فراخوان صدور مجوز تاسیس خانه کودکان و نوجوانان در گروه سنی (6-12) و (12تا 18 )سال در شهرستانهای استان

لذامتقاضیان نیکوکار و توانمند در امرسرپرستی مراقبت وتوانمندسازی کودکان و نوجوانان می توانند پس از تأسیس موسسه غیرانتفاعی طبق دستور العمل اداره وانحلال مراکز و موسسات غیردولتی سازمان بهزیستی کشور نسبت به تأسیس خانه های  کودکان نوجوانان اقدام نمایند.

جهت ارائه درخواست و تکمیل مدارک از تاریخ انتشار این فراخوان به مدت 20 روز کاری به اداره کل بهزیستی استان (معاونت امور اجتماعی) واقع در میدان جهـاد – ابتدای بین النهرین  مراجعه نمایند.

متقاضیان می توانند جهت اطلاع از شرایط عمومی و اختصاصی؛ به پرتال بهزیستی استان همدان به آدرس https://www.behzisti.ir/service/province/hamedan مراجعه و دستور العمل تخصصی مراقبت و پرورش کودکان و نوجوانان و دستور العمل اداره و انحلال مراکز و موسسات غیر دولتی مطالعه نمایند؛ همچنین جهت راهنمائی و کسب اطلاعات بیشتر  با دفتر مراقبت وتوانمندسازی کودکان ونوجوانان  اداره کل بهزیستی استان همدان به شماره 5-38267081 داخلی 216  یا با آیدی Mfatahian @ در پیامرسان ایتا تماس حاصل فرمایند.

.

معاونت سلامت اجتماعی

دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان

دستورالعمل تخصصی مراقبت و پرورش کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی سازمان بهزیستی در خانه‌های شبانه‌روزی

گروه تنظیم‌کنندگان متن نهایی بازبینی شده خانم‌ها و آقایان:

مریم صارم‌پور(رییس گروه مراقبت و توانمندسازی کودکان ونوجوانان در خانه‌ها)، فاطمه رضایی(کارشناس ستادی)، شهناز قادری(کارشناس ستادی)، حمید رضا عفیفی(کارشناس ستادی)، اعظم صفری(کارشناس ستادی)، شبنم میربیگی(رییس وقت گروه مراقبت و توانمند سازی کودکان و نوجوانان در خانواده)، رضا رزاقی(رییس گروه نظارت و توانمندسازی فرزندان انتقال یافته به زندگی مستقل)، زهرا دارابی(کارشناس ستادی)، لیلا ولی زاده(کارشناس ستادی)، علی درویش متولی(معاون دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان ونوجوانان)، سعید بابائی(مدیر کل دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان)

با تشکر از:

علی‌محمد قادری(رئیس سازمان)، مهری سادات موسوی(معاون سلامت اجتماعی)، محمد نصیری(معاون وقت امور اجتماعی)، دکتر محمد نفریه(معاون سابق امور اجتماعی)، دکتر حبیب‌الله مسعودی فرید(معاون سابق امور اجتماعی)، احمد خاکی(معاون وقت دفتر امور کودکان ونوجوانان)، مریم خاک رنگین(کارشناس ستادی)، طیبه جعفرزاده(کارشناس ستادی)، سمیه امیرخوشفکر(پزشک شیرخوارگاه شبیر)، زهرا شمسی(رییس هیات مدیره خیریه حامی شکوفه های شمیرانات)، مرضیه دوستی(رییس شیرخوارگاه حضرت رقیه(س))، سپیده بهدادفر(کارشناس مسئول فرزند خواندگی بهزیستی استان تهران)، محسن توانا(معاون دفتر حقوقی بهزیستی کشور)، زهرامشایخی(رییس شیرخواگاه آمنه)، حسین پازوکی(مدیر عامل موسسه خیریه طلیعه کرامت)، مونا کرباسی(کارشناس مسئول مراقبت در خانه های بهزیستی شهرستان شمیرانات)، انسیه ایزانلو(کارشناس امور  شبه خانواده شهرستان پردیس)، لعیا اعتماد سعید(مسئول فنی خانه طلیعه مهر طاها)، بتول مددی(کارشناس امور شبه خانواده بهزیستی شهرستان تهران)، زهره زارع(مسئول فنی و مدیرعامل موسسه خیریه مهر طه)، اکرم سروقدی(مسئول فنی خانه دارالقرار)، سارا سرداری(مددکار اجتماعی خانه ملائک)، زهره لرد(کارشناس امور شبه خانواده بهزیستی شهرستان شهریار)، نادره افشارها(معاون امور اجتماعی بهزیستی شهرستان پاکدشت)، هدی فرح پور(معاون امور اجتماعی بهزیستی شهرستان شمیرانات)، فاطمه ارزانیان(معاون امور اجتماعی بهزیستی استان تهران)، سونیا مرزا(مسئول فنی خانه روشایی امید)، زهرا یاوری(مدیرعامل موسسه خیریه روشنایی امید)، گیتی نجف‌زاده(کارشناس مراقبت در خانه ها و امور مربوط به زندگی مستقل بهزیستی استان تهران)، لیلا سورانی(مسئول فنی خانه بهشت امام رضا(ع))، سهیلا یزادان شناس(کارشناس مسئول ستاد پذیرش و هماهنگی بهزیستی استان تهران)، مهشید رمضانی(رییس هیات مدیره خانه مهر ایرانیان)، نرگس خزائی پور(سرپرست خانه موقت خیام استان تهران)، نازی نجفی(کارشناس مسئول امور شبه خانواده بهزیستی شهرستان ری)، رضا لواسانی(کارشناس دفتر مدیریت عملکرد بهزیستی کشور)، حمید نریمانی(معاون امور اجتماعی بهزیستی شهرستان تهران)، مرتضی فیضی(کارشناس مسئول امور مراقبت در خانه‌های بهزیستی استان تهران)

به نامش و به یاریش

وَ تَعَهَّدْ اَهْلَ الْیتْمِ وَ ذَوِی الرِّقَّةِ فِی السِّنِّ مِمَّنْ لاحیلَةَ لَهُ وَ لاینْصِبُ لِلْمَسْاَلَةِ نَفْسَهُ

به اوضاع یتیمان و سالخوردگان که راه چاره‌ای ندارند و خودرا درمعرض درخواست ازمردم قرار نداده‌اند رسیدگی کن.

نهج البلاغه/ نامه 53/ عهدنامه امیرالمومنین(ع) به مالک‌اشتر

مسئولان‌ باید بدون‌ هیچگونه‌ منتی‌ و با کمال‌ مهربانی‌ و خیرخواهی‌ به‌ وظیفه‌ خود در قبال‌ ایتام‌ عمل‌ نمایند.

مقام معظم رهبری؛ 1380

مقدمه:

سازمان بهزیستی بر اساس واگذاری اجرای اصول 21 و 29 قانون اساسی به دولت، متولی رسیدگی به امور کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست(فاقد سرپرست موثر) می‌باشد. در آموزه‌های دینی و گواه تاریخی این سرزمین هیچ‌گاه مراکزی به نام مرکز نگهداری کودک بی‌سرپرست(یتیم) تا حدود 2 قرن پیش وجود نداشته است. به دنبال سفرهای اروپایی سلاطین قاجار به اروپا و مشاهده الگویی برای نگهداری ایتام، مراکزی با عنوان «دارالعجزه و الایتام» در برخی شهرها شکل گرفت که بعداه بخش «دارالایتام» آن جدا گردید. در سال‌های بعد همچنان شیوه نگهداری اصطلاحا سربازخانه‌ای در این مراکز جاری بود و نام «پرورشگاه» جایگزین نام قبلی شد. اواخر دهه 70شمسی با الگویی جدید «مراکز شبه‌خانواده» جایگزین پرورشگاه‌ها شد. مراکزی که بنا بود بیش از پیش شبیه خانه باشد تا کودکان و نوجونان خلأ خانواده را کمتر احساس نمایند. در سند ملی حقوق کودک مصوب شورایعالی انقلاب فرهنگی در سال 1397(ابلاغی 1400) نیز این بحث به طور مفصل بیان شده است که باید در زمینه‌های مددکاری اولویت با خانواده‌محوری و ورود کودکان به خانواده‌ای ایمن باشد. این سازمان همواره در تلاش است، شرایط بازپیوند به محیط خانواده و یا ورود به خانواده جایگزین را به صورت موقت یا دائم برای کودکان مهیا نماید؛ با این حال درصدی از این کودکان پس از پذیرش در سازمان تا رسیدن به سن قانونی، فرصت بازگشت به مراقبت در بستر خانواده را نمی‏یابند. این گروه از کودکان و نوجوانان تا زمان بازپیوند و یا استقلال و کسب مهارت­های لازم برای شروع زندگی مستقل، در خانه­های مراقبت ­شبانه­روزی پرورش می‌یابند. خانه­های شبانه‌روزی به دو شکل دولتی و غیردولتی(با کسب مجوز توسط اشخاص حقوقی در قالب بند2 از بندهای 12گانه دسـتورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسـسات غیردولتی تحت نظـارت سازمان بهزیستی) اداره می‌شوند و هدف نهایی آن‌ها ایجاد بستری مناسب برای تربیت کودکان و زمینه‌سازی حضور موفق ایشان در عرصه‌های فردی و اجتماعی می‌باشد. تمامی تلاش‌هایی که سازمان بهزیستی در دوران مراقبت در مراکز شبه‌خانواده و به اصطلاح خانه­ها معطوف این کودکان می­سازد در نهایت باید به استقلال و توانمندسازی آن‌ها ختم شود. سرنوشت آن‌ها پس از ترک خانه­ها از جمله دغدغه­های همیشگی سازمان بهزیستی بوده و تدوین این دستورالعمل معطوف به فرایند نگهداری، مراقبت، پرورش و آماده­سازی برای بازپیوند و یا انتقال این کودکان به زندگی مستقل است.

دستورالعمل پیشین این حوزه به صورت جامع در تمامی بخش‌ها شامل نگهداری در مراکز و همچنین مراقبت در خانواده(و فرزندخواندگی) در سال 1388 ابلاغ شده است. روند بازنگری این دستورالعمل با تخصصی و جدا شدن بخش ویژه «مراکز» از سال 1398 آغاز شد و زمانی طولانی برای آن صرف شد تا حداکثر نظرات همکاران محترم سازمان در تمامی سطوح ستادی، استانی و شهرستان‌ها و همچنین نظرات شرکای اجتماعی سازمان در بخش غیردولتی دریافت گردد. یکی از علت‌های به درازا کشیدن اصلاح و بازنگری این دستورالعمل، وسواس خاص صاحب‌نظران و مدیران سازمان بر ارائه بهترین نسخه بوده است؛ هر چند معتقدیم نظام مسائل «مرکز نگهداری» با هر نام و شیوه‌ای به قدری زیاد است که بهترین شیوه هدایت هر چه سریع‌تر کودکان به یک خانواده است. حال خانواه موقت(شیوه‌نامه مراقبت موقت مصوب 1402) و یا خانواده دائم.(حضور در خانواده نسبی، فرزندخواندگی یا بازپیوند)

این دستورالعمل برای اجرای آزمایشی ابلاغ می‌گردد و پس از یک سال قابل تجدیدنظر خواهد بود. آخرین ویرایش این شیوه‌نامه پس از تصویب و ابلاغ چارت جدید سازمان در نیمه دوم سال 1402 تدوین گردیده است. استان موظف است حداکثر تا 6ماه پس از دریافت دستورالعمل نسبت به انجام تغییرات اقدام مقتضی را صورت دهد.

دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان امیدوار است با ابلاغ و اجرایی شدن این دستورالعمل گام‌های مهمی در راستای ارتقای مسائل تربیتی در کنار مسائل مرتبط با مراقبت این عزیزان برداشته شود؛ و البته امید است شاهد روزی باشیم که تمامی کودکانی که به دلیلی از نعمت داشتن خانواده محروم مانده‌اند بتوانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن وارد خانواده(زیستی یا جایگزین) گردند.

دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان

زمستان 1402

فصل اول: کلیات

ماده 1) اهداف و مبانی قانونی:

الف) هدف کلی:

1. ارتقای مطلوب سطح مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان ساکن در خانه‌های نگهداری شبانه‌روزی سازمان بهزیستی
2. مددکاری فعال جهت بازپیوند کودکان به خانواده زیستی، ورود به خانواده جایگزین و یا استقلال موفق پس از سن 18سالگی

ب) اهداف اختصاصی:

1. ارتقاء وضعیت تیم مراقبتی و سطح مراقبت از کودکان مقیم در خانه‌های نگهداری
2. ارتقاء حوزه تربیتی در خانه‌های نگهداری
3. ارتقاء سطح توانمندسازی کودکان ساکن در خانه‌ها از طریق استعدادیابی، مهارت‌آموزی و...
4. استانداردسازی وضعیت بهداشتی، امنیتی و فیزیکی خانه‌های نگهداری سازمان

پ) مبانی قانونی:

1. ماده واحده تشکیل سازمان بهزیستی کشور مصوب 1359
2. قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب 1392
3. قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399
4. سند ملی حقوق کودک و نوجوان مصوب 1397، ابلاغی 1400
5. شیوه‌نامه مراقبت موقت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب 1402

ماده2)تعاریف

1. سازمان: ساختار سازمان بهزیستی در سطوح مختلف ستاد کشوری، استانی و شهرستانی است.
2. دفتر ستادی: منظور دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور می‌باشد.
3. کودک: منظور کلیه افراد کمتر از 18 سال تمام شمسی می‌باشند.
4. کودک تحت سرپرستی سازمان: کودکی که به‌طور دائم یا موقت سرپرست خود را از دست‌ داده و از حضور در محیط خانواده محروم شده یا حضور در خانواده زیستی احتمال خطرات جدی برای سلامت جسمی، عاطفی، اجتماعی و امنیت او به همراه دارد؛ این کودکان با معرفی مقام قضایی برای بررسی وضعیت مراقبت و سرپرستی به سازمان بهزیستی سپرده می‌شوند که در این دستورالعمل به اختصار «کودک» خوانده می‌شوند.
5. کودک فاقد سرپرست موثر: واژه‌ای است که به عنوان معادل کودک بی‌سرپرست یا بدسرپرست به کار می‌رود. معنای آن کودکی است که به هر علتی در برهه‌ای از زمان سرپرستی که نقش موثر و مطلوبی را دارد، از دست داده است و با حکم قاضی نگهداری یا مراقبت از آن به سازمان بهزیستی سپرده شده است.
6. موسسه: شخص حقوقی اعم از مرکز، انجمن یا موسسه که در اجرای ماده 36 قانون، دارای پروانه تأسیس از سازمان بوده و موضوع فعالیت آن حمایت و مراقبت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست می‌باشد.
7. موسسه مراقبتی: موسسه‌ای که طبق ماده 36 قانون، با مجوز سازمان تأسیس و عهده­‌دار نگهداری شبانه‌روزی کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست با تفکیک جنس، سن یا وضعیت سلامت در محیط مشترک می‌باشد.
8. پروانه تأسیس: مجوزی است که پس از طی مراحل پیش‌بینی‌شده در دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی، برای متقاضیان مؤسسه غیردولتی غیرانتفاعی به منظور شروع و تداوم فعالیت موسسه غیردولتی صادر می‌شود.
9. مرکز غیردولتی: به واحدی اطلاق می‌شود که توسط شخص حقوقی به‌منظور ارائه خدمات در راستای اهداف سازمان، مطابق با یکی از فعالیت­های مندرج در بند های 1 تا 12 ماده قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت،پس از اخذ موافقت اصولی و پروانه فعالیت از سازمان ایجاد می‌شود.
10. پروانه فعالیت: مجوزی است که برای شروع فعالیت و تداوم فعالیت مرکز و بهره برداری از آن، پس از تجهیز و معرفی نیروی انسانی مورد نیاز صادر می‌شود.
11. کارگروه ستادی ساماندهی امور کودکان نیازمند مراقبت جایگزین[1]: در دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان تشکیل می‌شود و مسئولیت سیاستگذاری کلان و ارائه مسیر راهبردی این حوزه را عهده‌دار است. این کارگروه از مدیرکل دفتر ستادی، معاون دفتر، روسای گروه دفتر، 4کارشناس آشنا به امر کودکان فاقد سرپرست موثر تشکیل می‌گردد. در این دستورالعمل به اختصار «کارگروه ستادی» نامیده می­شود.
12. کارگروه استانی ساماندهی امور کودکان نیازمند مراقبت جایگزین: کارگروه مراقبت از کودکان و نوجوانان در اداره‌کل بهزیستی استان که به ریاست مدیرکل استان، دبیری معاون سلامت اجتماعی استان و عضویت کارشناس مسئول مراقبت فرزندان در خانواده جایگزین و فرزندخواندگی، کارشناس مسئول مراقبت و توانمندسازی کودک و نوجوان در مراکز نگهداری و فرزندان مستقل، کارشناس حقوقی، رئیس اداره حراست استان و حسب مورد سایر اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط تشکیل می‌شود. در این دستورالعمل به اختصار «کارگروه استانی» نامیده می‌شود.
13. کارگروه شهرستانی ساماندهی امور کودکان نیازمند مراقبت جایگزین: کارگروه مراقبت از کودکان و نوجوانان(در خانه و خانواده) در اداره بهزیستی شهرستان که از رئیس اداره بهزیستی شهرستان، معاون اجتماعی یا کارشناس(مسئول) امور اجتماعی و کارشناس امور اجتماعی تشکیل می‌شود. در این دستورالعمل به اختصار «کارگروه شهرستان» نامیده می‌شود.
14. سرپرست یا سرپرستان قانونی کودک: منظور پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری یا مقام قضایی می‌باشد.
15. مراقبت جایگزین: شامل تمامی تمهیدات مراقبتی است که برای حمایت از کودکان توسط سازمان تأمین ‌شده و اعم از نگهداری توسط خانواده زیستی، خانواده جایگزین(فرزندخواندگی، امین‌موقت) یا اسکان در مراکز مراقبت شبانه‌روزی می‌باشد.
16. خانواده زیستی: پدر و مادری که کودک و نوجوان از آنان متولد شده است؛ اعم از این که از نظر ژنتیکی به آنان منسوب باشد یا حاصل لقاح مصنوعی موضوع قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور مصوّب 1382 باشد. جد پدری یا وصی منصوب از ناحیه ولی قهری در مواردی که به موجب قانون، جایگزین پدر یا والدین می‌شوند، در حکم خانواده زیستی هستند.
17. خانواده جایگزین: خانواده‌ای که کودک و نوجوان با تصمیم دادگاه صالح، در قالب سرپرستی(فرزندخواندگی)، قیمومت یا امین موقت به آن سپرده می‌شود.
18. خانه مراقبت شبانه‌روزی: مرکزی است که به‌ صورت دولتی توسط سازمان یا به‌ صورت غیردولتی با کسب مجوز و تحت نظارت سازمان، توسط اشخاص حقوقی در قالب بند2 از بندهای 13گانه دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی راه‌اندازی و اداره می‌شود و وظیفه مراقبت شبانه‌روزی از کودکان را تا زمان بازپیوند، سپردن به خانواده جایگزین یا استقلال کودک عهده‌دار است؛ این مرکز در دستورالعمل جاری به اختصار «خانه» نامیده می‌شود. انواع خانه‌ها شامل شیرخوارگاه، خانه نوباوگان، خانه کودکان و نوجوانان، خانه تارک و خانه موقت می‌باشد.
    • شیرخوارگاه: خانه‌ای است که وظیفه مراقبت شبانه‌روزی کودکان از بدو تولد تا 36ماه تمام را عهده‌دار است.
    • خانه نوباوگان: خانه‌ای است که وظیفه مراقبت شبانه‌روزی کودکان 37ماه تا 6سال تمام را عهده‌دار است.
    • خانه کودکان و نوجوانان: خانه‌ای است که وظیفه آن مراقبت شبانه‌روزی و توانمندسازی کودکان و نوجوانان، در دو رده سنی 7 تا 12 سال و 13 تا 18سال به تفکیک جنسی است.
    • خانه تارک(توانمندسازی اجتماعی-روانی کودکان): خانه‌ای است که وظیفه مراقبت شبانه‌روزی و توانمندسازی اجتماعی، روانی کودکان و نوجوانان را عهده‌دار است و خدمات تخصصی روان‌پزشکی، روانشناسی، مددکاری اجتماعی و مشاوره‌ای را به منظور توانمندسازی روانی و اجتماعی کودکان دارای مشکلات عاطفی-رفتاری ارائه می‌نماید. اقامت با توجه به شرایط کودک موقت خواهد بود.
    • خانه موقت: خانه‌ای است که در استان‌های پرتراکم ورودی راه‌اندازی شده و هدف آن تعیین تکلیف کودکان و نوجوانان پیش از ورود آنان به خانه‌های نگهداری به ویژه با هدف مددکاری فعال و بازپیوند می‌باشد.

تبصره 1: تمامی خانه‌ها به‌غیر از خانه‌های گروه سنی زیر شش سال، دارای تفکیک جنسیتی است و به‌صورت خانه‌های مجزا برای هر جنسیت(دختران، پسران) راه‌اندازی و اداره می‌شوند.

19. پذیرش: مجموعه اقداماتی است که منجر به ورود کودک با حکم قضایی به سیستم مراقبت جایگزین می‌شود تا وضعیت مراقبت و سرپرستی وی بررسی و تعیین شود.
20. بازپیوند: فرایند بازگرداندن کودک و نوجوان تحت مراقبت موقت به خانواده زیستی
21. مهمانی: در صورت اطمینان از وضعیت اقوام نسبی کودک تحت سرپرستی، با تایید مددکار و کارگروه شهرستان، امکان حضور در مهمانی کوتاه‌مدت(حداکثر 1ماه) برای وی فراهم می‌باشد. پیگیری مددکاری وی در این مدت بر عهده خانه محل نگهداری کودک می‌باشد.
22. شامل‌سازی: پذیرش کودکان دارای معلولیت بی‌سرپرست و بدسرپرست در سیستم مراقبت جایگزین است که مطابق با شرایط و ضوابط ذکرشده در این دستورالعمل و توافق مصوب مشترک معاونت سلامت اجتماعی و معاونت توانبخشی کشور است و با تشخیص کارگروه مشترک شامل‌سازی در استان انجام می‌شود.
23. مراقبت: مراقبت به معنای فراهم آوردن فرصت‌هایی برای پرورش و رشد بهنجار و تأمین سلامت کودکان در ابعاد جسمی، شناختی، هیجانی، اجتماعی و معنوی و محافظت از آنان در برابر تهدیدهای احتمالی، کودک‌آزاری و غفلت می‌باشد؛ همچنین مراقبت شامل آشنایی کودکان با حقوق فردی و اجتماعی خود است. مراقبت از طریق برنامه مراقبت و توسط تیم مراقبت خانه‌ها تنظیم می‌شود.
24. تیم مراقبت: متشکل از مسئول فنی(یا رئیس در مراکز دولتی)(مسئول تیم)، مددکار اجتماعی، روان‌شناس و مربی(در برخی خانه‌ها کمک‌مربی) مرتبط با کودک و سایر کارشناسان(بنا بر ضرورت) می‌باشد که در قالب کار تیمی و با مشارکت کودک و خانواده زیستی(د صورت امکان)، برنامه مراقبت را تنظیم و اجرا می‌کنند.
25. تیم پشتیبانی: متشکل از آشپز، نیروی خدماتی، انتظامات(در صورت نیاز) و تیم جلب مشارکت‌های مردمی که در خدمت موسسه راه‌اندازی‌کننده خانه‌ها هستند. این تیم به صورت مستقیم با کودکان سروکار ندارند اما عملکرد آنان بر روی کیفیت وضعیت زندگی کودکان تاثیرگذار است.
26. کارکنان: مجموعه تیم مراقبت و تیم پشتیبانی، کارکنان یک خانه نامیده می‌شوند.

تبصره2: مدیرعامل یا اعضای هیئت‌مدیره خانه عضو تیم مراقبت محسوب نمی‌شوند؛ امر مراقبت امری تخصصی است که به تیم مراقبت مرکز سپرده شده است.

