌رو متحرک: مسیر دسترس‌پذیر متحرک برای تردد که یا افقی است و یا نهایتا ۶ درجه شیب دارد.