تبصره3: «رییس» در مراکز دولتی و «مسئول فنی» در مراکز غیردولتی به لحاظ جایگاه شغلی و شرح وظایف مشابه می‌باشند اما بنابر ضرورت هماهنگی با دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی به جای «مدیر» یا «رئیس» از لفظ «مسئول فنی» نیز استفاده می‌شود.

27. مسئول فنی: شخص حقیقی واجد شرایطی است که از طرف صاحب‌امتیاز حقوقی به بهزیستی استان معرفی می‌شود و پس از تأیید کارگروه استان و صدور پروانه مسئول فنی توسط کمیسیون ماده26 بهزیستی استان در مرکز شروع به فعالیت می نماید.
28. مددکار اجتماعی: فردی واجد شرایط حرفه‌ای و اخلاقی و دارای تحصیلات حداقل کارشناسی در رشته مددکاری اجتماعی یا علوم اجتماعی با گرایش خدمات اجتماعی است که توسط مدیر موسسه به بهزیستی استان معرفی می‌شود و پس از تائید کارگروه استان، برای پیگیری امور مددکاری کودکان خانه توسط موسسه خیریه استخدام یا خریدخدمت می‌شود.

تبصره4: در صورت خریدخدمت خدمات مددکاری اجتماعی از کلینیک‌ها و مراکز مثبت زندگی این مراکز منتخب توسط بهزیستی استان به موسسه معرفی خواهد شد.

29. روان‌شناس: شخصی دارای حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی روان‌شناسی و یا مشاوره است و پس از تائید کارگروه استان، توسط موسسه خیریه بکارگیری می‌شود.
30. مربی(کمک‌مربی): فردی واجد شرایط اخلاقی، تحصیلی و مهارتی می‌باشد که پس از تایید کارگروه شهرستان، توسط موسسه برای مراقبت و تربیت کودکان خانه استخدام می‌شود.

تبصره5: در خانه‌های دولتی تیم مراقبتی مطابق با ردیف و پست‌های تعریف‌شده در حوزه منابع انسانی سازمان، استخدام می‌شود و از بندهای فوق مستثنی می‌باشند.

31. پرونده: کلیه مستندات، مدارک و اطلاعاتی است که به‌منظور حفظ هویت فردی و خانوادگی و اطلاع تیم مراقبت و ناظران از خدمات ارائه‌شده به هر فرزند ثبت و نگهداری می‌شود. پرونده‌ها برای هر فرزند به ‌صورت انفرادی و مطابق با پیوست دستورالعمل جاری به تفکیک «پرونده اجتماعی»، «پرونده تربیتی» و «پرونده سلامت»(جسم و روان) و خروجی و جمع‌بندی سه پرونده در قالب «برنامه مراقبت» تشکیل می‌شود:

• پرونده اجتماعی: مجموعه‌ای از مدارک، اطلاعات و مستندات مربوط به فرزند، خانواده و بستگان مؤثر وی و شرح برنامه‌ها و اقدامات اعضای تیم مراقبت در این زمینه است که توسط مددکار اجتماعی تنظیم و به‌صورت محرمانه نگهداری می‌شود. این پرونده شامل معرفی‌نامه مرجع قضایی، مدارک مرتبط پزشکی قانونی، کپی شناسنامه کودک و والدین کودک، برگه‌های مرخصی و سایر فرم‌های تکمیل‌شده و مدارک مرتبط می‌باشد.
• پرونده تربیتی: این پرونده مشتمل بر گواهی دوره‌های آموزشی، کارنامه، فعالیت‌های پرورشی و تربیتی، حکم‌های قهرمانی و فرم‌های تکمیل‌شده پرونده تربیتی می‌باشد که توسط مربی و با نظارت مددکار اجتماعی تکمیل می‌شود.
• پرونده سلامت(جسم و روان): مجموعه‌ای از آزمایش‌ها، آزمون‌ها، گزارش‌ها، ارجاع‌های مربوط به تأمین سلامت روانی و جسمی کودک و فرم‌های تکمیل‌شده پرونده سلامت جسم و روان کودک می‌باشد، که توسط روان‌شناس، پزشک، پرستار یا مرکز بهداشت تکمیل و در پرونده به صورت محرمانه نگهداری می‌شود.
• برنامه مراقبت: مجموعه اقدامات همه‌جانبه و مدونی است که با هدف تأمین مراقبت و پرورش برای هر کودک از بدو پذیرش توسط تیم مراقبت تدوین و اجرا می‌شود؛ این برنامه مبنای ارائه خدمات به کودکان در سیستم مراقبت جایگزین یا فرآیند بازپیوند است و کاملاً فردی و متناسب با ویژگی‌های هر کودک و نوع مراقبت تنظیم و حداکثر هر 6ماه یک‌بار بازنگری می‌شود. این برنامه بر اساس ارزیابی‌های انجام‌شده توسط اعضای تیم مراقبت مطابق با اطلاعات درج‌شده در فرم‌های پرونده کودک اقدامات لازم برای هر کودک را در ابعاد جسمی، روان‌شناختی، خانوادگی، اجتماعی، حقوقی و تربیتی تعیین می‌کند.

تبصره6: برای هر نفر، نگهداری اطلاعات هر سه نوع پرونده در یک پوشه بلامانع است مشروط بر این‌که محتوای پرونده‌ها کاملاً تفکیک‌شده باشد و اطلاعات از راست به چپ به ترتیب پرونده اجتماعی، پرونده تربیتی، پرونده سلامت و در نهایت برنامه مراقبت منظم شوند.

تبصره 7: پس از راه‌اندازی سامانه الکترونیک پرونده‌ها توسط سازمان، خانه‌ها موظف به تکمیل فرم‌های الکترونیکی می‌باشند.

32. دستورالعمل بازدید: دستورالعمل بازدید از خانه‌های(مراکز) مراقبت شبانه‌روزی به پیوست این دستورالعمل است.
33. دستورالعمل آموزشی: دستورالعمل آموزشی ویژه نیروی انسانی شاغل در خانه‌های(مراکز) مراقبت شبانه‌روزی(دولتی و غیردولتی) در پیوست دستورالعمل جاری آمده است.
34. موارد فوریتی خاص: موارد فوریتی خاص عبارتند از فوت، خروج بدون مجوز فرزندان مقیم خانه‌ها و خروج بدون اطلاع فرزندان تحت مراقبت در خانواده، سوء رفتار، خودکشی یا اقدام به خودکشی و همچنین وقوع حوادث غیرمترقبه انسان‌محور و طبیعت‌محور در خانه‌های نگهداری. حوادث و موارد فوریـتی خـاص در سه حوزة مراقبت در خانه‌ها، مراقبت در خانواده جایگزین و زندگی مستقل(فوت و اقدام به خودکشی) قابل پیگیری است و نیاز به تشکیل جلسه ویژه در کارگروه استان و ارسال گزارش به دفتر ستادی را دارد.

فصل دوم: نظارت

ماده1) ارکان نظارت

1. دفتر توانمندسازی و مراقبت از کودکان و نوجوانان

شرح وظایف دفتر، مدیران و کارشناسان آن مندرج در شرح وظایف جامع ابلاغی از سوی سازمان امور استخدامی می‌باشد. برخی از وظایف مدیران و کارشناسان این دفتر به شرح زیر می‌باشد:

• تدوین و بازنگری دستورالعمل‌ها، آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های تخصصی در حوزه مراقبت و پرورش کودکان تحت سرپرستی در خانه و نظارت بر حسن اجرای آن‌ها در ادارات کل استان‌ها، واحدهای تابعه و خانه‌های فرزندان
• اعزام کارشناسان جهت بازدید و ارزیابی عملکرد خانه‌های فرزندان در استان‌ها
• بررسی و تائید موارد پیشنهادی استان‌ها برای انتصاب کارشناسان مسئول مرتبط با حوزه و رؤسای شیرخوارگاه­ها
• بررسی و اعلام نظر در مورد گزارش‌ها و پرونده‌های ارجاعی از کمیسیون عالی ماده26 و کمیسیون‌های استانی
• بررسی و تصمیم‌گیری در خصوص صدور مجوز فعالیت برای مؤسسات متقاضی اخذ پروانه فعالیت کشوری
• مصاحبه ارشادی با مدیران مؤسسات متقاضی راه‌اندازی خانه و اعلام نتیجه به استان‌ها
• دریافت «موارد فوریتی خاص استان‌ها» و بررسی گزارش‌های دریافتی از استان‌ها و مراجع گوناگون در خصوص فرزندان تحت سرپرستی و اتخاذ تصمیم در راستای صیانت از حقوق و منافع عالیه کودکان و محافظت از آنان در مقابل مخاطرات احتمالی، سوء رفتار یا غفلت نسبت به ایشان
• تصویب طرح‌ها و برنامه‌ها و فعالیت‌های بخش مرتبط در استان‌ها ازجمله تقویم و برنامه‌های ویژه تربیتی و فرهنگی، توزیع منابع یارانه خانه‌های مراقبت شبانه‌روزی، پیشنهاد منابع مالی لازم، اختصاص سهمیه کمک‌هزینه مراقبت از فرزندان درون خانواده(امداد ماهیانه) و پیگیری تامین منابع مالی لازم
•  بررسی و اتخاذ تصمیمات فوری در موارد اضطراری در خصوص مواردی که در این دستورالعمل پیش‌بینی‌نشده است.

2.کارگروه ستادی ساماندهی امور کودکان نیازمند مراقبت جایگزین

الف) اعضاء:

• مدیرکل دفتر ستادی(رئیس کارگروه)
• معاون دفتر ستادی(دبیر کارگروه)
• رئیس گروه مراقبت و توانمندسازی کودکان در خانه­ها
• رئیس گروه نظارت و توانمندسازی فرزندان انتقال‌یافته به زندگی مستقل
• رئیس گروه مراقبت و توانمندسازی فرزندان در خانواده
• دو نفر صاحب‌نظر در حوزه مرتبط با نظر مدیرکل دفتر ستادی سازمان(ترجیحا از اعضای هیئت علمی حوزه و دانشگاه‌)
• دو نفر از فعالان بخش غیردولتی در حوزه کودکان نیازمند مراقبت جایگزین به انتخاب مدیرکل دفتر ستادی

تبصره 1: در صورت لزوم از سایر مطلعان جهت شرکت در جلسه کارگروه ستادی دعوت به عمل می‌آید.

ب) وظایف:

1. برگزاری جلسات جهت تدوین استراتژی و راهبرد کلان دفتر
2. بررسی وضعیت موجود مراکز و جامعه هدف دفتر جهت برنامه‌ریزی آینده آنان
3. تهیه پیشنهادات جهت ارائه به دستگاه‌های سیاستگذار و بودجه
4. بررسی کلان و  عیت جامعه هدف و ارائه پیشنهادات جهت ارتقای سطح مراقبت و توانمندسازی جامعه هدف دفتر

3.کارگروه استانی ساماندهی امور کودکان نیازمند مراقبت جایگزین

الف) اعضاء:

• مدیرکل اداره بهزیستی استان(رئیس کارگروه)
• معاون امور اجتماعی بهزیستی استان(دبیر کارگروه)
• مدیر حراست بهزیستی استان
• کارشناس‌مسئول امور مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان در خانه و هدایت شده به زندگی مستقل
• کارشناس‌مسئول امور مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان در خانواده
• کارشناس حقوقی بهزیستی استان
• کارشناسان مرتبط
• یک نفر از فعالان بخش غیردولتی در حوزه کودکان نیازمند مراقبت جایگزین به پیشنهاد موسسات و انتخاب مدیرکل استان
• نماینده بهزیستی شهرستان(در صورت نیاز)
• نماینده خانه مرتبط با موضوع جلسه(در صورت نیاز)

تبصره 2: مصوبات کارگروه استانی با ابلاغ مدیرکل بهزیستی استان قابلیت اجرا می‌یابد.

ب) وظایف:

1. دریافت درخواست و مدارک متقاضیان تأسیس خانه، تطبیق مندرجات آن با مفاد این دستورالعمل و ارسال به دفتر ستادی برای اخذ تأییدیه ابتدایی
2. بررسی دریافت پروانه فعالیت ارجاعی از کمیسیون استانی و تطبیق مندرجات آن با مفاد این دستورالعمل
3. تصمیم‌گیری و نظارت بر کلیه امور مربوط به کودکان تحت سرپرستی سازمان در فرآیند پذیرش، مراقبت و پرورش، توانمندسازی و انتقال
4. برنامه‌ریزی جهت اجرای برنامه‌های ویژه آموزشی تربیتی و فرهنگی برای کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی
5. بررسی وضعیت کودک معرفی‌شده از طرف تیم مراقبت خانه ‌بر اساس گزارش جامع مددکاری اجتماعی و روانشناسی و مدارک ارجاعی از کارگروه شهرستان و تصمیم‌گیری در خصوص موضوعات ارجاعی همچون انتقال و بازپیوند

تبصره 3: در استان‌هایی با تعداد بالای فرزندان، این موضوع توسط کارگروه شهرستان صورت پذیرد.

6. بررسی پرونده و گزارشات موارد فوریتی خاص به وقوع پیوسته برای فرزندان تحت مراقبت در خانه و خانواده و ارسال گزارش به ستاد
7. نظارت بر فرایند تأسیس و اداره خانه‌ها بر اساس ضوابط و مقررات جاری
8. بررسی شکایات و تخلفات خانه‌ها و پیشنهاد اخطار به کمیسیون ماده 26 استان
9. بررسی گزارش‌های کارشناسی در خصوص عملکرد خانه‌ها
10. بررسی و تائید گزارش شهرستان در مورد ساختمان، تعیین ظرفیت، نام و نشان خانه‌ها به هنگام صدور پروانه فعالیت
11. تهیه و تدوین برنامه زمان‌بندی نظارت برای خانه­های کل استان و اخذ گزارش‌های نظارتی از شهرستان‌ها
12. ارسال دستورالعمل‌ها، شیوه‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مرتبط به ادارات بهزیستی شهرستان‌ها جهت ارسال به خانه‌ها
13. بررسی در مورد درخواست تعطیلی خانه­ها و اعلام نظر به کمیسیون ماده 26 استان
14. برگزاری کارگروه‌های مورد نیاز از جمله کارگروه انتقال به خانواده زیستی و جایگزین یا هدایت به زندگی مستقل جهت اتخاذ تصمیم در خصوص فرزندان تحت سرپرستی و در صورت نیاز انعکاس نتایج به دفتر ستادی جهت تائید نهایی و کسب مجوزهای لازم
15. پیشنهاد ابطال پروانه به کمیسیون ماده 26 استان
16. اعزام کارشناس ناظر جهت بازدید از ساختمان، تهیه گزارش لازم، ارائه راهنمایی در زمینه تطبیق با استانداردها برای تجهیز ساختمان و چیدمان اتاق‌ها و فضاهای موجود ساختمان پس از وصول درخواست صدور پروانه تأسیس از سوی کمیسیون استان

تبصره 4: در استان های بزرگ و با تعداد بالای خانه بنابر صلاحدید کارگروه استان این امر قابل تفویض به کارگروه شهرستان می‌باشد.

بررسی مشخصات و تایید تیم مراقبتی معرفی‌شده توسط مؤسسه خیریه به لحاظ کفایت فردی و صلاحیت‌های حرفه‌ای

17. بررسی مدارک و انجام مصاحبه و تائید نهایی مسئول فنی خانه و اعلام نتیجه به کمیسیون صدور پروانه استان جهت دریافت یا تمدید پروانه
18. مصاحبه و تایید نهایی سایر اعضای تیم مراقبتی مراکز(غیر از مربی)
19. ارجاع خانواده‌های کودکان بدسرپرست به منظور دریافت خدمات تخصصی روان‌شناختی و مشاوره رایگان با هماهنگی حوزه مربوطه
20. نظارت بر توزیع یارانه اختصاص یافته به خانه‌ها و نظارت بر بروزرسانی اطلاعات ثبت شده در سامانه‌های مرتبط در سطح استان و شهرستان
21. بررسی و اتخاذ تصمیمات فوری در موارد اضطراری

تبصره 5: کمیسیون صدور پروانه استان، ظرف مدت مقرر پس از اعلام نظر کارگروه استانی پروانه فعالیت خانه را با ذکر نام و نشانی و ظرفیت خانه، سن و جنسیت فرزندان صادر و تصویر آن را به معاونت سلامت اجتماعی استان ارسال می‌نماید و در صورت مخالفت مراتب را با ذکر علت عدم صدور مجوز، کتباً به دارنده موافقت اصولی و حوزه تخصصی اعلام می‌نماید.

تبصره 6: ارزیابی و نظارت بر فعالیت خانه­های  موضوع این دستورالعمل، اعم از آن که مرکز تبعی موسسات دارای مجوز از سازمان باشند یا وابسته به موسساتی باشند که پروانه تاسیس خود را از سایر مراجع صدور مجوز اخذ کرده باشند، مشمول فرآیندهای نظارتی مندرج در فصل ششم دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی نیز می‌باشد.

4.کارگروه شهرستانی ساماندهی امور کودکان نیازمند مراقبت جایگزین

الف) اعضاء:

• رئیس بهزیستی شهرستان
• مسئول امور اجتماعی بهزیستی شهرستان
• کارشناس مرتبط
• کارشناس حقوقی در صورت وجود در ترکیب نیروی انسانی شهرستان
• 1نفر از فعالان بخش غیردولتی در حوزه کودکان نیازمند مراقبت جایگزین به انتخاب رئیس شهرستان(در صورت نیاز)
• نماینده خانه مرتبط با موضوع جلسه(در صورت نیاز)

ب) وظایف:

1. بررسی مدارک، انجام مصاحبه و تائید مدارک کارکنان معرفی‌شده از طرف موسسه خیریه و تنظیم پرونده برای ارسال به استان
2. ارزیابی ابتدایی صلاحیت تیم مراقبتی معرفی‌شده از سوی موسسه‌های خیریه برای به‌کارگیری در خانه‌ها و معرفی جهت تایید نهایی به کارگروه استانی
3. مصاحبه و تایید جهت بکارگیری مربیان تیم مراقبتی
4. اقدام بر اساس ضوابط، قوانین و مقررات سازمان، دستورالعمل­ جاری، آیین‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌های تخصصی ابلاغی دفتر ستادی و ابلاغ به خانه­های تابعه
5. بررسی گزارش‌های دریافتی از مراجع گوناگون در خصوص فرزندان تحت سرپرستی و اتخاذ تصمیم در راستای صیانت از حقوق و منافع عالیه کودکان و محافظت از آنان در مقابل مخاطرات احتمالی، سوء رفتار یا غفلت نسبت به ایشان
6. بررسی اولیه وضعیت کودک معرفی‌شده از طرف تیم مراقبت خانه ‌بر اساس گزارش جامع مددکاری اجتماعی و روانشناسی و تشکیل پرونده برای ارسال به کارگروه استان برای موضوعاتی همچون انتقال و بازپیوند و انتقال به زندگی مستقل
7. اعزام کارشناس ناظر جهت بازدید از ساختمان، تهیه گزارش لازم، ارائه راهنمایی در زمینه تطبیق با استانداردها برای تجهیز ساختمان و چیدمان اتاق‌ها و فضاهای موجود ساختمان در صورت در خواست کارگروه استان
8. پیگیری و نظارت بر حسن اجرای موارد ابلاغی در خانه‌های شبانه‌روزی در شهرستان، کیفیت ارائه خدمات به کودکان تحت سرپرستی و بررسی وضعیت آنان در خانه­ها
9. پیگیری امور مربوط به فرزندان و ارسال گزارش‌های نظارتی، گزارش موارد خاص، انتقال و موارد تخلف به استان
10. برنامه‌ریزی و کمک به اجرای برنامه‌های متناسب فرهنگی و تربیتی ویژه کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی
11. ابلاغ شرح وظایف اعضای تیم مراقبت به خانه و نظارت بر حسن اجرای آن در خانه‌ها

ماده2) موارد فوریتی خاص:

1. موارد فوریتی خاص عبارتند از: فوت، خروج بدون مجوز از خانه، سوء رفتار، خودکشی یا اقدام به خودکشی و وقوع حوادث حاد درگیری یا بروز حوادث طبیعی و انسان‌ساز در مرکز. تعاریف این موارد به شرح زیر است:

الف)فوت: هرگونه رویداد مرگ و میر کودکانتحت مراقبت (و جوانان تا 5سال پس از استقلال) را شامل می‌شود که بررسی دلایل وقوع آن در سطح کارگروه استانی و ستاد قابل پیگیری است.

ب)خروج بدون مجوز: دربرگیرنده عدم مراجعه و بازگشت کودک به محل اقامت(مرکز نگهداری یا منزل) در شب است. عدم اقامت شبانه معیار برای خروج از مرکز یا خانه است و نیازی به گزارش ناپدید شدن ستادی در ساعات محدود و بازگشت پیش از شب، ضروری نبوده و در صورت نیاز قابل بررسی در کارگروه شهرستانی و یا استانی می‌باشد.

پ)سوءرفتار: موارد چهارگانۀ سوءرفتار شامل آزار جسمی، عاطفی، جنسی و بی‌توجهی‌های شدید خواهد بود.(توسط هر فردی اعم از سرپرست، مربی، سایر فرزندان یا غیر) سوء رفتار می‌تواند نسبت به خود باشد از قبیل شرب خمر و استعمال مواد مخدر و داروهای روان‌گردان یا نسبت به دیگران

ت) افکار خودکشی و خودکشی: با این که خودکشی جزو موارد فوت محسوب می‌شود اما با توجه به اهمیت آن در یک طبقۀ جداگانه قرار گرفته است. به همین دلیل هرگونه اقدام جدی که کودک یا نوجوان به منظور آسیب جدی به خود(نابودی) انجام می‌دهد؛ مشمول بررسی خواهد شد.

ث) حوادث حاد درگیری یا بروز حوادث طبیعی و انسان‌ساز در مرکز: بروز درگیری‌های منجر به جرح، یا بروز حوادث مانند آتش‌سوزی، سیل، ترک‌خوردگی بر اثر زلزله و هر چیزی که احتمال بروز خطر برای کودکان مقیم مرکز را بالا برده است و نیاز به مداخله دارد.

2. رعایت موارد زیر در صورت مواجهه با موارد فوق مورد درخواست است:

الف) ضروری است که گزارش اولیه در اسرع وقت و کوتاه‌ترین فاصلۀ زمانی به صورت تماس تلفنی، ارسال پیامک یا برخط حداکثر ظرف مدت 48ساعت پس از اطلاع از وقوع حادثه به مدیران یا کارشناسان مرتبط دفتر ستادی ارائه شود و سپس گزارش مکتوب اداری اولیه ظرف یک هفته به دفتر ستادی ارسال گردد.

تبصره 7: مسئولان فنی مراکز نگهداری و یا مدیران مراکز متصدی پرونده فرزندان در خانواده جایگزین اعم از دولتی یا غیردولتی موظفند در اسرع وقت خبر وقوع این حوادث را به کارشناس بهزیستی استان منتقل نمایند. وی نیز این موضوع را باید به صورت برخط به کارشناسان مرتبط استانی جهت انتقال نهایی به ستاد کشوری، منتقل نماید.

تبصره 8: پیگیری‌ها و مداخلات درمانی جسمی و روانی کودکان و نوجوانان تحت مراقبت که پیرو اقدامات و برنامه‌های مراقبتی معمول انجام می‌پذیرد، نیازمند انعکاس به ستاد نیست.

ب) پرونده موارد فوق در اسرع وقت در کارگروه استانی طرح و پرونده همراه با نظر و صورتجلسه کارگروه پس از حداکثر دو هفته به ستاد ارسال گردد. از آن‌جایی که ممکن است حضور اعضای کارگروه استان در اسرع وقت امکان‌پذیر نباشد، لذا بهره‌گیری از امکانات برخط به منظور تشکیل جلسات فوریتی استان مورد قبول است.

تبصره 9: در صورتی که استان نیازمند تمدید این زمان است، درخواست خود را به صورت مکتوب به دفتر ارسال نماید.

3. در صورت تأخیر یا اهمال در ارائه گزارش موارد فوق‌الذکر و تضییع حقوق کودکان تحت مراقبت، مسئولیت مستقیم پاسخگویی با نفرات مرتبط خواهد بود.

تبصره10: اعلام موارد مورد نیاز بر اساس قوانین بالادستی به اداره سرپرستی دستگاه قضایی و پلیس ضروری است.

ماده3) دوربین‌های نظارتی

با عنایت به حساسیت امر نظارت مکمل از طریق دوربین‌های مداربسته، دستورالعمل ویژه این موضوع به صورت متمرکز از طریق اداره‌کل حراست کشور، ابلاغ و برای مراکز لازم‌الاجراست. در صورت عدم وجود دوربین‌های مورد نیاز و فیلم ضبط شده در مواقع ضروری، وقوع جرم احتمالی بر عهده متصدیان موسسه و مسئول فنی مرکز خواهد بود.

فصل سوم: موسسات

ماده 1)[2] شرایط مؤسسه خیریه و شرح وظایف مؤسس

الف)شرایط مؤسسه

1. ضروری است مؤسسه خیریه­ای که متقاضی ایجاد خانه است اهداف ذیل را به‌ عنوان هدف کلی مؤسسه در اساس‌نامه درج و جهت تحقق اهداف اختصاصی ذکرشده اقدام نماید:

هدف کلی:

تأسیس خانه به‌منظور مراقبت و پرورش به‌صورت شبانه­روزی از کودکان که مسئولیت مراقبت و توانمندسازی آنان از طریق اداره‌کل بهزیستی استان به مؤسسه خیریه محول می‌گردد.

اهداف اختصاصی:

• حمایت از کودکان در راستای تحقق اصل 21 قانون اساسی
• رفع نیازهای بهداشتی، روانی، جسمانی، فرهنگی، تربیتی و... کودکان و ارتقاء وضعیت آنان
• ارائه خدمات مناسب به کودکان در راستای کلیه فعالیت‌ها و برنامه‌های ابلاغی سازمان بهزیستی کشور در حوزه نگهداری و مراقبت از کودکان بی‌سرپرست، توانمندسازی و استقلال آنان
• تلاش حرفه­ای و تخصصی جهت شناسایی والدین کودکان و کمک به تداوم زندگی آنان نزد خانواده یا خانواده جایگزین تحت نظارت سازمان با تائید کارگروه استان به‌منظور کاهش مدت اقامت کودکان در خانه، تقویت روند کاهش نگهداری در مراکز و ایجاد شرایط عادی‌سازی زندگی این کودکان
• فراهم آوردن امکانات لازم جهت بهره‌مندی از زندگی سالم برای کودکان
• شناخت استعدادها و توانمندی‌های کودکان، پرورش خلاقیت‌ها و شکوفایی استعدادهای آنان
• فراهم آوردن زمینه تحصیل و آموزش‌های حرفه‌ای مناسب برای کودکان
• فراهم آوردن بستر مناسب و تلاش در جهت تعالی و بالندگی معنوی، فرهنگی و اعتقادی کودکان
• کمک به ایجاد زمینه انتقال موفق کودکان به خانواده و جامعه

2. اساسنامه مؤسسه خیریه باید با اهداف فوق در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت برسد.

3. موسسه خیریه می‌بایست دارای پروانه تأسیس موسسه غیرانتفاعی از سازمان بهزیستی باشد.

4. موسسه خیریه می‌بایست دارای توانمندی اقتصادی بوده و به اعتبارات و منابع دولتی وابستگی نداشته باشد.

5. موسسه خیریه هیچ‌گونه وابستگی سیاسی و حزبی و اهداف انتفاعی نداشته باشد.

6. موافقت اصولی و پروانه فعالیت صرفاً برای اشخاص حقوقی حائز شرایط صادر می‌شود.

ب) شرح وظایف صاحب‌امتیاز حقوقی مراکز غیردولتی(هیئت‌مدیره و مدیرعامل)

1. پرداخت حقوق و مزایا و حق بیمه کارکنان طبق قوانین کار و تأمین اجتماعی و ارائه گزارش سه ماه یک‌بار پرداخت حقوق و مزایا و حق بیمه تأمین اجتماعی کارکنان به بهزیستی شهرستان مربوطه
2. اقدام برای پوشش بیمه حوادث و بیمه مسؤولیت کارکنان خانه
3. معرفی مسئول فنی واجد شرایط به بهزیستی استان
4. استخدام کارکنان دارای صلاحیت مطابق با بندهای این دستورالعمل
5. معرفی ساختمان دارای استانداردهای ساختمانی و تجهیزاتی به بهزیستی استان
6. ثبت درآمدها و هزینه‌ها در دفاتر حسابرسی و به‌روز نگه‌داشتن گزارش مالی مؤسسه و خانه
7. سایر وظایف محوله و تعریف‌شده از سوی سازمان بهزیستی

ماده 2) مدارک و فرآیند اخذ مجوزها

مفاد و بندهای فصل یک صرفاً مشمول تأسیس مراکز غیردولتی می­باشد.

الف)مدارک موردنیاز

1. صدور موافقت اصولی

علاوه بر مدارک مندرج در دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی، ارائه مدرک تحصیلی یکی از اعضای اصلی هیئت‌مدیره که دارای تحصیلات در یکی از رشته‌های مددکاری اجتماعی، روان‌شناسی، علوم تربیتی، علوم اجتماعی، مطالعات خانواده، مشاوره و راهنمایی و مدیریت آموزشی باشد، الزامی است.

2. صدور پروانه فعالیت

علاوه بر مدارک مندرج در دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی، ارائه مدارک زیر نیز الزامی است:

الف-کپی برابر اصل مدارک(تحصیلی و دوره های آموزشی) اعضای تیم مراقبت به همراه عنوان سمت در خانه مطابق با استاندارد تعیین‌شده سرانه و تحصیلات برای هریک از سمت‌ها با توجه به نوع خانه

ب-گواهی طی کارورزی برای تیم مراقبت

ج- تاییدیه‌های لازم برای اعضای هیئت‌ مدیره

د-گواهی‌نامه‌ی شرکت در دوره­های آموزشی بدو خدمت در دستورالعمل آموزشی

تبصره 1: اخذ مدرک دوره‌های آموزشی تنها در صورت برگزاری دوره در استان ضروری است.

3.  تمدید پروانه فعالیت 

علاوه بر مدارک مندرج در دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی، ارائه مدارک زیر نیز الزامی است:

الف- کپی برابر اصل مدرک تحصیلی اعضای تیم مراقبت به همراه عنوان سمت در خانه مطابق با استاندارد تعیین‌شده سرانه و تحصیلات یادشده  برای هریک از سمت­ها و با توجه به نوع خانه

ب- گواهی طی کارورزی برای کارکنان جدید در پست­های مربی و مسئول فنی

ج- گواهی موفقیت در مصاحبه گزینش و تخصصی برای تمامی کارکنان جدید

د- گواهی دوره­های آموزشی برای کارکنان و اعضای هیات مدیره

هـ سایر گواهی­های یادشده در ماده نیروی انسانی هر یک از خانه‌ها

تبصره 2: اخذ مدرک دوره‌های آموزشی در صورت برگزاری دوره در استان ضروری است.

4. صدور و تمدید پروانه مسئول فنی

علاوه بر مدارک مندرج در دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی، ارائه مدارک ذیل الزامی است:

الف- گواهی موفقیت در مصاحبه گزینش

ب- گواهی‌نامه‌ی شرکت در دوره­های آموزشی بدو خدمت و ضمن خدمت تعیین‌شده در دستورالعمل آموزشی

تبصره 3: برای تمدید پروانه مسئول فنی و پروانه المثنی مسئول فنی، به جای بند الف، گواهی حسن عملکرد از کارگروه استان کفایت می‌نماید.

تبصره 4: تشخیص ضرورت مصاحبه تخصصی مجدد در هنگام تمدید پروانه مسئول فنی بر عهده کارگروه استانی می‌باشد.(به جز مسئول‌فنی شیرخوارگاه)

تبصره 5: فرآیند صدور، تمدید و صدور المثنی موافقت اصولی، پروانه فعالیت و پروانه مسئول فنی مطابق با دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی است.

ماده3) شرح وظایف تیم مراقبت

الف) رئیس/ مسئول فنی

1. راهبری ارائه خدمت به کودکان در راستای تحقق منافع عالیه کودک، مفاد دستورالعمل جاری و اجرای کلیه قوانین، مقررات، بخشنامه‌ها و دستورهای صادره از سوی سازمان بهزیستی
2. نظارت بر حسن اجرای وظایف کلیه کارکنان و ارائه راهنمایی و حمایت­های لازم      
3. رسیدگی به امور استخدامی کارکنان، امر حضور و غیاب، تنظیم برنامه‌های مرخصی آنان، برقراری حسن روابط کارکنان با کودکان و مراجعان و ایجاد هماهنگی و همکاری‌های صمیمانه بین کارکنان
4. نظارت بر تنظیم و تکمیل پرونده­ها و تشکیل منظم جلسات و حضور فعال در جلسات تیم مراقبت خانه جهت تنظیم برنامه مراقبت مطابق پیوست
5. ارائه طرح‌ها، برنامه‌ها و پیشنهادهای لازم به‌منظور بهبود وضعیت مراقبتی، تربیتی، آموزشی و فرهنگی کودکان و اجرای آن بعد از اخذ تائید سازمان بهزیستی
6. ایجاد زمینه‌های لازم جهت رسیدن به رشد جسمانی، شناختی، هیجانی، اجتماعی و معنوی کودک و نظارت دقیق بر اجرای صحیح و به‌موقع برنامه­ی مراقبت
7. قبول مسئولیت کودکان تحت سرپرستی در خانه و پاسخگویی در قبال بروز هر نوع پیشامد در حدود مقررات مربوط
8. پیگیری نیازهای کودکان خانه(اعم از تغذیه، پوشاک، تحصیلی و آموزشی، پزشکی و دارویی، نیروی انسانی، اوقات فراغت، فوق‌برنامه و...)
9. گزارش حوادث و بحران‌های حادث‌شده در خانه به بهزیستی شهرستان
10. نظارت بر نحوه رفتار کارکنان با یکدیگر و با کودکان و رعایت الگوی رفتار و پوشش مناسب کارکنان و فرزندان منطبق با الگوی ملی و شئونات مذهبی
11. نظارت بر رعایت بهداشت آماده کردن غذا، نگاهداری مواد غذایی و اقدامات بهداشتی خانه
12. توجیه کارکنان در خصوص برخی از واکنش­های طبیعی کودک پس از ملاقات و مهمانی(مرخصی) و گزارش واکنش‌های منفی پایدار، مکرر و طولانی برای طرح و تصمیم گیری در جلسات تیم مراقبت

تبصره 6: با عنایت به مسئولیت تام مسئول فنی در قبال کودکان خانه، در صورت عدم پاسخگویی مناسب مؤسسه برای رفع نیازهای کودکان، ضروری است وی مراتب را به‌صورت کتبی به اطلاع اداره‌کل بهزیستی شهرستان و استان رسانده و یا با خط تلفنی صدای فرزندان  به دفتر ستادی گزارش نماید.

13. حضور در مرکز در ساعات فعالیت مقرر و برنامه‌ریزی و نظارت بر فعالیت‌های مرکز، اداره امور داخلی و انجام مکاتبات اداری در چارچوب مقررات
14. اجرای آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های ارسالی و تهیه و تنظیم گزارش‌ها و آمارهای لازم برای ارائه به سازمان و همکاری با سلسله مراتب سازمان
15. نیازسنجی آموزشی مربیان در خصوص مراقبت از کودک
16. برنامه‌ریزی جهت ملاقات‌های خانواده‌های متقاضی فرزندخواندگی جهت دیدار با فرزندان تعیین شده توسط کارگروه استانی
17. نظارت بر ثبت اطلاعات فرزندان مراکز در سامانه‌های مرتبط
18. تنظیم پرونده‌های نیروی انسانی خانه شامل مشخصات فردی، خانوادگی، کارت بهداشت، تصویر مدرک تحصیلی و گواهینامه دوره آموزشی، بیمه، گواهی سلامت روان و جسم، قرارداد امضاشده و ثبت کامل اطلاعات کارکنان در سامانه‌های مرتبط سازمان
19. تنظیم ماهیانه برنامه غذایی کودکان بر اساس نیازهای رشدی، سلامت تغذیه، علایق و ملاحظات تغذیه­ا­ی(برای کودکان دارای رژیم خاص غذایی) با کمک مشاور تغذیه و نظارت بر وضع تغذیه کودکان
20. نظارت بر سلامت کارکنان و تمدید کارت بهداشتی آنان
21. نظارت بر  انجام واکسیناسیون کودکان، ویزیت‌های پزشکان متخصص مطابق با مفاد فرم‌های سلامت
22. نظارت بر بهداشت محیط و بهداشت فردی کودکان تحت مراقبت
23. رسیدگی به مسائل و مشکلات خانه و برنامه‌ریزی برای رفع آن
24. الزام کارکنان به توجه و پیش‌بینی احتمال وقوع کودک‌آزاری و گزارش فوری موارد قصور و مورد غفلت قرار گرفتن کودکان و اطلاع‌رسانی آنی شفاهی و مکتوب به بهزیستی شهرستان
25. شرکت در دوره‌های آموزشی و فراهم آوردن زمینه شرکت کارکنان در کارگاه‌های آموزشی و بازآموزی مصوب سازمان
26. معرفی جانشین واجد شرایط به بهزیستی شهرستان و کسب تأییدیه آن سازمان به هنگام مرخصی

تبصره 7: ضروری است جانشین مسئول فنی از اعضای تیم مراقبت باشد و در خانه­های غیردولتی اخذ مرخصی تا یک هفته با نظر کارگروه شهرستان و بیش از آن با نظر کارگروه استانی باشد. اداره بهزیستی باید ظرف یک روز کاری نظر خود را اعلام نماید.

27. برنامه­ریزی و آمادگی برای اقدام سریع در انجام کمک‌های اولیه در مواقع بروز حادثه یا بحران
28. برنامه‌ریزی و برگزاری مراسم در روزهای خاص مانند اعیاد، مراسم سوگواری، روزهای ملی، مذهبی در تعامل با فرزندان و سایر کارکنان
29. بررسی دوربین‌های مداربسته به‌صورت روزانه

تبصره 8: در هنگام بازدید تخصصی کارشناسان شهرستان، استان یا کشوری دفتر ستادی، باید فیلم‌های ضبط شده در صورت نیاز بلافاصله در برهه زمانی الزامی(یک ماهه) قابل بازبینی باشد. در صورت عدم آمادگی و یا عدم امکان نمایش این فیلم‌ها، مورد به عنوان تخلف و احتمال قریب‌ به یقین کودک‌آزاری تلقی خواهد شد و تذکر لازم در این خصوص صادر خواهد گشت.

30. نظارت بر ثبت اطلاعات پرونده فرزندان در سامانه های مرتبط
31. مطالعه دفتر گزارش مربیان نوبت‌های مختلف و پیگیری رفع مشکلات گزارش‌شده خانه و کودکان
32. در دسترس بودن در تمام ساعات شبانه‌روز و پیگیری و پاسخگویی به مشکلات احتمالی
33. نظارت بر ایمنی، تجهیزات از جمله تخت، وسایل برقی، وسایل حرارتی، کپسول‌های آتش‌نشانی و... و ارائه توصیه‌های لازم به سایر اعضای تیم مراقبتی و در صورت نیاز به اعضای هیئت مدیره و اداره بهزیستی
34. نظارت بر نحوه و نوع جذب مشارکت‌های مردمی و اعلام گزارش به بهزیستی شهرستان و جهت‌دهی مشارکت‌های خیران و ساماندهی کمک‌های مردمی در راستای توانمندسازی معیشتی و تربیتی خانواده‌ها و تأمین اولویت‌های رشد همه‌جانبه کودکان در بخش دولتی
35. اعلام نیاز در خصوص تامین نیروی انسانی به موسسه و بهزیستی شهرستان

ب) مددکار اجتماعی

با توجه به نقش مهم «مددکار» اولویت آن است که به صورت تمام‌وقت استخدام و در خانه حضور داشته باشد؛ اما با تشخیص کارگروه استان، موسسه می‌تواند از خدمات مددکاری مراکز منتخب و مورد تایید بهزیستی استان، خریدخدمت نماید. مددکار می‌تواند در صورت درخواست موسسه و تشخیص کارگروه استان به عنوان یکی از مربیان خانه کودکان یا نوجوانان نیز عمل نماید.(در خانه نوباوگان حتما باید فردی به صورت مجزا نقش مددکار را ایفا نماید.) مددکار اجتماعی ضمن توجه به اصول و ارزش‌ها و بهره­گیری از دانش و مهارت‌های حرفه­ای به ‌عنوان یکی از اعضای تیم مراقبت، با هماهنگی رئیس/مسئول‌فنی خانه پیگیری و انجام موارد زیر را عهده‌دار است:

1. تشکیل پرونده اجتماعی و تکمیل فرم‌های پرونده اجتماعی
2. ارائه گزارش هرگونه بدرفتاری و غفلت نسبت به کودکان به سازمان بهزیستی
3. انجام بازدید و استعلام‌ محلی تکمیلی از خانواده کودک، برای بررسی صلاحیت یا  عدم صلاحیت خانواده‌ و جمع‌آوری اطلاعات هویتی کودک
4. انجام ارزیابی جامع از وضعیت خانواده از طریق بازدید از منزل، بررسی شبکه‌های حمایتی، خویشاوندان نسبی و سببی، محیط زندگی خانواده، شایستگی و انگیزه­های والدین برای مراقبت کودک، وضعیت مالی خانواده، منابع حمایتی موجود، وضعیت روانی و اجتماعی والدین و... برای تصمیم‌گیری و طراحی مداخلات
5. تدوین برنامه حمایتی برای توانمندسازی و تقویت شبکه حمایتی خانواده زیستی در راستای بازپیوند موفق
6. بررسی امکان و زمینه‌سازی برای زندگی کودکان با سرپرستان موقت اعم از بستگان و یا استفاده از ظرفیت امین موقت و خانواده میزبان با توجه به نتایج ارزیابی‌ها و در صورت عدم امکان بازپیوند
7. تنظیم فوری گزارش‌ها و تکمیل پرونده و ارسال آن به کارگروه شهرستان برای بازپیوند یا استفاده از امکان فرزندخواندگی و یا سرپرستی امین‌موقت و خانواده میزبان کلیه کودکان تحت مراقبت(با همکاری اعضای تیم مراقبت و هماهنگی رییس/ مسئول فنی)
8. حمایت و ساماندهی ملاقات کودکان با اعضای خانواده و بستگان با رعایت اصل منافع عالیه کودکان و ارائه مشاورهِ به خانواده‌ها برای مدیریت رفتار و تعیین انتظارات متقابل در زمان ملاقات یا مهمانی(مرخصی)
9. بازدید از منزل و مصاحبه با اعضای خانواده و بستگان متقاضی مهمانی(مرخصی) کودک به‌منظور تنظیم گزارش و مکاتبه با بهزیستی شهرستان و پیگیری صدور یا لغو مجوز مهمانی(مرخصی) توسط مرجع قضایی

تبصره 9: ملاقات کودک با اعضای خانواده یا بستگانی که نسبت ایشان بنا به مستندات مستدل مانند شناسنامه و حکم قضایی تائید شده است، بدون دستور قضایی بلامانع می­باشد و صرفاً برای آشنایانی که ملاقات ایشان با کودک متضمن آسیب جدی برای کودک می‌باشد، ملاقات صرفاً با دستور قضایی امکان‌پذیر خواهد بود. منظور از ملاقات، دیدار کودک با آشنایان در محل خانه یا اداره بهزیستی است.

10. تدوین برنامه حمایت برای کودکان بازپیوند به خانواده زیستی(به جز فرزندخواندگی و تحت حمایت در خانواده جایگزین) و نظارت به مدت 6ماه برای حفاظت از این کودکان

تبصره 10: مددکار باید 2گزارش سه ماهه را تهیه و موسسه گزارش را به بهزیستی شهرستان ارائه نماید. در صورت نیاز به مداخله اورژانس اجتماعی و یا تغییر نوع برنامه مراقبت، هماهنگی لازم توسط بهزیستی شهرستان صورت پذیرد.

11. اقدامات لازم و پیگیری قضایی برای بازپیوند با هماهنگی مسئول فنی و اداره بهزیستی شهرستان
12. مکاتبه با بهزیستی شهرستان برای اعلام عدم صلاحیت سرپرست یا سرپرستان قانونی کودک برای انجام پیگیری­های قضایی در شرایطی که بر اساس ارزیابی انجام‌شده ادامه مراقبت از کودک نزد سرپرستان به مصلحت کودک نباشد.
13. پیگیری صدور شناسنامه و کارت ملی کودک و در صورت نیاز پیگیری سند ازدواج دائم یا موقت مادر، پیگیری شناسنامه والد، کارت اقامت برای کودکان اتباع و...
14. پیگیری صدور دفترچه بیمه درمانی و تأمین آتیه کودکان
15. پیگیری امور تحصیلی و مشکلات کودکان در مدرسه
16. پیگیری حل مشکلات ارتباطی کودکان در خانه و محیط‌های اجتماعی خارج از خانه و انجام مداخله یا ارجاعات لازم
17. پیگیری مسائل حقوقی کودکان مانند یارانه و حق ارث، دیه والدین حادثه‌دیده(در صورت شناسایی والدین) و...

تبصره 11: در موارد خاص، مددکار اجتماعی با همکاری و نظارت کارشناس حقوقی جهت تهیه استشهاد محلی و کسب اطلاع از منابع مالی مختلف در مورد ارث و حقوق کودک، برنامه­ریزی و اقدام نماید.

18. حفظ مدارک و اطلاعات هویتی کودک، مجموعه وسایل همراه کودک در بدو ورود اعم از لباس‌ها و اسباب‌بازی‌ها، نامه و...، مطابق با فرم‌های پرونده اجتماعی
19. حفظ اطلاعات خانوادگی، ملاقات و بازدیدها در پرونده اجتماعی کودک با رعایت رازداری حرفه­ای و اصل محرمانه بودن اطلاعات
20. ارجاع کودک به روانشناس در صورت گزارش یا مشاهده اختلالات و مشکلات رفتاری- هیجانی در کودک و پیگیری درمان و ارجاعات انجام‌شده توسط روان‌شناس
21. نظارت بر حقوق کودکان در خانه و گزارش هرگونه سوء رفتار به مقام مافوق و سایر مقامات بالادستی یا گزارش برخط صدای فرزندان سازمان
22. برگزاری جلسات مدیریت مورد برای ارزیابی و پایش و مداخله در مشکلات کودکان
23. ثبت تمام اقدامات یادشده در بالا و نتایج آن در فرم‌های پرونده اجتماعی
24. شرکت در دوره‌های آموزشی دوره مرتبط با حوزه فعالیت مطابق با دستورالعمل آموزشی

تبصره12: در صورت بهره‌گیری از مددکار خارج از موسسه، پرونده باید در محل خانه نگهداری شود.

پ)روان‌شناس

موسسه ملزم است از حضور روان‌شناس(ترجیحا روان‌شناس بالینی)، در مرکز برخوردار باشد و یا با تایید کارگروه استان، از خدمات کلینیک و مراکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی منتخب دارای مجوز از سازمان بهزیستی خریدخدمت نماید. حضور روان‌شناس حداقل 1روز کاری(8ساعت) در هر هفته در خانه جهت کار با کودکان و ارجاع احتمالی کودکان نیازمند برای دریافت خدمات تخصصی روان‌شناسی یا روان‌پزشکی است. روان‌شناس در صورت تایید کارگروه استان با شرط حداقل 2سال تجربه کاری با کودکان مراکز نگهداری می‌تواند به عنوان یکی از مربیان مرکز ایفای نقش نماید. روان‌شناس ضمن توجه به اصول و ارزش‌ها و بهره‌گیری از دانش و مهارت‌های حرفه­ای به ‌عنوان یکی از اعضای تیم مراقبت پیگیری و انجام موارد زیر را عهده‌دار است:

1. ثبت و گزارش فرایند مداخله درمانی و روند پیشرفت کودک، به‌صورت کمی و کیفی و به‌طور مستمر و اقلام داروی روان‌پزشکی مصرفی کودک و سابقه بستری روان‌پزشکی در پرونده سلامت
2. حضور در جلسات تنظیم برنامه مراقبت
3. تکمیل فرم­های سلامت و ثبت و گزارش فرایند مداخله درمانی و روند پیشرفت کودک، به‌صورت کمی و کیفی و به‌طور مستمر در پرونده سلامت
4. رعایت اصل رازداری در تنظیم پرونده سلامت
5. تشخیص و سنجش اختلالات، مبتنی بر DSM5 و نظام تشخیصی صفر تا سه سال، مشاهدات بالینی و در صورت لزوم به کمک آزمون‌های استاندارد متناسب با نیاز کودک
6. ارائه گزارش هر گونه موارد کودک آزاری و نقض حقوق کودک به سازمان بهزیستی
7. برگزاری جلسات گروه‌درمانی و بازی‌درمانی بنا بر ضرورت
8. مطالعه گزارش شیفت مربیان و ارائه رهنمون به اعضای تیم مراقبت به فراخور وظیفه
9. اعلام کتبی نتایج ارزیابی و برنامه مداخله روان‌درمانی کودکان نیازمند دریافت خدمات بر اساس نوع تشخیص و پروتکل درمان
10. ارائه مشاوره به کارکنان خانه در خصوص اقدامات برای مشارکت در طرح درمان
11. ثبت ارجاعات مورد نیاز در پرونده سلامت کودک و هماهنگی با مددکار اجتماعی برای انجام و پیگیری ارجاعات

تبصره 13: ارجاع به روان‌پزشک توسط روان‌شناس انجام می‌شود و مصرف داروهای روان‌پزشکی، صرفاً با تجویز روان‌پزشک(ترجیحا با تخصص اطفال) یا متخصص مغز و اعصاب اطفال برای کودکان دچار اختلال مجاز است. ثبت نظریه تشخیصی و نسخه پزشک، دستور زمان ملاقات بعدی توسط روان‌پزشک در پرونده سلامت کودک الزامی است.

12. تعامل با روان‌پزشک برای تجویز و یا قطع داروی مورد نیاز کودک
13. ثبت ملاحظات و اثرات مصرف داروی روان‌پزشکی بر وضعیت جسمانی، روانی و رفتاری کودکان جهت اطلاع اعضای تیم مراقبت خانه و ارائه مشاوره برای مدیریت مؤثر شرایط
14. ارزیابی و پایش مستمر شرایط و مشکلات کودکان با نیازهای ویژه با همکاری اعضای تیم مراقبت، متخصص مغز و اعصاب یا روان‌پزشک متخصص اطفال
15. آماده‌سازی روانی کودکان و خانواده برای انجام موفق بازپیوند و هدایت به زندگی مستقل
16. برگزاری دوره‌های مهارت زندگی برای کودکان
17. برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارکنان خانه با توجه به نیازهای خانه
18. شرکت در دوره‌های آموزشی دوره مرتبط با حوزه فعالیت مطابق با دستورالعمل آموزشی

تبصره 14: پرونده سلامت روان در خانه نگهداری می‌شود و در ارجاعات کودکان به دفتر روان‌شناس برای تکمیل در اختیار وی قرار خواهد گرفت و پس از انجام جلسه، مجدد به خانه منتقل خواهد شد.

تبصره 15: روان‌شناس بکارگیری شده فصلی یکبار با انجام مصاحبه با تمام کودکان وضعیت بهداشت روان آنان را ارزیابی نماید و گزارش را در پرونده سلامت ثبت نماید.

ت) پزشک و پرستار شیرخوارگاه

پزشک و پرستار ضمن توجه و تعهد به کدهای اخلاقی و پروتکل­های حرفه­ای خود به‌عنوان یکی از اعضای تیم مراقبت تحت نظر مسئول فنی خانه/رئیس شیرخوارگاه  پیگیری و انجام موارد زیر را عهده‌دار هستند:

1. پایش و مراقبت­های پیشگیرانه در حوزه سلامت جسمی مطابق با فرم­های پرونده سلامت جسمی و روانی و تکمیل فرم­های سلامت جسمی پرونده سلامت
2. تنظیم ماهانه برنامه غذایی شیرخواران و کودکان نوپا بر اساس نیازهای رشدی، سلامت تغذیه، علایق و ملاحظات تغذیه­ای کودکان دارای رژیم خاص غذایی با مشورت کارشناس تغذیه
3. ارائه آموزش‌های لازم برای پیشگیری از حوادث و پرورش مهارت‌های شخصی مربیان
4. ارائه گزارش هرگونه موارد کودک آزاری و نقض حقوق کودک به مقام مافوق و سازمان بهزیستی
5. آگاه­سازی و آموزش مربیان درباره علل آسپیراسیون  و راه­کارهای کاهش آن
6. نظارت بر دریافت سهم وعده غذایی و میزان کالری و مواد مغذی وعده­ها و میان وعد­ها و انطباق آن با نیازهای رشدی
7. بررسی سلامت جسمی کودکان از طریق ویزیت، شرح‌حال گیری از مربیان و مطالعه گزارش‌های هر نوبت به‌صورت روزانه و ارجاع شیرخواران و کودکان نوپای نیازمند دریافت اقدامات پزشکی خارج از خانه به خدمات موردنیاز
8. آموزش­های لازم به کودکان و مربیان برای رعایت بهداشت دهان و دندان
9. نظارت بر تاریخ انقضاء داروها و لوازم و تجهیزات مصرفی و کنترل دوز داروها
10. نظارت بر نحوه صحیح دارو دادن به فرزندان توسط مربیان
11. بررسی و معاینه فیزیکی و بالینی روزانه فرزندان و در صورت لزوم ارجاع به متخصص
12. پایش رشد جسمانی و تکامل کودک و در صورت لزوم ارجاع به کاردرمانی و فیزیوتراپی
13. تهیه پمفلت آموزشی جهت ارتقاء سطح کیفیت آموزش مربیان
14. نظارت بر مراقبت، تغذیه و مصرف دارو  کودکان شیرخوار و نوپا
15. نظارت بر رعایت بهداشت فردی شیرخواران و کودکان نوپا و کارکنان و راهنمایی‌های لازم در این خصوص
16. نظارت بر تنظیم دمای هوا، رطوبت و نور مناسب در اتاق‌ها و استفاده از وسایل گرمایشی و سرمایشی ایمن و مناسب
17. نظارت بر بهداشت وسایل، تجهیزات و محیط و ارائه آموزش‌های لازم به کارکنان در این خصوص
18. نظارت بر واکسیناسیون شیرخواران و کودکان نوپا از بدو ورود
19. نظارت بر رعایت اصول بهداشتی برای پیشگیری از انتقال بیماری به کودکان و کارکنان
20. آموزش کمک­های اولیه برای مواردی نظیر دسترسی به خدمات اورژانس، تنفس مصنوعی و اقدام در مورد خون‌ریزی، سوختگی، مسمومیت، آسیب‌های وارده به چشم، آسیب‌های وارد به سر و... به کارکنان
21. نظارت بر رعایت بهداشت آماده کردن غذا، نگاهداری مواد غذایی و اقدامات بهداشتی آن
22. تکمیل پرسشنامه غربالگری اختلالات تکاملی(در بازه‌های زمانی تعیین‌شده و اقدام مطابق با مفاد پیوست
23. ارائه آموزش‌های اولیه از قبیل نشستن، راه رفتن، تکلم و... در طول اقامت کودک
24. ثبت گزارش اقدامات انجام‌شده در پرونده سلامت کودک و گزارش­های نوبت

تبصره 16: پزشک و پرستار صرفاً در شیرخوارگاه‌های با ظرفیت و حضور بالای 50کودک  به‌عنوان تیم مراقبتی می‌باشند و در سایر خانه‌ها خدمات مورد نیاز آن‌ها از طریق خرید خدمت تأمین می‌شود؛ بر این اساس  نظارت بر انجام برخی از وظایف یادشده در بند جاری در شرح وظایف مسئول فنی و مددکار اجتماعی نیز گنجانده شده است.

ث)بهیار شیرخوارگاه

1. پیگیری امور بهداشتی و درمانی کودکان خارج از خانه
2. انجام به‌موقع واکسیناسیون کودک
3.  انجام سنجش قد و وزن کودکان
4. انجام امور بستری کودکان
5. انجام دستورات دارویی کودکان تحت نظارت پزشک یا پرستار
6. سایر امور محوله بنا بر صلاحدید رئیس/ مسئول فنی
7. ارائه گزارش هرگونه موارد کودک‌آزاری و نقض حقوق کودک به مقام مافوق یا سازمان بهزیستی
8. اشتغال در شیفت‌ها و ایفای نقش مربی در صورت نیاز

تبصره 17: این پست صرفاً در شیرخوارگاه دولتی وجود دارد.

ج) مربی شیرخوارگاه و خانه نوباوگان

1. مطالعه و کسب اطلاعات لازم در خصوص ویژگی‌ها و مراحل رشد و یادگیری و نیازهای شیرخواران و کودکان نوپا
2. برنامه‌ریزی تربیتی مبتنی بر مطالعه و تحقیق با رعایت اصول کارشناسی و شناخت ویژگی‌ها
3.  نظارت بر رعایت بهداشت فردی کودکان و ارائه راهنمایی‌های لازم در این خصوص
4. شرکت منظم در جلسات کارتیمی و مشارکت فعال در شناخت نیازهای کودکان و تدوین و مرور برنامه مراقبت
5. ثبت وقایع مربوط به کودکان و گزارش‌دهی منظم روزانه به رئیس/مسئول فنی
6. تدارک فعالیت‌های آموزشی و سرگرم‌کننده متناسب بااستعداد، ذوق، علاقه، رغبت و استعداد
7. ارائه گزارش هرگونه موارد غفلت و کودک‌آزاری و نقض حقوق کودک به مقام مافوق یا سازمان بهزیستی
8. ایجاد عادات صحیح تغذیه و خواب
9. مراقبت از کودکان در زمینه پیشگیری از بروز حوادث و سوانح و خطرات احتمالی
10. ارائه آموزش‌های مستقیم و غیرمستقیم در زمینه آداب معاشرت، غذا خوردن، نظافت، نظم و انضباط، مطالب علمی، شعر و سرود به کودکان
11. شناسایی ناهنجاری‌های رفتاری و مشکلات عاطفی کودکان
12. همکاری جهت تأمین نیازهای کودکان و ایجاد شرایط مطلوب بهداشتی و ایمنی و پیشگیری از سوانح و رساندن کمک‌های اولیه در موقع نیاز
13. توجه همه‌جانبه نسبت به امر مراقبت از کودکان بیمار و الزام به رعایت کامل توصیه‌های پزشک معالج اعم از تجویز دارو، رژیم غذایی و...
14. تشکیل پرونده تربیتی و تکمیل فرم‌های گروه سنی شش سال
15. تکمیل پرسشنامه غربالگری اختلالات تکاملی (ASQ) در بازه­های زمانی تعیین‌شده در پیوست و اقدام

تبصره 18: در شیرخوارگاه­ها این امر توسط پزشک و پرستار انجام می‌شود و در صورت نیاز مربی با آن‌ها همکاری خواهد داشت.

16. هدایت و نظارت بر عملکرد کمک‌مربی در زمینه رفتار با کودکان، نحوه ارائه خدمات، تعویض، شستشو و...
17. کنترل کامل بر وضعیت کودکان در زمان‌های خواب، بیداری، استحمام، تغذیه و...
18. تغذیه شیرخواران در آغوش و نظارت بر این امر
19. سایر امور محوله بنا بر صلاحدید رئیس/ مسئول فنی

چ) کمک‌مربی شیرخوارگاه

1. کمک به مربی در امر تغذیه کودکان
2. استحمام و کمک به مربی در امر مراقبت کودکان
3. نگهداری و زیر نظر گرفتن کودکان به‌منظور رفع به‌موقع نیازهای آنان با هماهنگی مربی
4. ارائه گزارش هرگونه موارد کودک آزاری و نقض حقوق کودک به مقام مافوق یا سازمان بهزیستی
5. تعویض ملحفه و لباس و پوشک کودکان و شستشوی کودکان با رعایت اصول بهداشتی
6. هدایت کودکان به توالت و دستشویی و شستشوی کودکان
7. کنترل کامل وضع اتاق و وسایل خواب و بازی کودکان ازلحاظ ایمنی و بهداشتی
8. آماده کردن میان وعده‌ها
9. شستشو و ضدعفونی کردن شیشه شیر، اسباب‌بازی‌ها و وسایل خواب
10. مرتب کردن کمد کودکان
11. سایر امور محوله بنا بر صلاحدید رئیس/ مسئول فنی

تبصره 19: این پست صرفاً در شیرخوارگاه وجود دارد.

ح)مربی خانه نوباوگان، خانه کودکان و نوجوانان

مربی ضمن توجه و تعهد ارائه مراقبت همه‌جانبه به‌عنوان یکی از اعضای تیم مراقبت تحت نظر       رئیس/ مسئول فنی خانه پیگیری و انجام موارد زیر را عهده‌دار هستند.

1. همکاری فعال در تنظیم پرونده تربیتی کودکان و بهره‌گیری از محتوای این پرونده برای توسعه رشد و تعالی کودکان
2. رفتار عادلانه با کودکان و پرهیز از  اعمال هر شکلی از تبعیض(مثبت یا منفی) بر اساس نژاد، جنسیت، مذهب، ملیت، ویژگی‌های خانوادگی، معلولیت و...
3. الگوسازی  احترام متقابل برای  کودکان  از طریق همکاری و احترام معقول نسبت به کودکان و همکاران
4. آموزش آداب معاشرت، آداب سفره، استحمام، حریم شخصی و...
5. فراهم نمودن زمینه آشنایی، علاقه، ارتباط و انس کودک با خداوند مهربان، قرآن مجید، معصومین(علیهم‌السلام) و سایر مفاهیم دینی قابل‌درک برای کودک در برنامه‌های تربیتی
6. فراهم نمودن الگوی عینی برای کودک با عمل به شرایع دینی مانند راست‌گویی، رعایت عفاف و حجاب، برپاداشتن واجبات دینی، متانت و وقار، رعایت حدود با نامحرم، رعایت ادب در ارتباطات و مناسبات اجتماعی، امانت‌داری، رازداری، آراستگی ظاهر، انصاف، خوش‌رویی و همچنین آشناسازی آنان با هویت ملی از قبیل مناسبت‌ها، مفاخر، دستاوردها و...
7. شناخت نیازهای عاطفی و رشدی و تفاوت‌های فردی هر کودک و پاسخگویی  مناسب به آن‌ها  و با مشورت سایر اعضای تیم مراقبت
8. تهیه گزارش‌های لازم در مورد وضعیت جسمی، روانی و آموزشی کودکان در نوبت‌های کاری و ثبت آن در دفتر گزارش
9. تنظیم برنامه ‌روزانه با مشارکت کودکان و مشورت اعضای تیم مراقبت و در چارچوب برنامه‌های مراقبت
10. رعایت بهداشت فردی و استفاده از پوشش مناسب
11. توجه به تفاوت‌های فردی کودکان در امر یادگیری و تقویت توانمندی درونی منحصربه‌فرد هر کودک برای یادگیری
12. تشویق کودکان به تعامل بین فردی، کمک و مسئولیت‌پذیری نسبت به خود و دیگر اعضای خانه
13. برنامه‌ریزی در راستای پرورش رشد جسمی و توسعه حرکتی با کمک سایر اعضای تیم مراقبت
14. کمک به رشد نگرش عاطفی مثبت نسبت به دیگران و پرورش مهارت‌های اجتماعی
15. تشویق و تقویت حس خودمختاری و استقلال
16. برنامه‌ریزی جهت افزایش ظرفیت تفکر مستقل، اکتشاف و حل مسئله کودکان با کمک سایر اعضای تیم مراقبت
17. نظارت بر امور تحصیل فرزندان و گزارش مشکلات احتمالی به مسئول فنی یا مددکار
18. مدیریت بیماری کودکان برای پیشگیری از انتشار بیماری در محیط خانه
19. مراقبت از کودکان بیمار مطابق با دستور پزشک
20. نظارت بر وضعیت تغذیه و اشتهای کودکان و  گزارش تغییرات غیرطبیعی به مسئول فنی
21. نظارت بر وضعیت بهداشت فردی کودکان و محل اقامت آن‌ها
22. نظارت بر خواب و استراحت کودکان و کنترل و تأمین شرایط لازم
23. تعامل با سایر اعضای تیم مراقبت برای طرح مسائل و مشکلات کودکان در مواقع لزوم
24. مسئولیت در مقابل نحوه رفتار خود و دیگران با کودک و گزارش هرگونه موارد کودک آزاری و نقض حقوق کودک به مافوق
25. مشارکت فعال در فعالیت‌های تیمی و همکاری با تیم تخصصی( بهداشتی- درمانی) در اجرای برنامه‌های آموزشی و پرورشی
26. آموزش مهارت‌های خود مراقبتی و زندگی به کودکان
27. آموزش مهارت‌های شخصی با توجه به جنسیت و سن مانند آشپزی، تعمیر وسایل ساده، خرید و مدیریت مالی و...
28. شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط با حوزه فعالیت مطابق با دستورالعمل آموزشی
29. حضور فعال در جلسات تیم مراقبتی برای تدوین و مرور برنامه مراقبت
30. همکاری در آماده‌سازی شغلی جهت هدایت به زندگی مستقل به کودکان و نوجوانان و به ویژه در خانه های نوجوانان

ماده4) گزینش و شایسته‌گزینی تیم مراقبتی

الف) گزینش و احصای صلاحیت فردی مسئول فنی از طریق مبادی قانونی استان صورت می‌پذیرد.

ب) اعضای تیم مراقبتی به ویژه مربیان در مراکز شبانه‌روزی نقش پدر و مادر کودکان و نوجوانان تحت مراقبت در مراکز را دارند و نقش آنان بسیار مهم، حیاتی و تاثیرگذار است. انجام ارزیابی تخصصی متقاضیان عضویت در تیم مراقبت توسط معاون اجتماعی، مدیر حراست و کارشناس‌مسئول استان(در مربیان قابل تفویض به رئیس شهرستان و مسئول اجتماعی شهرستان) صورت می‌گیرد. در این مسیر رعایت نکات زیر ضروری است:

1. محور­های ارزیابی دانش و مهارت مشتمل بر آشنایی با قوانین و مقررات مرتبط، آشنایی با مفاهیم مدیریت(صرفاً برای پست مسئول فنی)، حقوق کودک، روانشناسی رشد و تحول کودک، آشنایی با مشکلات رفتاری و عاطفی کودکان، مهارت‌های کمک­های اولیه، آشنایی با بیماری‌های شایع کودکان، بهداشت و ایمنی کودک و ویژگی­های شخصی مشتمل بر اعتمادبه‌نفس، تحمل و تاب‌آوری، علاقمندی به کار با کودک، رازداری، آشنایی و تقید به امور اعتقادی و معنوی ویژه تربیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی می‌باشد.
2. سلامت جسم(در حد نیاز برای ارائه خدمت) و سلامت روان متقاضیان فعالیت در تیم مراقبتی باید مورد بررسی قرار گیرد. ارائه این ارزیابی به صورت سالیانه مورد نیاز است.
3. احصای صلاحیت‌های عمومی و اختصاصی اعضای تیم مراقبتی بر اساس دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلالمراکز و موسسات غیردولتی سازمان بهزیستی صورت پذیرد.
4. در صورت تغییر مربی، ارزیابی و شایسته‌گزینی پیش از بکارگیری ضروری است.
5. موسسه باید درخواست خود را رسما به بهزیستی اعلام نماید و بهزیستی نیز باید ظرف یک هفته کاری نسبت به ارائه نظر خود اقدام نماید.

تبصره 20: انتصاب مسئول فنی شیرخوارگاه پس از پیشنهاد مؤسسه خیریه، بررسی کارگروه استان و معرفی مدیرکل استان منوط به مصاحبه و تائید رئیس گروه ستادی مربوطه است.

ماده5) دوره‌های آموزشی و کارورزی تیم مراقبتی:

1. گذراندن دوره‌های آموزشی مطابق با دستورالعمل آموزشی نیروی انسانی خانه‌ها و دوره­های بازآموزی بهزیستی استان در طی دوران خدمت و گذراندن کارورزی پیش از شروع به کار و ضمن خدمت برای تمامی اعضای تیم مراقبت ضروری می‌باشد.

تبصره 21: مددکاران اجتماعی و روان‌شناسانی که از مراکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی، کلینیک‌های مددکاری اجتماعی و مراکز مثبت زندگی خرید خدمت می‌شوند با نظر کارگروه استانی ازاین بند مسثنا هستند. به جای آن دوره توجیهی برای آنان برگزار می‌گردد.

2. برای تصدی شغل مربی قبل از شروع به کار، گذراندن 10نوبت 24ساعته به‌عنوان کارورزی تحت نظارت رییس/مسئول‌فنی متناسب با نوع خانه محل خدمت در آینده الزامی است. لازم به توضیح است برای خانه‌های فعال که درخواست معرفی نیروی جدید دارند، گذراندن کارورزی در خانه محل خدمت بلامانع می‌باشد.
3. برای تصدی شغل مسئول فنی قبل از شروع به کار، گذراندن 7نوبت 24ساعته ‌عنوان کارورزی تحت نظارت رئیس/ مسئول فنی متناسب با نوع خانه محل خدمت در آینده، الزامی است.

ماده6) ضوابط و مقررات عمومی خانه­های غیر­دولتی

الف) موارد مشمول کلیه خانه‌ها(دولتی و غیردولتی)

علاوه بر ضوابط و مقررات یاد شده در در دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی، رعایت موارد زیر در خانه های الزامی است:

1. اعمال هرگونه بدرفتاری، آزار، تحقیر، غفلت و تبعیض بر اساس جنسیت، نژاد، وضعیت سلامت جسمی، ظاهر و... بر اساس آموزه‌های دینی، ملی و انسانی و همچنین مفاد قانون حمایت از اطفال مصوب سال 1399 ممنوع می‌باشد و متضمن برخورد قانونی با خاطیان است.

تبصره 22: اعلام موارد سوء رفتار با کودکان توسط هر فرد مطلع در خانه و خارج از آن و اعلام آن در اسرع وقت به معاونت امور اجتماعی و کارشناس شهرستان و استان و یا تماس با شماره صدای فرزندان(66727263-021) الزامی و عدم رعایت آن متضمن برخورد قانونی خواهد بود.

2. حفظ اسرار و اطلاعات پرونده کودکان و نوجوانان برای تمامی کارکنان ضروری است و هرگونه به اشتراک گذاشتن اطلاعات کودک مگر بنا بر ضرورت­های حرفه­ای یا قانونی ممنوع می‌باشد. ارائه اطلاعات به افرادی که به‌موجب مسئولیت­هایشان نیاز به دانستن این‌گونه اطلاعات دارند نظیر مربیانی که به‌طور مستقیم با کودک در تماس نیستند، مشاور حقوقی، پژوهشگران و پزشک در حد نیاز و بنا بر ضرورت، با هماهنگی رئیس/مسئول فنی صورت می‌پذیرد. حق حفظ اسرار کودک برای همیشه الزامی است.
3. انجام هرگونه فعالیت مغایر با برنامه‌ها و فعالیت‌های بخش مرتبط که مخالف با اصول تربیتی فرزندان باشد با تشخیص کمیته شهرستان و استان در خانه‌های کودکان و نوجوانان ممنوع است و کارگروه شهرستان و استان موظف به برخورد با فعالیت‌های مغایر می‌باشد.
4. جهت حفظ کرامت انسانی کودکان و همچنین حفظ ایمنی آنان، نصب هرگونه تابلو، بنر، پلاکارد و یا نشانه بر سر در و یا مقابل خانه‌های محل اقامت فرزندان به غیر از شیرخوارگاه‌ها و خانه نوباوگان(در صورتی که تک خانه باشد) ممنوع است.

تبصره 23: با عنایت به حساسیت مباحث امنیتی کودکانی که بعضا از خانواده‌های آسیب‌دیده جدا شده‌اند، و همچنین عدم وجود تیم محافظتی انتظامی در خانه‌های نوباوگان بخش غیردولتی، بهتر است این خانه‌ها نیز سردر مشخص نداشته باشند.

5. پذیرش و ترخیص کودک و نوجوان در خانه صرفاً از طریق معرفی بهزیستی و پس از معرفی مقام قضایی انجام خواهد پذیرفت. موسسه نمی‌تواند با تشخیص خود اقدام به این امر نماید. در غیر این صورت مسئولیت عواقب قانونی این موضوع بر عهده هیئت مدیره موسسه و مسئول فنی خانه خواهد بود.

تبصره 24: مهمانی(مرخصی) کودکان و نوجوانان پس از بررسی مددکاری تیم مراقبتی و مجوز مکتوب بهزیستی مجاز می‌باشد.

6. مدیرکل بهزیستی استان، رئیس بهزیستی شهرستان، معاون امور اجتماعی استان و شهرستان، کارشناس مسئول و کارشناسان مرتبط استان و شهرستان­های ذی‌ربط، مسئول نظارت بر امور خانه می­باشند؛ ضروری است مطابق با مفاد دستورالعمل بازدید از خانه­های مراقبت شبانه­روزی فرزندان سازمان بازدید به عمل‌آورند.

تبصره 25: بدیهی است معاون سلامت اجتماعی سازمان، مدیرکل دفتر و کارشناسان ستادی نیز از خانه­ها بازدید می‌نمایند.

تبصره 26: مسئول فنی خانه موظف است برای ارایه اطلاعات مورد درخواست و فراهم آوردن امکان بازدید از تمامی فضاها و پرونده‌ها و گفتگو با تمامی کارکنان اعم از استخدام یا خرید خدمت، کودکان اعم از مقیم یا در مهمانی(مرخصی) و خانواده و سایرین بنابر ضرورت همکاری لازم را به عمل آورد.

7. موسسه متعهد است مطابق با مفاد این دستورالعمل تحت نظارت تخصصی سازمان فعالیت نماید و در صورت بروز هر گونه عدم انطباق با دستورالعمل تخصصی بر اساس نظر بخش تخصصی، سریعاً نسبت به رفع مشکلات اقدام نماید.
8. بازدید افرادی ‌غیر از کارکنان سازمان اعم از خیران و حامیان مالی موسسه و مسئولان از خانه‌ها بدون هماهنگی و اخذ مجوز بهزیستی ممنوع می­باشد. استقرار دفتر جلب و جذب مشارکت‌های مردمی در محل خانه‌ها تشدیدکننده این موضوع است و باید به ویژه در رده سنی کودکان و نوجوانان به مکان دیگری منتقل شود.
9. هرگونه اعمال خلاف موازین و شئونات اخلاقی و اسلامی یا مغایر با اصول حرفه‌ای در خانه‌ تخلف محسوب و با متخلفان برابر قوانین و مقررات برخورد خواهد شد.
10. ایجاد صفحات مجازی، چاپ و تولید هر نوع بروشور و سایر رسانه‌های تبلیغاتی از خدمات مؤسسه خیریه با هماهنگی بهزیستی مجاز است. در صورت مشارکت‌طلبی عمومی از مردم، اخذ مجوز جذب مشارکت­های مردمی برابر دستورالعمل ابلاغی سازمان در این زمینه مورد نیاز است.
11. اسـتفاده از صدا و تصاویر واضح یا قابل تشخیص کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی در کلیه فعالیت‌های مجازی و غیرمجازی(سایت، شبکه‌های اجتماعی داخلی و خارجی، بروشور، کتابچه، بیلبورد و...) ممنوع می‌باشد.

تبصره 27: در صورت ضرورت اسـتفاده از صدا و تصاویر واضح یا قابل تشخیص کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی در گزارش‌های داخلی سازمانی یا مراجع معتبر(مراجع قضایی، امنیتی و انتظامی) در صورت حصول اطمینان از عدم افشای هویت آنان ممانعتی ندارد.

12. ضروری است تمامی افراد حاضر در خانه اعم از کودکان و کارکنان بیمه حوادث و کارکنان بیمه مسئولیت شوند.
13. به سبب ارتقای تمرکز تیم مراقبتی بر مسائل تربیتی فرزندان، استفاده از تلفن همراه، لپ‌تاپ، تبلت و... در ساعات حضور آنان در بخش­های مراقبتی خانه‌ها ممنوع می‌باشد. در صورت نیاز ضروری و به صورت کوتاه‌مدت در حد دقایقی کوتاه به گونه‌ای که مانع از انجام امر محوله نباشد، مانعی ندارد.
14. ضروری است لیست بیمه کارکنان خانه در اسناد خانه نگهداری شود.
15. تنظیم پرونده کودکان و نوجوانان و ثبت تمامی اقدامات مطابق با فرم‌های پرونده‌های سه‌گانه و برآیند آن در تهیه برنامه مراقبت الزامی است. در صورت تشکیل پرونده کاغذی، این پرونده‌ها باید در محل خانه به دور از دسترس کودکان نگهداری شده و در هنگام مراجعه بازرسان و بازدیدکنندگان به فوریت در دسترس باشد.
16. جهت پرداخت یارانه و سایر واریزهای سازمان حساب‌جاری نزد بانک همکار سازمان که از سوی بهزیستی کشور معرفی می‌شود، به نام موسسه افتتاح می‌گردد.
17. نگهداری و استعمال هر گونه مواد دخانی، روان‌گردان یا محرک توسط کارکنان و یا کودکان و نوجوانان تحت مراقبت درون خانه‌ها ممنوع است.
18. شماره تماس­های ضروری نظیر صدای فرزندان، اورژانس، نیروی انتظامی، آتش­نشانی و... در تابلوی مناسب درج گردد و در معرض دید کارکنان و کودکان قرار گیرد.
19. تمامی مراکز باید به کپسول اطفاء حریق(به تناسب) و جعبه کمک‌های اولیه مجهز باشند.
20. حضور افراد در دوره‌های آموزشی مصوب دفتر ستادی و سایر دوره‌های بازآموزی مطابق پیوست الزامی است.
21. در تمامی نوبت‌ها حضور مربی(و کمک‌مربی) بر اساس سرانه­های اعلام‌شده در دستورالعمل الزامی است.
22. تنظیم پرونده کارکنان و درج مدارک مورد نیاز شامل تصویر کارت بهداشت، تصویر گواهینامه‌های آموزشی، تصویر مدرک تحصیلی، تاریخ شروع به کار، تصویر قرارداد و... در آن الزامی است.
23. رییس/مسئول فنی می‌بایست به‌طور تمام‌وقت در ساعات اداری در خانه حضور داشته باشد و در سایر دستگاه‌ها، نهادها، واحدهای تولیدی، آموزشی، فرهنگی، صنفی و خدماتی شاغل نباشد.

تبصره 28: جانشین مسئول فنی(از بین تیم مراقبتی) در ساعات یا روزهای مرخصی توسط وی به بهزیستی شهرستان معرفی شود. اعلام مرخصی روزانه به بهزیستی شهرستان الزامی است.

24. رییس/مسئول فنی می­بایست در ساعات غیراداری و در طول ­شبانه‌روز در دسترس باشد و در صورت نیاز به خانه سرکشی نماید.
25. ترک خانه توسط مربیان و سایر کارکنان در زمان فعالیت مرکز بدون هماهنگی با رییس/مسئول فنی ممنوع بوده و تخلف محسوب می‌شود.
26. در گذشته افرادی به عنوان «حامی» در خانه‌ها حضور یافته و اقدام به برقراری ارتباط عاطفی و حمایت مالی با کودکان و نوجوانان می‌نمودند. در بسیاری از موارد این امر منجر به بروز آسیب برای این کودکان می‌شد. بر اساس این دستورالعمل جایگاهی به عنوان «حامی» وجود نداشته و حمایت از کودکان و نوجوانان باید بدون افشای هویت آنان صورت پذیرد. بدیهی است این مسئله نافی استفاده از احکام امین موقت و یا خانواده میزبان نمی‌باشد و خانواده‌های علاقمند می‌توانند از این طریق از کودکان و نوجوانان حمایت نمایند.
27. استفاده از نیروی داوطلب پس از ابلاغ دستورالعمل جامع توسط حوزه مشارکت‎های سازمان بلامانع است.

ب) موارد مشمول ویژه خانه‌های غیردولتی

در خانه‌های غیردولتی علاوه بر شرایط یاد شده در بند فوق و موارد ذکر شده در بخش مقررات عمومی آخرین ویرایش ابلاغی دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی و قوانین و مقررات مؤسسات غیردولتی موضوع ‌بندهای 1 تا 12 همان دستورالعمل، رعایت شرایط زیر برای خانه‌های غیردولتی موضوع دستورالعمل جاری الزامی است و عدم رعایت آن متضمن طرح موضوع در کمیسیون‌های مربوطه و طی مراحل رسیدگی به شکایات است:

1. درخواست مؤسسات خیریه‌ای که متقاضی ایجاد شعبه یا مرکز در سایر استان‌ها یا اخذ پروانه فعالیت کشوری می‌باشند می‌بایست پس از اخذ تائید حسن عملکرد خیریه(فقدان اخطار طی 2 سال گذشته و حسن همکاری با استان) توسط بهزیستی استان، توسط دفتر ستادی تائید شود؛ اعضاء هیئت‌مدیره و مدیرعامل موظف‌اند مراحل بررسی و ارزیابی مورد نظر دفتر ستادی از جمله شرکت در مصاحبه‌های تخصصی، گذراندن دوره‌های آموزشی مورد نیاز و... را جهت اخذ تأییدیه پشت سر گذارند.
2. با عنایت به لزوم بررسی همه‌جانبه راه‌اندازی خانه در استان‌ها توسط مؤسسات خیریه منوط به اخذ مجوز کتبی از دفتر ستادی می‌باشد.
3. مدیران عامل مؤسسات خیریه مجاز به اخذ پروانه مسئول فنی و فعالیت در خانه‌ها در سمت مسئول‌فنی نمی‌باشند.
4. خانه‌های کودکان و نوجوانان غیردولتی موظف به پذیرش فرزندانی هستند که از طریق بهزیستی استان یا شهرستان مربوطه معرفی می‌گردند و مؤسسات خیریه در این خصوص مجاز به اعمال نفوذ و سلیقه نمی‌باشند. همچنین موسسات مجاز به پذیرش سایر کودکان از مجاری دیگر(غیر از بهزیستی و دارای حکم قضایی) نمی‌باشند.
5. مسؤولیت‌های قانونی کودکان تحت سرپرستی مرکز اعم از مسئولیت مدنی و کیفری و پاسخگویی در قبال بروز هرگونه آسیب جسمی و روانی به کودکان، اطلاع سریع به سازمان‌های ذی‌ربط و پیگیری‌های لازم بر عهده مؤسسه و رئیس/ مسئول فنی است.
6. مؤسسات می‌بایست کلیه اطلاعات پرونده‌ها را از بدو پذیرش تا زمان بازپیوند، انتقال به خانواده جایگزین، یا فوت فرزند نگهداری کنند و بایگانی شدن پرونده‌ها دلیلی برای امحای آن‌ها نیست؛ پس از بازپیوند، انتقال یا فوت، پرونده با مکاتبه به بهزیستی استان منتقل شود. مسئول فنی خانه موظف است تصویر نامه ثبت‌شده در استان و نامه استان مبنی بر دریافت پرونده را در سوابق خانه نگهداری کند و در صورت انحلال این مدارک تحویل بهزیستی شود.
7. در صورت درخواست مؤسسه خیریه و تأیید کارشناسان استان، ادامه مراقبت و پرورش کودکانی که به مقاطع سنی بالاتر رسیده‌اند، در خانه قبلی پس از تغییر پروانه فعالیت با تایید کارگروه استان، بلامانع است. مراقبت و پرورش از کودکان در گروه‌های سنی مختلف 6-3، 12-7 و 18-13 صرفاً در خانه‌هایی با پروانه فعالیت متناسب با همان گروه سنی مجاز است و ضروری است از تجمیع گروه‌های مختلف سنی فرزندان در یک‌ واحد با پروانه فعالیت یک گروه سنی اجتناب گردد.

تبصره 29: در شرایط اضطراری و با تایید کارگروه استان تا 20درصد ظرفیت مرکز، قابلیت اختصاص به کودکان خارج از رده سنی مجوز را(با تشدید مراقبت‌های ویژه مربوط به تفاوت سنی) دارد. این مسئله به ویژه در خصوص برادران(در خانه پسرانه) یا خواهران(در خانه دخترانه) جهت جلوگیری از جداسازی آنان، قابل اجراست.

8. ضروری است پرداخت حقوق و مزایا و حق بیمه کارکنان طبق قوانین کار و تأمین اجتماعی صورت پذیرد و ارائه گزارش سه ماه یک‌بار پرداخت حقوق و مزایا و حق بیمه تأمین اجتماعی کارکنان به بهزیستی شهرستان مربوطه توسط متقاضی تأسیس(مؤسسه خیریه) انجام و تصویری از آن در اسناد خانه نگهداری شود. این پرداخت باید به صورت شفاف به حساب‌های بانکی افراد واریز گردد.
9. تنظیم شیفت مربیان نباید به گونه‌ای باشد که به سبب خستگی باعث جلوگیری از وظایف محوله آنان باشد. حداکثر زمان حضور در یک شیفت 24ساعت تعیین می‌گردد.

تبصره 30: با عنایت به لزوم نزدیک ساختن فضای مرکز به خانه، در صورت تایید صلاحیت مربی در کارگروه استان، مربی می‌تواند به صورت ساکن در مرکز ارائه خدمت نماید تا از حضور نفرات بیشتر در خانه جلوگیری شود. در این صورت نیز رعایت سرانه تعداد کودک به مربی ضروری است.

10. مرجع تفسیر و اعلام نتیجه در مواردی که در این دستورالعمل مورد ابهام است، دفتر ستادی می‌باشد. استان می‌تواند این موارد یا استثنائات را استعلام نماید.

جدول سرانه تیم مراقبتی
پرستار	روان شناس	مددکار اجتماعی		نسبت کمک مربی به کودک(در هر شیفت)	نسبت مربی به کودک (در هر شیفت)		مسئول فنی	نوع خانه
1 به 20 کودک	0	1 به 30 کودک		1 به 12 کودک	1 به 6 کودک		1 نفر	شیرخوارگاه
0	1 نفر(یا خریدخدمت)	1 نفر		0	1 به 6 کودک		1 نفر	خانه نوباوگان
0	1 نفر(یا خریدخدمت)	1 نفر(یا خریدخدمت)		0	1 به 12 کودک (شرایط اضطراری 2به 20)		1 نفر	خانه کودکان و نوجوانان (7تا12 یا 13تا18سال)
0	1 به 12 کودک یا نوجوان	1 نفر(یا خریدخدمت)		0	1 به 6 کودک یا نوجوان		1 نفر	خانه تارک
	1 نفر	1 به 20 کودک		0	1 به 12 کودک(شرایط اضطراری 2به 20)		1 نفر	خانه موقت(کودک و نوجوان)
در خانه‌های کودکان  و نوجوانان در صورت تایید کارگروه استان مددکار می‌تواند یکی از مربیان مراکز باشد. روان‌شناس در صورت حضور دائمی در خانه، با تایید کارگروه استان می‌تواند یکی از مربیان خانه باشد.
جدول فضای فیزیکی خانه‌ها
سایر فضاهای اجباری(غیر از حمام و سرویس بهداشتی)			حیاط			سرانه فضای اقامت و اتاق‌های خواب		گروه سنی	نوع خانه
اتاق قرنطینه، اتاق شیر  و مصاحبه، اتاق بازی، اتاق اداری، محل شستشو و تعویض کودک، اتاق نظارت،  اتاق مددکاری، آشپزخانه، رختشوی‌خانه و دفتر پرستاری/ پزشکی			به ازای هر کودک 2 تا 3 سال 6 متر مربع و حداقل برای صدور مجوز  مساحت 120 متر مربع			4.5  متر مربع برای هر کودک		0 تا 3	شیرخوارگاه
اتاق اداری، آشپزخانه، اتاق بازی			به ازای هر کودک 6متر مربع و حداقل 60 مترمربع			6متر مربع برای هر کودک		4 تا 6	خانه نوباوگان
			به ازای هر کودک 6 متر مربع و حداقل 60 مترمربع در صورت نزیکی خانه به پارک ایمن، اختیاری است			6 متر مربع برای هر کودک		7 تا 12	خانه کودک
			به ازای هر کودک 6متر مربع و حداقل 60 مترمربع در صورت نزیکی خانه به پارک ایمن، اختیاری است.			6 متر مربع برای هر کودک		13 تا 18	خانه نوجوان

فصل چهارم: ضوابط پذیرش

مقدمه

       پذیرش مجموعه اقداماتی است که پس از ارجاع کودک به سازمان بهزیستی جهت بررسی امکان ادامه­ی زندگی کودک نزد خانواده اصلی یا ورود به سیستم مراقبت جایگزین و باهدف صیانت از حقوق کودک و تأمین رفاه وی انجام می‌شود. بر این اساس شرایط، نیازها و اولویت‌های کودک و خانواده­ وی مطابق با ضوابط و اصول ذکرشده در دستورالعمل جاری بررسی خواهد شد. بدیهی است انجام دقیق ارزیابی و نیازسنجی در این فرآیند می‌تواند پیش­بینی کننده بهترین اقدام و تناسب خدمات مراقبتی ارائه‌شده با وضعیت فردی و خانوادگی کودکان باشد؛  بنابراین الزامی است تمامی اقدامات ازجمله جانمایی[3] کودکان ارجاع شده با تائید کارگروه استان صورت پذیرد. در استان‌هایی که کارگروه­ی پذیرش[4]مستقر در اداره پذیرش و هماهنگی استان وظیفه جانمایی کودکان را عهده‌دار است ضروری است که نماینده کارگروه استانی جهت هم‌اندیشی و تصمیم‌گیری در جلسه شرکت نماید.

ماده1) اصول حاکم بر فرآیند پذیرش

1. حفظ کرامت، شأن انسانی و حقوق کودک و خانواده، در تمامی مراحل قبل، حین و پس از پذیرش
2. تصمیم­گیری در راستای تأمین امنیت و رفاه معنوی، جسمی، روانی، اجتماعی و تربیتی با توجه به مرحله رشدی و مقطع سنی کودک
3.  رعایت اولویت پرورش و مراقبت کودک به ترتیب نزد خانواده اصلی، خانواده­ جایگزین، خانواده میزبان و خانه‌های شبانه‌روزی
4. لزوم تعامل و همکاری بین بخشی بر مبنای کار گروهی باهدف کاهش جداسازی غیرضروری کودک از خانواده
5. اقدام بر اساس قوانین و مقررات سازمان و دستورالعمل­ جاری

ماده2) ملاک­ها و دلایل پذیرش کودک

با توجه به شرایط مندرج در ماده 8[5] قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب 31/06/1392 و بندهای ماده 1173[6] قانون مدنی مبنی بر تصریح مصادیق خطر برای صحت جسمانی و تربیت اخلاقی طفل، ملاک­های ورود یا عدم ورود کودک به خانه­ها به قرار زیر است:

1. اعتیاد زیان‌آور هریک از والدین به الکل، مواد مخدر و قمار
2. اشتهار به فساد اخلاقی و فحشای هریک از والدین
3. ابتلا به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشکی قانونی هر یک از والدین
4. سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشاء، تکدی‌گری و قاچاق
5. تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
6. فوت سرپرستان
7. شناخته نشدن سرپرستان(رها شدن کودک)
8. ابتلاء سرپرستان به بیماری‌های جسمی واگیر صعب‌العلاج به تشخیص پزشکی قانونی
9. زندانی شدن سرپرستان

تبصره1: کودکان دارای نیازهای ویژه شامل نابینا، نیمه‌بینا، ناشنوای مطلق، نیمه‌شنوا، مصروع، معلولان جسمی – حرکتی و کودکان با ناتوانی­های ذهنی در حد مرزی(هوشبهر 70) در صورتی که با انجام آزمون فعالیت‌های روزمره و مهارت‌های خودیاری(ADL) مشخص شود می­توانند وضعیت خود را با برنامه‌های مراقبت تطبیق دهند، طبق ضوابط اجرایی طرح شامل­سازی کودکان بی­سرپرست معلول به شماره 4246/1/820 مورخ 1/12/1385 و نامه­ی پیرو به شماره 8901/1/822 مورخ 26/10/1397 می­توانند در خانه­های کودکان و نوجوانان پذیرش گردند و در صورتی که پس از پذیرش کودک در خانه­ها، نتایج ارزیابی‌های تکمیلی و جامع حاکی از آن باشد که کودک معلول پذیرش شده مشمول طرح شامل‌سازی نمی‌باشد، ضروری است کودک به حوزه توانبخشی و مراکز تابعه آن حوزه ارجاع گردد.

تبصره2: با توجه به التزام سازمان به اصل مراقبت از کودک در خانواده و خودداری از جدایی­های غیرضروری، مقتضی است در بدو معرفی کودک به سازمان بهزیستی کارشناسان ستاد پذیرش و حوزه کودکان تحت سرپرستی، امکان پذیرش موقت کودک توسط اقوام سببی و نسبی واجد شرایط را بررسی و اقدام لازم با قید فوریت صورت پذیرد.

تبصره 3: در تمامی بندهای یادشده در بالا تحویل موقت کودک به اقوام سببی و نسبی نیازمند اخذ دستور قضایی است.

تبصره 4: ضروری است تمامی کودکان ارجاع شده به سازمان در بدو ورود به ستاد پذیرش و هماهنگی/ ادارات بهزیستی ابتدا توسط پزشک معتمد معاینه شوند تا با توجه به شرایط جسمی، ذهنی و روانی کودک به لحاظ معلولیت­ها برای ارجاع کودک به کارگروه تشخیص نوع و تعیین شدت معلولیت معاونت توانبخشی اقدام گردد. در صورتی که کودک مشمول طرح شامل‌سازی و معلولیت‌های قابل پذیرش مندرج در آن طرح نباشد در مراکز شبانه‌روزی حوزه توانبخشی پذیرش گردد و صرفاً کودکان فاقد معلولیت یا کودکان مشمول طرح شامل‌سازی به معاونت اجتماعی و خانه‌های مراقبتی ارجاع شوند.

تبصره 5: پذیرش کودکان و نوجوانان دارای اعتیاد، حین حضور در کانون اصلاح و تربیت، حین گذراندن حکم محکومیت، دارای رفتارهای جنسی پرخطر، سابقه ازداوج(دایم یا موقت) و اختلال روانی شدید در خانه­ها ممنوع می‌باشد.

تبصره 6: پرونده­ی تمامی کودکان مشمول طرح شامل‌سازی می­بایست در کمیسیون پزشکی تشخیص نوع و تعیین شدت معلولیت استانی طرح گردد و در صورت ورود این کودکان به خانه‌ها خدمات توان‌بخشی مورد نیاز آنان توسط حوزه توان­بخشی استان به ایشان ارائه گردد.

ماده3) مدارک موردنیاز برای پذیرش:

اخذ مدارک ذیل جهت تشکیل پرونده کودک و طرح در کارگروه‌های مربوطه ضروری است:

1. معرفی‌نامه یا دستور قضایی مبنی بر پذیرش کودک توسط سازمان بهزیستی                           
2. نامه­ی پزشکی قانونی برای بررسی­ سابقه آزار جنسی و جسمی بر حسب تشخیص ضرورت توسط کارشناس سازمان و یا دستور قضایی
3. گزارش نیروی انتظامی بنابر ضرورت
4. اصل یا تصویر اوراق هویتی کودک در صورت وجود
5. اوراق هویتی‌(کپی شناسنامه، کارت ملی و...) والدین، بستگان یا افراد تحویل‌دهنده کودک
6. کارت مراقبت(واکسیناسیون) کودک
7. مدارک تحصیلی کودک
8. گواهی ولادت و شرح‌حال کامل مادر و کودک برای نوزادان ارجاعی از بیمارستان
9. مدارک پزشکی کودک برای کودکان ارجاعی از بیمارستان و سایر کودکان در صورت وجود
10. گواهی پزشکی قانونی و روان‌پزشک برای سرپرستان مبتلا به بیماری روانی
11. مدارک دال بر اعتیاد برای سرپرستان مصرف کننده مواد
12. گزارش کامل مددکاری اجتماعی در صورت ارجاع کودک از طریق بیمارستان، نیروی انتظامی، شهرداری­ها، کارگروه امداد یا اورژانس اجتماعی
13. تهیه عکس تمام قد از کودک

تبصره 7: با توجه به امکان ‌پذیرش اولیه کودکان توسط ادارات بهزیستی شهرستان‌ها به ویژه در استان‌های دارای شهرستان‌های متعدد یا پذیرش اولیه توسط اداره پذیرش و هماهنگی، تشکیل پرونده و اخذ مدارک توسط هر دو بخش بنا بر صلاحدید کارگروه استان از نظر این دستورالعمل بلامانع است؛ اما نامه­ اداره پذیرش و هماهنگی مبنی بر پذیرش کودک و نامه تأییدیه کارگروه استان از مدارک لازم برای پذیرش کودکان در خانه­ها و ثبت در سامانه­ها می­باشد؛ که می­بایست صادر شود.

تبصره 8: برای پذیرش و انتقال کودکان بالای شش سال ارجاعی از دفتر امور آسیب­دیدگان اجتماعی به مراکز شبه‌خانواده ضروری است، موضوع در کارگروه مشترکی با حضور نمایندگان دو دفتر و با مدیریت معاون اجتماعی استان و یا مدیر شهرستان، بررسی شود و نظر کارشناسی کارگروه مشترک جهت اتخاذ تصمیم­ نهایی به کارگروه استان ارائه شود.

تبصره 9: نامه­ی پزشکی قانونی در انتقال کودک از یک‌خانه به خانه دیگر(درون استانی یا بین استانی) ضرورت ندارد.

تبصره 10: برای تمامی کودکان مدارک یادشده ضروری است و چنانچه مدارک در پرونده موجود نباشد، می‌بایست دلایل آن ذکر شود.

تبصره11: در صورتی که ارجاع‌دهنده کودک، اورژانس اجتماعی باشد و کودک واجد شرایط پذیرش در خانه‌ها باشد؛ اخذ مدارک و ارائه آن جهت ثبت در پرونده کودک از وظایف آن مجموعه است.

تبصره 12: در خصوص خانواده­ها، خویشاوندان، آشنایان و دیگر معرفانی که جهت حمایت کودکان توسط سازمان بهزیستی مستقیماً به سازمان مراجعه می­کنند و درخواست پذیرش کودک در خانه را دارند؛ ضروری است کارشناس ستاد پذیرش پس از انجام مصاحبه اولیه با معرف یا معرفان و گفتگو با کودک در صورت امکان، پرونده وی را جهت بررسی در کارگروه اداره پذیرش و هماهنگی آماده و ارائه نماید و در صورت تائید پذیرش کودک در سازمان توسط کارگروه استانی، معرف برای اخذ دستور قضایی و طی مراحل قانونی ارجاع شود.

تبصره 13: در موارد اضطراری به ‌منظور حفظ سلامت کودکان، اداره­ پذیرش و هماهنگی و شیرخوارگاه­ مجاز هستند در هماهنگی با رئیس اداره بهزیستی شهرستان و مدیرکل استان و با اخذ دستور قاضی کشیک به‌صورت تلفنی، کودکان کمتر از 6 سال را پذیرش موقت نمایند و متعاقب آن جهت تعیین تکلیف می‌بایست حداکثر طی 48ساعت مدارک و گزارش­های لازم توسط شیرخوارگاه، اداره پذیرش و هماهنگی یا اورژانس اجتماعی اخذ گردد تا جهت اخذ دستور قضایی کتبی از  مراجع ذی صلاح اقدام شود.

تبصره 14: برای پذیرش کودکان دارای معلولیت حضور کارشناس توانبخشی و معاون امور توانبخشی در جلسات کارگروه جانمایی الزامی است.

تبصره 15: در صورتی که پس از پذیرش کودک در خانه‌ها با تکمیل مدارک و کسب اطلاعات مستند مشخص شود که کودک می‌بایست به دیگر حوزه‌های سازمان ارجاع گردد؛ ضروری است مراتب به کارگروه شهرستان اعلام شود و پرونده کودک جهت طرح و بررسی و اتخاذ تصمیم به کارگروه استان ارجاع گردد.

ماده4) الزامات

به‌منظور تأمین منافع عالیه کودکان و جلوگیری از پذیرش‌های خارج از ضوابط دستورالعمل جاری و اقامت طولانی کودکان در خانه رعایت موارد زیر الزامی است:

1. در جانمایی کودکان درخانه­ها توجه شود که حتی‌الامکان کودک در نزدیک­ترین خانه به محل زندگی والدین، خواهران و برادران و اقوام مؤثر اقامت یابد؛ مگر این که با ارائه دلایل مستدل مشخص شود که رعایت فاصله به نفع کودک است.
2. از جدایی خواهران و برادران از همدیگر(خانه یا شهر) خودداری شود؛ مگر بنا بر شرایط سنی و دلایلی که جدایی به نفع کودک باشد.
3. کارشناس مرتبط شهرستان یا استان با هدف بررسی امکان بازگشت کودک به خانواده، قبل از پذیرش با کودک و همراه وی مصاحبه نماید.

چنانچه بنا بر حکم مرجع قضایی و رؤیت مدارک هویتی مشخص شود که فرد همراه از والدین، اقوام و خویشاوندان کودک ‌باشد، کارشناس شهرستان یا استان می­بایست برای نگهداری موقت کودک نزد ایشان مذاکره نماید و در صورتی که  واجد صلاحیت شناخته شد، هماهنگی لازم با مرجع قضایی جهت نگهداری موقت با تکمیل و امضای صورتجلسه تحویل کودک به خویشاوند، صورت پذیرد.

4. در صورت پذیرش کودک، با هدف ایجاد احساس امنیت و کاستن از تنش­های ناشی از انتقال کودک به محل جدید و برخورد با افراد جدید و ناشناس و همچنین جلب اعتماد با کودک توسط کارشناس شهرستان، گفتگو انجام شود. مقتضی است در مصاحبه به گونه­ای قابل فهم اقدامات انجام‌شده و شرایط خانه برای کودک توضیح داده شود و به سؤالات احتمالی کودک با گشاده­رویی و همراه با صداقت و امیدواری و قابل فهم پاسخ داده شود. همچنین ضروری است پیش از هر کاری نیازهای اولیه کودک مورد بررسی و پاسخگویی قرار گیرد.
5. در صورت آمادگی کودک در خصوص خانواده و محل زندگی از وی سؤال شود و نتیجه در پرونده ثبت گردد.
6. جستجوی فوری اقوام و اعضای خانواده کودک از طریق شماره­های در دسترس صورت پذیرد تا  احتمال بازگشت کودک نزد خانواده بررسی و نتیجه اقدامات انجام‌شده در پرونده ثبت شود.
7. مدارک، لوازم و اشیاء همراه کودک لیست شده و به تائید ارجاع‌دهنده و فردی که پذیرش را انجام می‌دهد، برسد و از مدارک شناسایی همراه کودک کپی در پرونده نگهداری شود.
8. در صورت آمادگی کودک و تشخیص کارگروه، کودک می‌تواند در جلسه حضور یابد.
9. کودکان دارای اختلال مصرف مواد صرفاً پس از درمان در حوزه وزارت بهداشت و اقامت موقت در مراکز حوزه امور آسیب‌دیدگان اجتماعی جهت پذیرش در مراکز شبه‌خانواده به کارگروه استان معرفی می‌شوند. در صورتی که با تشخیص کارگروه واجد شرایط پذیرش در خانه‌ها باشند، ارائه مدارک دال بر ترک و دریافت خدمات درمانی چندوجهی در مدت زمان اقامت 6 ماهه توسط آن حوزه جهت درج در پرونده کودک ضروری است.

فصل پنجم: ضوابط مراقبت­های بدو ورود

لحظات اولیه ورود کودک به خانه های نگهداری از لحاظ روانشناختی بار سنگینی را بر آنان تحمیل می‌کند. انجام مصاحبه اولیه با آنان خصوصا کودکان کم سن و سال در بدو ورود، مصاحبه با ارجاع دهنده(کارشناس اورژانس، مامور نیروی انتظامی، فامیل و آشنایان) در حضور کودک، تنها گذاشتن او با کودکان دیگر و یا اتاقی خلوت بسیار آسیب‌زاست. به طور کلی حضور اولیه کودک در خانه باید در فضایی مثبت و صمیمی و دوستدار کودک رخ دهد و از عباراتی کودکانه برای خیرمقدم به او استفاده شود.

ماده1) الزامات و اقدامات

با استناد به موارد یادشده در «فصل پذیرش» دستورالعمل جاری، پس از پذیرش اولیه و ارجاع کودک از اداره­ی پذیرش و هماهنگی و تائید پذیرش از سوی کارگروه استان، انجام اقدامات ذیل توسط خانه پذیرنده، برای تأمین مصالح عالیه کودکان و تشخیص خدمات موردنیاز الزامی است:

1. 1. 1. مدارک کودک مطابق با بندها تحت عنوان «مدارک موردنیاز برای پذیرش» بررسی و برای تکمیل آن‌ها اقدام شود.
      2. فرم شماره یک پرونده اجتماعی باعنوان پذیرش اولیه تکمیل شود.
      3. در اولین فرصت پذیرش کودک نوورود[7] در خانه، نسبت به استحمام، تعویض لباس، تغذیه مناسب و آرامش‌بخشی به کودک اقدام شود.

تبصره 1: اصلاح موی سر کودکان و نوجوانان از ته به بهانه مسائل بهداشتی صرفاً به تشخیص پزشک مجاز می‌باشد در این شرایط ضروری است پزشک نظر خود را در پرونده سلامت درج نماید اولویت نخست درمان از روشی به جز تراشیدن از ته مو به ویژه برای دختران می‌باشد.

1. 1. 4. در زمان ورود کودک به خانه­ی جدید، مربی یا سایر اعضای تیم مراقبت با روشی مناسب، قابل فهم، کوتاه و مختصر شرایط خانه را برای کودک نوورود توضیح دهند و طی دو روز کاری اول، جلسه‌ای با حضور تمامی اعضای تیم مراقبت تشکیل شود تا در خصوص به اشتراک گذاشتن اطلاعات ضروری(مانند وضعیت جسمانی، روانی و اجتماعی) به‌منظور ارائه خدمات بهینه مراقبتی و پرورشی تبادل‌نظر گردد.

تبصره 2: به سبب اولویت بررسی مددکاری و همچنین بازپیوند کودکان در استان‌هایی که مراقبت های بدو ورود در خانه‌های موقت[8]انجام می‌شود به کارگیری یا خریدخدمت مددکار اجتماعی و روان‌شناس تمام وقت مطابق با سرانه خانه­های کودک و خانه‌های نوجوان الزامی است.

ماده2) خدمات

الف) سلامت جسمی

پرونده­­ی سلامت کودک در اولین روز اداری پذیرش کودک نوورود در خانه، تشکیل و موارد زیر اقدام و ثبت شود:

1. مطابق با «جدول راهنمای تکمیل فرم ها»، فرم‌های بدو ورود پرونده سلامت مربوط به حوزه جسمی تکمیل شود.
2. برای انجام آزمایش‌های زیر و سایر آزمایش‌های تکمیلی مانند هموگلوبین الکتروفورز در صورت تشخیص پزشک اقدام شود:

CBC Diff/ BUN, Cr/ FBS/ HIV,HBs, HCV Ab/ G6pd Deficiency /Stool exam Ob / Op/ Giardia/ Manto Test/ HTLV1 & 2/ TB/ BG

3. آزمایش‌های فوق در اولین روز اداری پس از انجام پذیرش و تا دریافت پاسخ آزمایش‌ها(حداکثر 4روز کاری پس از پذیرش کودک نوورود) برای حفظ سلامت سایر کودکان شرایط قرنطینه برای کودک نوورود در شیرخوارگاه رعایت شود. حضور کودکان نوورود در سایر رده‌های سنی در فضای خانه بلامانع است مگر آن که با نظر پزشک برای جداسازی کودک دلایل بهداشتی وجود داشته باشد.
4. پایش قد و وزن کودک و انجام مداخلات مناسب بر اساس تجویز پزشک
5. اقدام جهت واکسیناسیون کودک با مراجعه به مراکز بهداشت، بنابر پروتکل­های مراکز بهداشتی و درمانی و با نظر پزشک
6. چنانچه در انجام معاینات یا آزمایش های پزشکی، کودک بیمار تشخیص داده شد، اقدامات درمانی مناسب صورت پذیرد و در صورت مسری بودن بیماری با تشخیص پزشک برای جلوگیری از انتقال بیماری به سایر کودکان و کارکنان تمهیدات لازم انجام شود.
7. در صورت بروز بیماری­های مسری با نظر پزشک بر رفت و آمد کارکنان بخش مراقبت بدو ورود به سایر بخش‌ها نظارت شود. با توجه به شرایط جسمی شیرخواران این نکته در شیرخوارگاه­ها حائز اهمیت بیشتر است.
8. برای نوزادان پذیرش شده در شیرخوارگاه­ها باتوجه به ساعات طلایی مداخلات HIV ضروری است نوزاد در دقایق ابتدای پذیرش برای انجام آزمایش تشخیص HIV و دریافت مداخلات درمانی موردنیاز به بیمارستان ارجاع شود.

تبصره 3: در شیرخوارگاه­ها می‌بایست تا زمان دریافت نتیجه آزمایش‌ها و اطمینان از سلامت کودک نوورود، کودک در بخش مراقبت‌های بدو ورود(قرنطینه) نگهداری و از تماس کودک نوورود با سایر کودکان خودداری شود.

9. به‌منظور تقویت اصول بهداشتی و جلوگیری از شیوع بیمار­ی‌های اپیدمی، ضروری است بخش مراقبت‌های بدو ورود(قرنطینه) شیرخوارگاه­ تحت نظارت و مشورت پزشک یا پرستار شیرخوارگاه، تجهیز گردد.
10. مقتضی است اقدامات انجام‌شده در فرم شماره 21 پرونده کودک ثبت شود؛ همچنین ثبت اطلاعات دارای موضوعیت در سایر فرم‌های پرونده سلامت الزامی است؛ به‌طور مثال چنانچه مشخص شود کودک قبل از پذیرش در خانه سابقه بستری داشته است ضروری است این اطلاعات در فرم سابقه بستری وارد گردد.

ب) خدمات مددکاری اجتماعی

پرونده اجتماعی کودک در اولین روز اداری پذیرش در خانه، توسط مددکار اجتماعی تشکیل شود و موارد زیر اقدام و اطلاعات در فیلدهای مربوطه در فرم‌های پرونده اجتماعی ثبت گردد:

1. با کودک مصاحبه شود و در صورت آمادگی کودک در خصوص خانواده و محل زندگی از وی سؤال شود.
2. طی دو روز اول پس از پذیرش کودک در خانه جهت شناسایی و ارتباط با  اعضای خانواده و اقوام کودک، جستجو از طریق شماره­های تلفن و آدرس­های موجود و سایر منابع(نیروی انتظامی، مدرسه و...) انجام پذیرد؛ تا امکان بازپیوند کودک بررسی و در این خصوص اقدام شود.
3. بررسی‌های میدانی و تحقیقات محلی دقیق برای بررسی صلاحیت یا  عدم صلاحیت خانواده‌/ خویشاوندان، بنا بر مفاد آخرین ویرایش ابلاغی «دستورالعمل اجرایی مراقبت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بد سرپرست در خانواده» صورت پذیرد و در چارچوب مندرجات آن اقدام شود.

تبصره 4: با توجه به التزام سازمان به اصل مراقبت از کودک در خانواده و خودداری از جدایی­های غیرضروری، مقتضی است طی هفته اول، امکان پذیرش موقت کودک توسط اقوام سببی و نسبی واجد شرایط بررسی و اقدام لازم با قید فوریت صورت پذیرد.

4. دلایل پذیرش کودک، ذکر شده در دستور قضایی، مجدد مورد ارزیابی قرار گیرد تا در صورت نادرست بودن تشخیص برای مشاوره به سیستم قضایی جهت تغییر دستور و بازپیوند اقدام شود.
5. برای تعیین هویت کودکان مجهول‌الهویه ضروری است، طی چهار روز اول پس از پذیرش کودک در خانه، بررسی‌های میدانی از محل پیدا شدن کودک انجام شود. در صورت پیدا نشدن سرپرست یا سرپرستان، از ثبت احوال و بیمارستان محل تولد استعلام و دو نوبت  آگهی در روزنامه­های رسمی و محلی به فاصله یک هفته انجام شود.
6. برای کودکان اتباع از اداره اتباع وزارت کشور استعلام شود. کودکی به‌عنوان تبعه سایر کشورها تلقی می‌شود که دارای مدارک و شواهد مستدل(استعلام از اداره اتباع، کارت اتباع) باشد. بدیهی است شواهدی مانند ویژگی‌های چهره، لهجه و نوع پوشش ملاک عمل نمی‌باشد.

تبصره 5: با توجه به این که ذکر لفظ اتباع در دستور قضایی در سرنوشت کودک و فرآیند استفاده از خدمات اجتماعی تاثیرگذار است بنابراین تا زمان اطمینان از موضوع بنا بر مدارک و شواهد مستدل از به کاربردن لفظ اتباع در گزارش‌ها خودداری شود، ضروری است همکاران دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی و نیروی انتظامی در این خصوص توجیه شوند.

7. وجود مدارک مورد نیاز ذکرشده در فصل پذیرش بررسی شود و در صورت نقص برای تکمیل مدارک اقدام شود.

تبصره 6: برای کودکان ارجاعی از اورژانس اجتماعی، تکمیل مدارک تحت نظارت مددکار اجتماعی خانه از وظایف آن حوزه است و  می‌بایست طی اولین روز کاری مدارک در اختیار کارشناسان خانه قرار گیرد.

8. وضعیت بیمه خدمات درمانی فرزندان در زمان پذیرش جهت پیگیری برای صدور دفترچه بیمه درمانی، مورد بررسی قرار گیرد و در صورت نیاز اقدامات لازم انجام شود.
9. مددکار اجتماعی باید اقدامات مورد نیاز برای احراز هویت و اخذ شناسنامه کودکان را  بر اساس‌نامه دادگاه و ابلاغ سازمان به خانه انجام دهد.
10. مددکار اجتماعی باید در تعامل با دادگستری و مراجع قضائی در زمینه احقاق حقوق کودکان ازجمله برقراری مستمری، یارانه، ارث و غیره از جمله بکارگیری وکیل از کانون وکلا و بهره‌گیری از خدمات مشاوران حقوقی  برای تدوین لوایح، اقدامات لازم را انجام دهد.
11. ضروری است اقدامات در فرم شماره 21 و اطلاعات در قسمت­های مربوطه سایر فرم‌های پرونده اجتماعی کودک ثبت شود.

تبصره 7: ملاقات و میهمانی برای کودکان نوورود با رعایت ضوابط این دستورالعمل و تشخیص تیم مراقبت بلامانع است.

پ) خدمات روان­شناسی

پرونده­ی روانشناسی کودک طی 15روز اداری پذیرش کودک نوورود درخانه توسط روانشناس تشکیل شود و موارد زیر اقدام و ثبت گردد:

1. فرم‌های بدو ورود پرونده سلامت مربوط به حوزه روان‌شناختی تکمیل شود.
2. ارزیابی و چکاپ روان‌شناختی اولیه شامل پایش رشد، اختلالات روان‌پزشکی، بررسی انواع سوء‌رفتارهای جسمی، جنسی و عاطفی و ارزیابی مشکلات رفتاری توسط روانشناس انجام  و در صورت نیاز با تشخیص روان‌شناس، ارجاع به روان‌پزشک انجام شود.
3. مربیان را در خصوص اقدامات، برنامه مداخله و توصیه­های رفتاری برای کمک به کودک نوورود در مواجهه با شرایط جدید و تجارب دلبستگی و جدایی توجیه نماید.

تبصره 8: در خصوص کودکان انتقال‌یافته از سایر خانه­ها که از سوی کارگروه شهرستان و استان ارجاع می‌شوند و جهت کودکان بازگشت مجدد از خانواده، تیم مراقبت خانه­ جدید باید با تیم مراقبت خانه قبلی یا خانواده مشورت و همفکری داشته باشد.

ت) خدمات تحصیلی

پرونده­ی تربیتی در بخش تحصیلی کودک طی 10 روز اداری پذیرش کودک نوورود درخانه، مسئول فنی/ مربی تشکیل شود و موارد زیر اقدام و ثبت گردد:

1. سوابق تحصیلی کودک استعلام و در پرونده ثبت گردد.
2. در اولین فرصت برای ثبت‌نام کودک در مدرسه اقدام شود.

تبصره 9: به‌منظور جلوگیری از وقفه در تحصیل کودکان، در صورت وقوع وقفه­های کوتاه‌مدت و اجتناب‌ناپذیر، می‌بایست با استفاده از شیوه‌های مناسب (نظیر معلم خصوصی، هماهنگی با آموزش و پرورش و... ) تداوم آموزش تحصیلی کودک تضمین گردد.

ث) تدوین برنامه مراقبت

مسئول فنی/رئیس می‌بایست حداکثر 21روز پس از پذیرش کودک نوورود(ملاک نامه معرفی کودک به خانه می باشد) جلسه تدوین برنامه مراقبت را با حضور اعضای تیم مراقبت و در صورت تشخیص با حضور کودک تشکیل دهد تا نتایج حاصل از ارزیابی‌ها و اقدامات یادشده در جلسه تیم مراقبت طرح و برنامه مراقبت تدوین شود.

تبصره 10: جلسات تدوین برنامه مراقبت به صورت حضوری و با شرکت تمامی اعضا انجام خواهد شد در مواردی که خدمات مددکاری اجتماعی و روان شناسی از طریق خرید خدمات تامین می‌شود ضروری است بهزیستی شهرستان هماهنگی و نظارت لازم را برای حضور اعضا به عمل آورد.

فصل ششم: شیرخوارگاه­ها

مقدمه

شیرخوارگاه مرکزی است که وظیفه­ی پرورش و مراقبت شبانه­روزی شیرخواران و کودکان نوپا از بدو تولد تا 36ماه تمام را عهده‌دار است. کیفیت خدمات ارائه‌شده در شیرخوارگاه­ها به دلیل اهمیت رشد و پرورش مغز و ذهن کودک در نخستین سال‌های زندگی، از حساسیت و اهمیت بالایی برخوردار می­باشد. شرایط نامطلوب بدو تولد، ضربه­ی روانی جدایی از مراقبان اولیه و آسیب‌های زندگی طولانی‌مدت در مراکز نگهداری برای شیرخواران و کودکان نوپا، رشد و تحول مطلوب را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند که نیازمند برنامه‌ها و اقدامات نظام‌مند جهت تقویت مراقبت از کودکان درون خانواده و تأمین محیط زیستی، عاطفی و اجتماعی مناسب در شیرخوارگاه است به گونه‌ای که پاسخگوی رشد مطلوب و کاهش آسیب­های قبلی باشد.

ماده 1) اصول و اهداف

الف) اصول حاکم بر ارایه خدمات

1. التزام به موازین و تعلیمات دینی در امر تربیت و مراقبت از کودکان
2. احترام به حقوق و نیازهای کودکان و خودداری از هرگونه تبعیض بر اساس قومیت، نژاد، وضعیت سلامت و ...
3. اولویت زندگی کودک نزد خانواده اصلی یا خانواده جایگزین و تلاش برای تحقق آن
4. اهتمام به حفظ ارتباط کودکان با اعضای خانواده و خویشاوندان
5. توجه به رشد و تکامل همه جانبه دوران ابتدای کودکی
6. اولویت کار گروهی و اتخاذ تصمیمات در جلسات تیم مراقبت
7.  اقدام بر اساس ضوابط، قوانین و دستورالعمل­های سازمان

ب) اهداف:

1. اقدامات مددکاری جهت بازپیوند شیرخواران و کودکان نوپا به خانواده
2. زمینه‌سازی برای انتقال سریع‌تر شیرخواران و کودکان نوپا به خانواده جایگزین
3. کمک به ایجاد احساس امنیت و پرورش دلبستگی ایمن
4. افزایش و تقویت پتانسیل منحصربه‌فرد هر کودک برای رشد، تکامل و تعالی
5. افزایش مهارت‌های کلامی و ارتباطات بین فردی
6. تشویق کنجکاوی در مورد جهان اطراف و تقویت حس خودمختاری و استقلال در شیرخواران و کودکان نوپا
7. افزایش ظرفیت کودک برای اکتشاف و حل مسئله
8. کمک به پرورش ابعاد جسمی ـ حرکتی، شناختی، هیجانی ـ عاطفی و شخصی ـ اجتماعی شیرخواران و کودکان نوپا

ماده 2) نیروی انسانی

علاوه بر شرایط مندرج در دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی و مفاد مرتبط دستورالعمل جاری، احراز شرایط عمومی و اختصاصی برای تمامی نیروی انسانی(اعم از نیروی تخصصی و پشتیبانی) برای هر پست ضروری است.

الف- ترکیب

1. یک نفر رییس یا مسئول فنی
2. مربی به ازای هر6 شیرخوار و کودک نوپا در هر شیفت کاری
3. کمک‌مربی به ازای هر 12 کودک در هر شیفت کاری
4. مددکار اجتماعی(تا ظرفیت اسمی30 کودک 1نفر و به ازای هر 30کودک یک نفر افزوده می‌شود.)
5. کارشناس پرستاری(تا ظرفیت اسمی20کودک 1نفر و به ازای هر 20کودک در  هر نوبت 1نفر افزوده می‌شود.)
6. یک نفر پزشک عمومی(شیرخوارگاه بالای ظرفیت 50نفر)

تبصره 1: تا زمان تغییر چارت و استانداردسازی تعداد نیروی انسانی، ترکیب نیروی انسانی در شیرخوارگاه‌های دولتی منطبق بر چارت نیروی انسانی مصوب سازمان می‌باشد. استان می‌تواند سایر نیروهای مورد نیاز تا حد استاندارد را با رعایت ضوابط و مقررات از طریق نیروی خریدخدمت یا نیروی حجمی از محل اعتبارات استانی و ستادی و مشارکت‌های مردمی تامین نماید.

تبصره 2: در شیرخوارگاه‌های غیردولتی با ظرفیت اسمی بالای 50نفر حضور پزشک عمومی به صورت تمام‌وقت(ساعات اداری) الزامی است و برای ظرفیت اسمی کمتر از 50 نفر حضور پزشک عمومی در هفته دو بار الزامی می‌باشد.

تبصره 3: نگهبان به تعداد مورد نیاز در هر نوبت با گزینش، تائید و تحت نظارت حراست استان انتخاب ‌شوند.

تبصره 4: جهت ارتقای کیفیت نگهداری کودکان، بر حسب ضرورت پزشک(شیرخوارگاه با ظرفیت زیر 50نفر)، کاردرمان‌گر، گفتاردرمانگر و کارشناس تغذیه، به‌صورت پاره‌وقت، خریدخدمت یا داوطلبانه بکارگیری شود.

تبصره 5: سایر نیروهای مورد نیاز در بخش خدمت و پشتیبانی با رعایت شایستگی‌های مورد نیاز برای حرفه، بکارگیری شود.

تبصره 6: چنانچه شیرخوارگاه به بخش غیردولتی واگذار شود، در فرآیند انتقال شیرخوارگاه از بخش دولتی به بخش غیردولتی، ضروری است به مدت 3ماه اطلاعات و تجربیات از طریق کارکنان فعلی به کارکنان جدید انتقال یابد. مرحله جابجایی کارکنان باید با نظارت عالیه مدیرکل استان به گونه‌ای صورت پذیرد که کارکنان جدید مراحل احراز صلاحیت‌ها را طی نموده و آسیبی در فرایند جابجایی کارکنان متوجه شیرخواران و کودکان نوپا نگردد. در صورت تشخیص مدیرکل زمان جابجایی نیروها تا 1ماه قابل تمدید می‌باشد.

ب- شرایط

برای اشتغال افراد در شیرخوارگاه احراز شرایط زیر الزامی است:

1-ب- شرایط عمومی

1. داشتن کارت بهداشت دارای اعتبار
2. گواهی سلامت جسم و سلامت اعصاب و روان به تائید پزشک و روان‌پزشک معتمد سازمان
3. اخذ تاییدیه صلاحیت فردی و اجتماعی حراست و انجام گزینش(برای افرادی که در فرآیند استخدام این گواهی را نداشته­اند.)

2-ب-شرایط اختصاصی

رییس شیرخوارگاه، مربی، کمک مربی، بهیار، پزشک، مددکار اجتماعی، روانشناس و سایر کارکنان(بخش دولتی): بکارگیری نیروی انسانی در شیرخوارگاه‌ها  مطابق با شرایط احراز پست می‌باشد.

تبصره7: توصیه می شود برای رییس شیرخوارگاه از  افراد دارای مدرک تحصیلی کارشناسی یا بالاتر در رشته‌های پزشکی، پرستاری، روان‌شناسی(کلیه گرایش‌ها)، مددکاری اجتماعی و خدمات اجتماعی و مشاوره و راهنمایی و مدیریت، با حداقل دو سال سابقه کار در حوزه­ی نگهداری از کودکان فاقد سرپرست موثر در یکی از سمت­های کارشناس، مددکار اجتماعی، روان‌شناس و پرستار یا پزشک استفاده شود.

مسئول فنی(بخش غیردولتی):

1. دارای مدرک تحصیلی حداقل دکترای پزشکی عمومی و یا کارشناسی‌ پرستاری
2. گذراندن دوره‌های آموزشی بدو خدمت ویژه مسئولان فنی شیرخوارگاه‌ها موضوع دستورالعمل آموزشی
3. سن 25 تا 60 سال

تبصره 8: تایید صلاحیت رییس و مسئول فنی منوط به تائید دفتر ستادی می‌باشد.

تبصره 9: فعالیت مسئول فنی بعد از سن 60 سالگی تا 5 سال منوط به سلامت جسم و روان و تایید کارگروه استانی بلامانع می‌باشد.

تبصره 10: فعالیت در پست مسئول فنی برای افراد بالای 65 سال ممنوع می‌باشد.

مربی (بخش غیردولتی):

1. دارا بودن مدرک تحصیلی حداقل کاردانی در رشته‌های بهیاری، مربی پیش دبستانی، کودکیاری، آموزش و پرورش پیش از دبستان، روان‌شناسی(تمامی گرایش‌ها)، مددکاری اجتماعی و خدمات اجتماعی، علوم تربیتی(تمامی گرایش‌ها)، مشاوره و راهنمایی و علوم دینی
2. گذراندن دوره‌های آموزشی ضمن خدمت و بدو خدمت ویژه مربیان شیرخوارگاه‌ها موضرع دستورالعمل آموزشی
3. حداقل سن 25سال و حداکثر سن 55سال

تبصره 11: بر اساس قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب سال1400 یکی از مربیان آشنا به تربیت اسلامی کودک، با معرفی مراکز مدیریت حوزه‌های علمیه قابلیت بکارگیری دارد. این فرد می‌تواند از طریق گذراندن موفق دوره‌های مصوب هماهنگ بین سازمان بهزیستی و مدیریت حوزه‌های علمیه از بین کارکنان فعلی یا غیر از آن انتخاب شود. برگزاری دوره بدو خدمت برای وی ضروری است.

تبصره 12: فعالیت مربی  بعد از سن 55سالگی تا 10سال منوط به سلامت جسم و روان و تایید سالیانه کارگروه استانی، بلامانع می‌باشد.

تبصره 13: فعالیت مربی با رشته‌های غیرمندرج در بند بالا به شرط داشتن تجربه کافی و مرتبط، گذراندن دوره‌های آموزشی بدوخدمت و تایید کارگروه استانی بلامانع می‌باشد.

تبصره 14: فعالیت مربی بالای 65 سال ممنوع می‌باشد.

کمک‌مربی(بخش غیردولتی):

1. دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی دیپلم
2. گذراندن دوره آموزشی تربیت کودک و آموزش‌های ضمن خدمت مصوب سازمان
3. حداقل سن برای تصدی پست کمک‌مربی 20 سال و حداکثر سن 55سال است.

تبصره 15: فعالیت کمک‌مربی  بعد از سن 55سالگی تا 10سال منوط به سلامت جسم و روان و تایید کارگروه استانی بلامانع می‌باشد.

تبصره 16: فعالیت کمک‌مربی بالای 65 سال ممنوع می‌باشد.

تبصره17: با عنایت به نیاز روحیه و تجربه مادرانه در امر نگهداری و مراقبت از نوزادان و کودکان نوپا بکارگیری مربی و کمک‌مربی خانم به ویژه دارای تجربه مادری در شیرخوارگاه و خانه نوباوگان مورد تاکید است.

مددکار اجتماعی(بخش غیردولتی):

1. مطابق با بندهای مربوطه در فصل یک
2. حداقل 6ماه سابقه­کار به‌عنوان مددکار اجتماعی

تبصره 17: در صورت واگذاری اداره شیرخوارگاه به بخش غیردولتی، مددکار اجتماعی(بخش غیردولتی) باید با تیم تخصصی کارشناسی اجتماعی(بخش دولتی) ارتباط تنگاتنگ و حسن تعامل داشته باشد.

پزشک:

دارا بودن مدرک تحصیلی حداقل پزشکی عمومی از دانشگاه­های مورد تائید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

تبصره 18: در شیرخوارگاه‌های غیردولتی با ظرفیت زیر 50نفر، در صورتی که مسئول فنی پزشک باشد، نیازی به حضور پزشک دیگری نیست.

کارشناس پرستاری(بخش غیردولتی):

دارا بودن مدرک تحصیلی حداقل لیسانس پرستاری از دانشگاه­های مورد تائید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

تبصره 19: در صورت واگذاری اداره شیرخوارگاه به بخش غیردولتی، اولویت بکارگیری با نیروهای قبلی باسابقه شغلی در شیرخوارگاه است.

ماده 3) شرح وظایف، گزینش، ارزیابی و آموزش کارکنان

شرح وظایف، گزینش، ارزیابی و آموزش کارکنان خانه­ها مطابق با موارد یاد شده در فصل یک خواهد بود. همچنین بنابر ضرورت و منطبق بر خدمات خانه سایر وظایفی که در این دستورالعمل ذکر نشده است توسط رییس شیرخوارگاه یا مسئول فنی تعیین خواهد شد.

ماده 4) تیم تخصصی کارشناسی اجتماعی سازمان 

در صورت واگذاری خدمات شیرخوارگاه به موسسات غیردولتی تشکیل تیم تخصصی کارشناسان اجتماعی سازمان و اجرای شرح وظایف یاد شده با نظارت بهزیستی استان الزامی است و موسسه خیریه می‌بایست در خصوص فعالیت این تیم و نحوه تعامل موسسه با تیم توجه و در این رابطه متعهد شوند.

این تیم تحت نظارت حوزه تخصصی استان از حداقل 1نفر کارشناس امور اجتماعی، 1نفر روان‌شناس و 1نفر کارشناس ناظر که انجام امور نظارتی و فعالیت‌های تخصصی از جمله فرزندخواندگی، بازپیوند و... را بر عهده داشته تشکیل شده و توسط بهزیستی استان منصوب می‌گردند(به ازای ظرفیت هر 10شیرخوار و کودک نوپا در شیرخوارگاه 1 کارشناس امور اجتماعی افزوده می‌شود. در صورت رضایت از عملکرد اعضای تیم مذکور به پیشنهاد معاونت امور اجتماعی و تایید مدیر کل استان، پاداشی ویژه از محل اعتبار خدمات رفاهی به افراد پرداخت خواهد شد.

الف) کارشناس ناظر

باید دارای مدرک تحصیلی کارشناسی‌‎ارشد در یکی از رشته‌های پرستاری، روانشناسی، علوم تربیتی، علوم‌اجتماعی، مطالعات خانواده، مشاوره و راهنمایی، مدیریت دولتی، مددکاری اجتماعی با تجربه کاری حداقل 5سال در حوزه کاری مرتبط و از نیروهای رسمی، پیمانی یا قراردادی سازمان باشد. وظائف وی به شرح زیر است:

1. نظارت بر حسن اجرای دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های ابلاغی سازمان
2. نظارت بر حسن مراقبت و تأمین هزینه‌های مربوط به مراقبت و نگهداری جامعه هدف شامل غذا، پوشاک، درمان، بیمه و...
3. نظارت بر تأمین هزینه‌های تجهیزات، توسعه، تعمیرات کلی یا جزئی ساختمان شیرخوارگاه‌
4. نظارت بر به کارگیری استاندارد تیم مراقبتی(مربی، کمک مربی، مددکار و پرستار)
5. نظارت بر برنامه‌ریزی جهت ارتقای نیروی انسانی(محتوای آموزشی، برگزاری دوره و...)
6. نظارت بر عملکرد مؤسسه خیریه و ارائه گزارش سالیانه به استان و دفتر ستادی
7. نظارت بر تأمین تجهیزات، مناسب سازی فضای فیزیکی، شیوه جذب مشارکت‌های مردمی با حفظ حقوق و کرامت کودکان
8. نظارت برخط(آنلاین) بر شیرخوارگاه از طریق مونیتورینگ دوربین‌های شیرخوارگاه
9. گزارش موارد لازم بر اساس نقش نظارتی به بهزیستی استان
10. انجام سایر امور محوله

ب) کارشناس امور اجتماعی(مددکار و...) و روان‌شناس:

با تجربه کاری حداقل 2سال در حوزه کاری مرتبط و از نیروهای رسمی یا پیمانی سازمان باشد. وظائف ایشان به شرح زیر است:

1. بازدیدها و استعلام‌های محلی تکمیلی از خانواده کودک، برای بررسی صلاحیت یا عدم‌صلاحیت خانواده زیستی یا خویشاوند، ارزیابی مبتنی بر نقاط قوت و توانمندسازی سرپرستان زیستی و تقویت شبکه حمایت خانواده، جمع‌آوری اطلاعات هویتی کودک و شناسایی خانواده و ارتباط با اعضای آن برای بررسی امکان بازپیوند یا ایجاد و حفظ ارتباط.

تبصره 20: برای والدین زیستی که امکان مراقبت از فرزند خود را ندارند خروج یا ترخیص موقت از زندان، بیمارستان و... وجود دارد، در صورتی که واجد صلاحیت باشند پس از هماهنگی با مرجع قضایی شرایط ملاقات در شیرخوارگاه فراهم شود.

2. ارائه گزارش وضعیت اجتماعی خانوادگی کودک به بهزیستی شهرستان جهت طرح در کارگروه استانی برای بازگشت یا عدم بازگشت کودک به خانواده زیستی یا جایگزین
3. ارائه گزارش لازم به بهزیستی شهرستان در صورت تأیید مجهول‌الهویه بودن کودک
4.  به منظور اطمینان از سلامت و تأمین امنیت کودک تا شش‌ماه پس از  بازپیوند، کارشناس امور اجتماعی هر ماه حداقل یکبار بازدید از منزل انجام خواهند داد و بعد از آن انجام بازدید از منزل توسط مددکار بخش مراقبت در خانواده در بخش دولتی یا غیردولتی سپرده تا طبق پروتکل‌های ابلاغی نظارت ادامه یابد.
5. نظارت بر فرایند ملاقات جهت بررسی صلاحیت نگهداری خانواده زیستی، امکان بازگشت کودک به خانواده و ریسک‌های احتمالی نگهداری کودک در خانواده و ارائه گزارش مورد نیاز به بهزیستی شهرستان
6. نظارت کلی و ارائه راهکار و راهنمایی برای رفع موانع امور مددکاری فرزندان مقیم در شیرخوارگاه که توسط مددکار بخش غیردولتی انجام می‌شود.
7. پیگیری و اقدام جهت رعایت حقوق شیرخواران و کودکان نوپا در مرکز و انعکاس هرگونه سوء رفتار به مقام مافوق(ناظر)
8. شرکت در جلسات تنظیم برنامه مراقبت فرزندان

ماده 5: موقعیت مکان شهری، ساختمان، فضای فیزیکی، تجهیزات، ایمنی و بهداشت

1.5) موقعیت مکان­شهری

1. به منظور دسترسی به خدمات شهری مانند بیمارستان، پارک و خانه­ی بهداشت و همچنین تسهیل در امر فرزندخواندگی برای تمامی ساکنان استان، راه اندازی شیرخوارگاه صرفاً در شهرستان مرکز هر استان مجاز است.
2. شیرخوارگاه در منطقه مناسب شهری به لحاظ خدمات سلامت و بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی تأسیس شود.
3. موقعیت مکان شهری شیرخوارگاه به گونه­ای تعیین گردد که از محیط‌های خطرآفرین دور باشد.

2.5) ساختمان

1. در صورت فعالیت در بنای فعلی شیرخوارگاه تلاش ‌شود تا وضعیت تا سطح استاندارد ارتقاء یابد و در صورت استهلاک یا عدم تناسب ساختمان با وظیفه محوله، اقدامات لازم با طی مراحل قانونی جهت ساخت شیرخوارگاه جدید صورت پذیرد.
2. قبل از اقدام به ساخت و بازسازی شیرخوارگاه می­بایست مجوزهای لازم از دفتر ستادی و نظر مشورتی گروه فنی، مهندسی سازمان اخذ شود.
3. ساختمان اختصاص داده شده، از استحکام و ایمنی لازم مطابق با ضوابط شهرداری(به ویژه رعایت ضوابط مندرج در آیین­نامه طراحی ساختمان­ها در برابر زلزله، استاندارد 2800) و کنترل و نظارت عالی گروه مهندسی سازمان برخوردار باشد.
4. تاییدیه اداره اماکن در صورت جابجایی مکان یا ساخت ساختمان جدید اخذ شود.
5. دسترسی و برخورداری از کلیه تسهیلات و خدمات شهری همچون آب سالم و بهداشتی، برق، گاز و تلفن، مهیا باشد.
6. ساختمان صرفاً در اختیار شیرخوارگاه باشد و ترجیحا در یک طبقه طراحی شود؛ در صورت تعدد طبقات، جهت تأمین امنیت و سهولت انتقال کودکان در مواقع بروز بحران، پیشنهاد می­شود بخش­های مراقبتی در طبقه‌ی همکف قرار گیرد.
7. فضای عمومی و فضای فیزیکی ساختمان به گونه­ای مناسب­سازی گردد که با تعداد شیرخواران و کودکان نوپا تناسب داشته باشد.
8. بخش­های مراقبتی شیرخوارگاه از بخش اداری تفکیک شود به نحوی که در بخش­های مراقبتی، حداقل رفت و آمدهای اداری انجام شود.
9. در شیرخوارگاه احداثی جدید بحث مناسب‌سازی صورت پذیرد.

3.5) فضای داخلی

فضاهای ضروری شیرخوارگاه در سه بخش «فضای فیزیکی مشترک»، «فضای مراقبت بدو ورود(قرنطینه)» و «فضای مراقبت» تفکیک‌شده است؛ بدیهی است رعایت مفاد دستورالعمل بهداشت و ایمنی شیرخوارگاه­ها و خانههای کودکان و نوجوانان در فضاهای یادشده الزامی است.

1.3.5) فضای فیزیکی مشترک

1. فضای باز: حیاط به ازاء هر کودک 2 تا 3سال باید حداقل 6متر مربع فضای باز که به‌طور هم‌زمان حداکثر 20کودک بتوانند از آن استفاده کنند.(120متر)
2. اتاق اداری: اتاقی جهت بایگانی پرونده کودکان و کارکنان و انجام امور اداری شیرخوارگاه
3. اتاق نظارت: محل استقرار مونیتورینگ دوربین‌های مداربسته شیرخوارگاه
4. اتاق مددکاری: جهت انجام فعالیت‌های مددکاری
5. اتاق مصاحبه: اتاقی حداقل به مساحت 12 متر و با تجهیزات لازم برای بازی‌درمانی. این فضا به‌عنوان اتاق ملاقات نیز قابل استفاده است.
6. آشپزخانه: مجزا و ایمن متناسب با ظرفیت
7. اتاق تی: وسایل نظافت می‌بایست در فضایی مجزا و به‌دور از دسترس کودکان نگهداری شود. این فضا می‌بایست مجهز به شیر آب گرم و سرد باشد.
8. انبار: خارج از فضای مراقبت تعبیه شود.
9. رختکن: در مجاورت بخش اداری تعبیه شود.
10. رختشوی‌خانه: خارج از فضای مراقبت و اداری تعبیه شود.
11. دفتر پرستاری/ پزشکی: این اتاق در مجاورت بخش مراقبت کودکان تعبیه شود.
12. نگهبانی: در مجاورت درب ورودی تعبیه شود.

2.3.5) فضای مراقبت  بدو ورود (قرنطینه)

1. این فضا برای ارائه مراقبت­های بدو ورود راه­اندازی می‌شود و مدت اقامت کودکان در آن 21 روز است.
2. به‌منظور رعایت استانداردهای بهداشتی و پیشگیری از شیوع بیماری­های اپیدمی، ضروری است فضای مراقبت موقت(قرنطینه) به‌عنوان بخشی مجزا از فضای مراقبت کودکان، بازطراحی و بهینه­سازی شود و تا حد امکان، از قرارگیری فضای قرنطینه در بخش مراقبت کودکان، خودداری شود.
3. در شیرخوارگاه‌های بزرگ، بخش­های نوزاد، شیرخوار و نوپا به جهت تأمین سلامت و رفاه کودکان از یکدیگر تفکیک شود.

تبصره 21: در مواردی که تعداد کودکان مقیم بخش مراقبت بدو ورود(قرنطینه) کم است با رعایت سقف 6 کودک در هر اتاق و رعایت سرانه مربی و کمک‌مربی، تلفیق گروه سنی یک تا سه سال مجاز است. تلفیق گروه سنی مستلزم نظارت ویژه جهت ملاحظه نیازهای هرکودک است.

4. سرانه­ی فضا برای هر کودک 4.5 مترمربع است و حداکثر تعداد کودک در هر اتاق 6 نفر می­باشد.
5. اضافه کردن هرگونه وسیله یا امکانات موردنیاز فضای مراقبت موقت(قرنطینه) باید با رعایت کامل نکات بهداشتی و تحت نظارت پزشک و پرستار شیرخوارگاه ­باشد.
6. ورود مربی، کمک‌مربی و نیروی خدمات به بخش مراقبت بدو ورود(قرنطینه) باید با رعایت کامل نکات بهداشتی نظیر پوشیدن روپوش و پاپوش مخصوص، کلاه استریل و ضدعفونی کردن دست­ها انجام شود.
7. فضای قرنطینه، در شبیه­ترین حالت به اتاق کودکان در خانه طراحی و بهینه‌سازی شود.
8. عرصه مشترک برای بخش قرنطینه تعبیه شود. منظور از عرصه مشترک، فضایی عمومی­تر از داخل اتاق­های خواب و تخت کودکان است (مشابه فضای نشیمن، هال و سالن منازل) که امکان فعالیت و بازی آزادانه کودکان نوپا در آن وجود دارد.

تبصره 22:  کودکان مقیم بخش مراقبت بدو ورود(قرنطینه) بسته به شرایط جسمی و با مشورت پزشک روزانه از محوطه فضای باز استفاده نمایند و مراقبت شود ساعات حضور آن‌ها با سایر کودکان تداخل نداشته باشد.

تبصره 23: سایر امکانات فضای فیزیکی و تجهیزات و نیروی انسانی، مشابه فضای مراقبت می‌باشد.

3.3.5) فضاهای مراقبت

1. منظور از فضای مراقبت، فضایی از ساختمان است که شیرخواران و کودکان نوپای مقیم شیرخواگاه در آن اقامت دارند.
2. بخش­های نوزاد و نوپا به جهت تأمین سلامت و رفاه کودکان از یکدیگر تفکیک شود.
3. سرانه­ی فضا برای هر کودک 4.5 مترمربع است و حداکثر تعداد کودک در هر اتاق 6 نفر می‌باشد.

تبصره 24: در مواردی که تعداد کودکان مقیم شیرخوارگاه کمتر از تعداد یادشده در هر گروه سنی است با رعایت سقف 6کودک در هر اتاق و با رعایت سرانه مربی و کمک‌مربی، تلفیق گروه سنی یک تا سه سال مجاز است. تلفیق گروه سنی مستلزم نظارت ویژه جهت ملاحظه نیازهای هرکودک است.

تبصره 25: برای شیرخوارگاه‌های دارای پذیرش بالا، تفکیک سنی اتاق­ها پیشنهاد می‌شود.

4. اتاق تعویض: مجزا از سرویس بهداشتی و حمام تعبیه شود وکف و دیوارهای آن باید قابل شستشو باشد.
5. اتاق تهیه شیر: برای تهیه شیرخشک فضایی مجزا با کف و دیوارهای قبل شستشو و در مجاورت آشپزخانه تعبیه شود.
6. سرویس بهداشتی: رعایت تعداد و اندازه سرویس‌های بهداشتی(توالت و دستشویی) مناسب کودکان الزامی است به‌صورتی که به ازای هر 5کودک نوپا یک چشمه توالت و یک دستگاه دستشویی مناسب با قد آنان تعبیه‌شده باشد؛ فضای توالت و دستشویی باید به‌صورت مجزا و مجاور یکدیگر باشد. همچنین، داشتن یک چشمه توالت و یک دستگاه دستشویی در فضای باز شیرخوارگاه پیشنهاد می‌شود.
7. حمام: حداقل یک واحد حمام مجهز به دوش متحرک و آب گرم و سرد به ازای هر 10شیرخوار و کودک نوپا ضروری است.
8. اتاق بازی: این اتاق در فضای مسقف با حدقل  24 متر مربع  راه‌اندازی شود؛ دیوارهای آن از بالای قرنیز تا ارتفاع یک متر به وسیله­ی روکش قابل ارتجاع، قابل شستشو و بهداشتی، نظیر اسفنج با روکش چرم یا چرم مصنوعی یا فوم با قطر 1سانتی‌متر پوشانده شود و با کفپوش مناسب مانند تاتمی یا فرش مفروش شود.
9. بخشی از فضای شیرخوارگاه، تحت عنوان اتاق کاردرمانی جهت ارائه درمان­های تخصصی نظیر کاردرمانی و بازی‌درمانی، مناسب­سازی و تجهیز گردد.

4.5) تجهیزات

1. وسایل و لوازم مورد استفاده کودکان نوپا(صندلی، قفسه‌ها...) باید با قد کودکان متناسب باشد.
2. بخش اداری به لوازم اداری نظیر میز، صندلی، فایل فلزی برای نگهداری پرونده کودکان، تلفن، رایانه و... مجهز شود.
3. اتاق بازی کودکان مجهز به خانه عروسکی، میز، صندلی، وسایل آموزشی، کمک‌آموزشی، کتاب مناسب، وسایل بازی مناسب گروه‌های سنی و متناسب با قد کودکان تجهیز گردد.

تبصره 26: با توجه به گروه سنی کودکان بهتر است از هر اسباب‌بازی به تعداد تهیه شود تا کودکان برای به دست آوردن اسباب بازی­ها رقابت نکنند.

4. اتاق­های خواب کودکان(در بخش مراقبت­های بدو ورود و مراقبت) دارای نورگیر طبیعی و پنجره‌های مجهز به توری باشد؛ به دستگاه تهویه هوا، کفپوش نرم و قبل شستشو، تخت‌خواب استاندارد، تشک استاندارد، کمد لباس مجزا برای هر کودک، حوله و لباس‌های شخصی برای هر کودک، سینک دستشویی، مایع ضدعفونی کننده دست، یخچال، تلویزیون، اسباب‌بازی و کتاب مناسب مجهز باشد.
5. اتاق شیر به ماشین ظرف‌شویی (بویلر شیشه)، سینک و شیر آب گرم و سرد، دستگاه اتوکلاو، مایع ظرفشویی، مایع دستشویی، سماور و یخچال مجهز باشد.
6. سالن غذا­خوری به تهویه مطبوع، میز و صندلی مناسب و ظروف غذاخوری ملامین( بشقاب و لیوان) با طرح­های شاد و کودکانه مجهز شود. در خصوص استفاده از ظروف ملامین توجه شود ظروف سالم، بدون ترک­خوردگی و رنگ­رفتگی باشند.
7. آشپزخانه به تجهیزات لازم نظیر یخچال، فریزر، اجاق‌گاز، کابینت، ظروف مناسب، تهویه مطبوع و... مجهز باشد و امکان دسترسی کودکان به آن وجود نداشته باشد.
8. سیستم سرمایش و گرمایش و تهویه استاندارد و متناسب با مناطق جغرافیایی کشور تجهیز شود.
9. در فضاهای ساختمان اعم از انبار، بخش اداری و بخش­های مراقبت، کپسول اطفاء حریق(با تائید آتش‌نشانی)، دارای کنترل فنی و بررسی ادواری با درج تاریخ و مشخصات بازدیدکننده مطابق با پروتکل سازمان آتش نشانی نصب شود.

10. پلکان، شیشه ها، ارتفاعات، پریزها، وسایل حرارتی، برودتی و غیره ایمن‌سازی شود.
11. جعبه کمک‌های اولیه مجهز به اقلام ضروری و دارای اعتبار در محل مناسب به‌ دور از دسترس کودکان نصب شود.
12. اتاق تعویض به دوش متحرک، سینک، آب گرم و سرد، تخت استاندارد تعویض، زیرانداز یک‌بار مصرف تعویض، شامپوی بچه، صابون مایع، دست­کش یک‌بار مصرف، مایع ضدعفونی کننده دست، دستمال حوله‌ای و سطل زباله پدال‌دار مجهز باشد.
13. اتاق پزشک/پرستار به لوازم اداری، تخت معاینه، لوازم پزشکی شامل، درجه تب، فشارسنج، گوشی پزشکی، افتالموسکوپ، اتوسکوپ، برانکارد، پاراوان، ترازوی پزشکی، ساکشن، کپسول اکسیژن، ست احیا دارای لارنگوسکوپ، لوله تراشه، آمبوبگ، داروهای موردنیاز، ترالی اورژانس، اتوکلاو یا فور، کاردکس دارویی، پالس‌اکسی‌متر و دستگاه اندازه­گیری قند خون مجهز باشد.
14. اتاق رختکن پرسنل و استراحت، به صندلی/کاناپه راحتی، فرش، کمد برای نگهداری وسایل شخصی و امکانات اولیه کافی برای استراحت مجهز باشد.
15. تخت کودکان بدو تولد تا 2 سال، باید دارای چرخ ترمزدار، رنگ الکترواستاتیک و شکن­دار از قسمت پشت­کمر باشد و میله­های تخت نباید بیشتر از 7/3 سانتی متر از یکدیگر فاصله داشته باشند.
16. با هدف جلوگیری از آسپیراسیون، تخت کودک با شیب حدود 10 تا 15 درجه، بهینه­سازی گردد.
17. به‌منظور کاهش محرک­های اضافی محیطی، از استفاده بی­رویه از برچسب­ها و نقاشی­های کارتونی در فضای اتاق­ها و سالن­ها خودداری شود.
18. به‌منظور تخلیه هیجانی، بخشی از دیوار اتاق بازی متناسب با قد کودکان(50سانتی‌متر بالاتر از کف) برای نقاشی روی دیوار با کاغذ و مقوا پوشانده شود.
19. فضای باز به حداقل 3 اسباب‌بازی بزرگ کاملاً سالم و ایمن و با نصب استاندارد مجهز شود؛ در زیر اسباب‌بازی‌ها از تاتمی استفاده و تمامی فضاهایی که احتمال خطر و آسیب دارند ایمن‌سازی شود.
20. جهت تجهیز اتاق کاردرمانی، معاونت توانبخشی بهزیستی استان، به این امر اقدام نماید.
21. سرویس‌های بهداشتی به دستمال حوله­ای، صابون مایع، آب گرم و سرد، سطل پدال­دار و دمپایی مخصوص کودک مجهز باشد. ارتفاع لبه بالای سینک دستشویی از کف باید حداکثر 50سانتیمتر باشد.

5.5) ایمنی و بهداشت

1. موارد ایمنی و بهداشت مطابق استانداردهای یادشده در دستورالعمل بهداشت و ایمنی شیرخوارگاه­ها و خانه­‌های کودکان و نوجوانان رعایت شود.
2. نصب شماره تماس­های ضروری نظیر اورژانس، نیروی انتظامی، آتش­نشانی و... در تابلوی مناسب در معرض دید پرسنل
3. می بایست تمامی  فضاهای یاد شده در دستور العمل حراست مطابق با شرایط ذکر شده در آن دستورالعمل به دوربین مداربسته مجهز شوند.

ماده 6) مقررات عمومی

علاوه بر مقررات یاد شده در فصول پیشین دستورالعمل جاری رعایت موارد زیر در شیرخوارگاه ها الزامی است:

1. شیر دادن به نوزاد در آغوش از منظر سلامت کودک و همچنین ارتباط پوستی با مربی بسیار اهمیت دارد و باید از روش شیر دادن به شیوه قرار دادن شیشه شیر بر روی حله بدون دخالت مربی به شدت پرهیز شود.
2. همه ملاقات­ها باید در اتاق ملاقات شیرخوارگاه و تحت نظارت مددکار اجتماعی یا مسئول فنی صورت گیرد و در پرونده اجتماعی کودک ثبت شود.

تبصره 27: ضروری است قبل از ملاقات باید در خصوص احراز ارتباط فامیلی، بررسی مدارک احراز هویت فردی، برگه مجوز ملاقات صادره از مرجع قضایی و اداره بهزیستی، کنترل همراه نداشتن سلاح گرم و سرد، آموزش نحوه ارتباط صحیح با کودک و برخورد با واکنش‌های وی اقدام شود.

3. تلاش شود تا کلیه شیرخواران و کودکان نوپا دارای شناسنامه از مزایای بیمه درمانی و مکمل برخوردار باشند.
4. جهت تأمین امنیت روانی و تکریم کودک یکی از اعضای تیم مراقبت شیرخوارگاه، کودک را در هنگام خروج از شیرخوارگاه و ورود به خانه جدید، همراهی نماید.
5. در شیرخوارگاه ها با ظرفیت اسمی کمتر از 50 نفر پایش رشد و تکامل و ویزیت ماهانه توسط پزشک متخصص اطفال صورت پذیرد.
6. برای دریافت خدمات درمانی تخصصی، ارجاع به سایر پزشکان متخصص و مراکز درمانی انجام پذیرد.
7. حضور کارکنان در دوره‌های دستورالعمل آموزشی و سایر دوره‌های بازآموزی برگزارشده الزامی است.
8. حضور مربی، کمک‌مربی و پرستار مطابق با سرانه­های اعلام‌شده در دستورالعمل جاری الزامی است.
9. در تمامی نوبت‌ها رها کردن کودکان در فضاهای خانه اعم از اتاق­های خواب، سرویس‌های بهداشتی، حمام، ناهارخوری، اتاق بازی، فضای باز و... بدون حضور مربی یا کمک‌مربی ممنوع است و در صورت لزوم ترک فضا ضروری است به نحوی هماهنگ شود که حداقل یکی از ایشان در فضا حضور داشته باشند.

تبصره 28: ضروری است در سایر فضاها مانند بخش اداری و اتاق مراقبت­های بهداشتی، کودک تحویل کارشناس مربوطه شود.

10. استفاده از تلفن همراه در ساعات حضور در بخش‌های مراقبتی، همچنین تصویربرداری از شیرخواران و کودکان نوپا و انتقال به فضای مجازی و... ممنوع می‌باشد.
11. تنظیم پرونده­ها مطابق با پیوست ضروری است.
12. مطابق با ضوابط کارگروه موارد خاص، بروز هر نوع بیماری یا حادثه که منجر به آسیب جسمی یا روانی یا متضمن آسیب برای کودکان باشد می‌بایست به فوریت به اطلاع بهزیستی شهرستان و استان برسد.
13. استفاده کودکان از فضای اتاق بازی و فضای باز الزامی است.
14. رعایت مفاد این دستورالعمل و دستورالعمل بهداشت و ایمنی شیرخوارگاه­ها و خانه­های کودکان و نوجوانان و سایر بخشنامه‌ها و دستورالعمل­های مرتبط ابلاغی سازمان الزامی است.
15. ضروری است تمامی اقدامات انجام شده برای هر کودک در فرم مربوطه درج شود؛ متخصصان خرید خدمت شده نیز از این امر مستثنا نیستند.
16. اتخاذ تصمیم در خصوص مواردی که در این دستورالعمل ذکر نشده و یا نیاز به تفسیر و بازنگری دارد، منوط به استعلام و اخذ نظر دفتر ستادی از سوی اداره کل بهزیستی استان است.
17. حضور رسانه‌ها فقط با مجوز بهزیستی و در چهارچوب تعیین‌شده توسط دفتر ستادی امکان‌پذیر است.
18. استفاده از نیروی داوطلب پس از ابلاغ دستورالعمل جامع توسط حوزه مشارکت‎های سازمان بلامانع است.
19. نامگذاری و داشتن نام نیکو جزء نخستین حقوق یک کودک است. در صورت مجهول بودن کودک، نامگذاری کودکان باید منطبق بر نام‌های اصیلی ایرانی-اسلامی صورت پذیرد و از نامگذاری با نام‌های غیرمصطلح و غیرکاربردی خودداری شود. فهرستی از نام‌های مذکور در اختیار شیرخوارگاه‌ها قرار می‌گیرد.
20. انجام سنت قربانی و آداب آن از محل مشارکت‌های مردمی برای نوزادان توصیه می‌شود.
21. ختنه کردن کودکان پسر در صورت عدم انجام، مورد رسیدگی قرار گیرد.

فصل هفتم: خانه­ نوباوگان

مقدمه

        خانه نوباوگان واحدی است که وظیفه­ی مراقبت شبانه‌روزی کودکان 37ماه تا شش سال تمام را بر عهده‌ دارد. این مراکز به دلیل حساسیت رشد و تکامل همه‌جانبه کودکان در دوران خردسالی و اهمیت فرزند خواندگی همچون شیرخوارگاه­ها از حساسیت بالایی برخوردار است و کیفیت خدمات ارائه‌شده در آن‌ها همچون شیرخوارگاه­ها به دلیل شرایط خاص رشدی کودکان، لزوم اجرای برنامه‌های مدون جهت تسهیل و تسریع در انتقال آنان به خانواده و تاثیرات پایدار کیفیت مراقبت در این دوران بر رشد سال‌های بعد زندگی کودکان بسیار حائز اهمیت است. به همن دلیل دستورالعمل خانه­ نوباوگان مشابهت زیادی با شیرخوارگاه­ها داشته که دراین بخش از تکرار موارد مشابه خودداری و به ارجاعات بسنده می‌شود و به سایر موارد افتراقی پرداخته خواهد شد.

ماده 1) نیروی انسانی

علاوه بر شرایط مندرج در دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی و مفاد مرتبط فصلول پیشین دستورالعمل جاری، احراز شرایط عمومی و اختصاصی برای تمامی نیروی انسانی(اعم از نیروی تخصصی و پشتیبانی) برای هر پست ضروری است.

1. ترکیب تیم مراقبت

1. یک نفر مسئول فنی
2. یک نفر مربی به ازای هر 6 کودک در هر شیفت

تبصره1: بر اساس قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب سال 1400 یکی از مربیان آشنا به تربیت اسلامی کودک، با معرفی مراکز مدیریت حوزه‌های علمیه بکارگیری گردد. این فرد می‌تواند از طریق گذراندن موفق دوره‌های مصوب هماهنگ بین سازمان بهزیستی و مدیریت حوزه‌های علمیه از بین کارکنان فعلی یا غیر از آن انتخاب شود. برگزاری دوره بدو خدمت برای وی ضروری است.

3. یک نفر مددکار اجتماعی
4. یک نفر روانشناس

تبصره 2: جهت ارتقای کیفیت نگهداری کودکان، بر حسب ضرورت پزشک، کاردرمان‌گر، گفتاردرمانگر و کارشناس تغذیه، به‌صورت پاره‌وقت، خریدخدمت یا داوطلبانه بکارگیری شود.

تبصره 3: سایر نیروهای مورد نیاز در بخش خدمت و پشتیبانی با رعایت شایستگی‌های مورد نیاز برای حرفه، بکارگیری شود.

2. شرایط عمومی

1. جنسیت: مسئول فنی و مربی صرفاً مونث باشند.
2. داشتن کارت بهداشت دارای اعتبار
3. گواهی سلامت جسم و سلامت اعصاب و روان به تائید پزشک و روان‌پزشک معتمد سازمان
4. اخذ تاییدیه صلاحیت فردی و اجتماعی حراست و انجام گزینش(برای افرادی که در فرآیند استخدام این گواهی را نداشته­اند.)
5. گواهی عدم سوءپیشینه کیفری و عدم اعتیاد(برای افرادی که در فرآیند استخدام این گواهی را نداشته­اند)

3.شرایط اختصاصی

الف) مسئول فنی/رئیس:

1.  دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی یا بالاتر در رشته‌های ذکر شده در بخش شیرخوارگاه
2. حداقل سن 25 و حداکثر 60 سال
3. حداقل دو سال سابقه کار مرتبط در حوزه­ی کودک یا یک سال سابقه کار در خانه‌ها با ارائه گواهی معتبر و مورد تائید کارگروه استان

تبصره 4: ادامه فعالیت مسئول فنی بعد از سن 60 سالگی تا 5 سال منوط به سلامت جسم و روان و تایید کارگروه استانی بلامانع می‌باشد.

تبصره 5: فعالیت افراد بالای 65 سال در سمت مسئول فنی ممنوع می‌باشد.

ب) مربی:

1. دارا بودن مدرک تحصیلی حداقل کاردانی در رشته‌های بهیاری، مربی پیش‌دبستانی، تربیت مربی خانه کودک و نوجوان، کودکیاری، آموزش و پرورش پیش از دبستان، مشاوره، روان‌شناسی(تمامی گرایش‌ها)، علوم تربیتی، مددکاری اجتماعی و خدمات اجتماعی،  تحصیلات علوم دینی
2. حداقل سن 20سال و حداکثر سن 50 سال

تبصره 6: فعالیت مربی  بعد از سن 50سالگی تا 10سال منوط به سلامت جسم و روان و تایید کارگروه استانی بلامانع می‌باشد.

تبصره 7: فعالیت مربی با رشته‌های غیرمندرج در بند بالا به شرط داشتن تجربه کافی و مرتبط، گذراندن دوره‌های آموزشی بدوخدمت و تایید کارگروه استانی بلامانع می‌باشد.

تبصره: فعالیت مربی بالای 60 سال ممنوع می‌باشد.

پ) مددکار اجتماعی:

1. مطابق با بندهای مربوطه در فصلول پیشین
2. حداقل 6ماه سابقه­کار به‌عنوان مددکار اجتماعی

تبصره 8: در صورت عدم وجود فارغ التحصیل رشته مددکار اجتماعی در شهرستان محل مرکز، بکارگیری دانش‌آموختگان گرایش‌های مختلف روانشناسی با حداقل 6 ماه سابقه کار به ‌عنوان مددکار اجتماعی در مراکز مراقبت شبانه‌روزی سازمان بلامانع است.

ت) روان‌شناس:

1. مطابق با بندهای مربوطه در ماده شش فصل یک
2. حداقل 6 ماه سابقه کاری به‌عنوان روان­شناس

تبصره 9: خرید خدمات مشاوره و روان‌شناختی و مددکاری اجتماعی با شرایط یاد شده در تعریف روان‌شناس و مددکار اجتماعی بلامانع است.

3. شرح وظایف، گزینش، ارزیابی و آموزش

شرح وظایف، گزینش، ارزیابی و آموزش کارکنان خانه­ها مطابق با موارد یاد شده در فصول پیشین خواهد بود.

ماده 2) ساختمان، فضای فیزیکی، تجهیزات، ایمنی و بهداشت

1.موقعیت مکان­شهری و ساختمان خانه­ی نوباوگان:

تمامی شرایط مطابق با فصل شیرخوارگاه(موارد مرتبط) می­باشد به استثنای این که به تشخیص کارگروه استان می‌توان خانه نوباوگان را در سایر مراکز شهرستان دارای جمعیت بالا به ویژه در استان‌های بزرگ، تاسیس نمود.

2.فضای فیزیکی خانه­ی نوباوگان:

الف) فضای فیزیکی مشترک

1. فضای باز: حیاط به ازاء هر کودک با متراژ 6مترمربع فضای باز در نظر گرفته شود که به‌طور هم‌زمان حداکثر 10کودک بتوانند از فضای باز استفاده کنند.
2. اتاق اداری: اتاقی جهت بایگانی پرونده کودکان و کارکنان و انجام امور اداری خانه در نظر گرفته شود.
3. آشپزخانه: خانه دارای آشپزخانه‌ ایمن باشد.
4. انبار: ترجیحا خارج از فضای مراقبت یا غیرقابل دسترس کودکان تعبیه شود. موارد ایمنی(آتش‌سوزی و...) به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.

ب) فضاهای مراقبت:

منظور از فضای مراقبت، فضاهایی از ساختمان است که کودکان در آن اقامت داشته و از آن بهره‌برداری می‌نمایند. هر خانه می­بایست حداقل 2اتاق به‌عنوان اتاق خواب داشته باشد.

1. سرانه­ی فضای مراقبت هر مرکز(غیر از فضای فیزیکی مشترک بند فوق) بر اساس ظرفیت مرکز برای هر کودک 10مترمربع است و حداکثر تعداد کودک در هر اتاق 6نفر می­باشد.

تبصره 10: الزامی بر استقرار مرکز در خانه ویلایی نیست و راه‌اندازی مرکز در ساختمان‌های آپارتمانی در بافت‌های مناسب شهری بلامانع است. در این صورت فضای مراقبت در یک واحد تعبیه شود.(واحد اداری قابل جداسازی و استقرار در واحد دیگر همان ساختمان می‌باشد.)

2. سرویس بهداشتی: به ازاء هر 6کودک یک چشمه توالت و یک دستگاه روشویی مناسب با قد کودکان تعبیه ‌شده باشد.
3. حمام: حداقل یک واحد حمام مجهز به دوش متحرک ضروری است.
4. اتاق بازی: این اتاق در فضای مسقف با حداقل مساحت 24 متر مربع راه‌اندازی شود؛ دیوارهای آن از بالای قرنیز تا ارتفاع یک متر بوسیله­ی روکش قابل ارتجاع، قابل شستشو و بهداشتی، نظیر اسفنج با روکش چرم یا چرم مصنوعی، تاتمی یا فوم با قطر حداقل یک سانتی متر پوشانده شود و با کفپوش نرم و قابل شستشو مانند تاتمی یا فرش پوشانده شود.

پ) تجهیزات

1. وسایل و لوازم مورد استفاده کودکان(صندلی، قفسه ها…) باید با قد کودکان متناسب باشد.
2. بخش اداری به لوازمی نظیر کمد دارای قفل ایمن برای نگهداری پرونده‌ها، خط ثابت تلفن، سیستم رایانه متصل به شبکه اینترنت و پرینتر مجهز باشد.
3.  اتاق بازی کودکان مجهز به وسایل بازی، وسایل هنری(پاستل و...)، کتاب‌های مناسب، وسایل کمک‌آموزشی متنوع و مناسب با گروه‌ سنی و جنسیت باشد. سطح دسترسی اسباب­بازی‌ها­ به گونه­ای باشد که کودکان حداقل به 50درصد لوازم اتاق، به راحتی دسترسی داشته باشند.
4. اتاق­های خواب کودکان دارای نور طبیعی و تهویه مناسب، پنجره­های دارای حفاظ(جهت جلوگیری از سقوط احتمالی کودکان) و مجهز به توری، کفپوش نرم و قابل شستشو، وسایل استاندارد خواب کودک(تخت‌خواب، تشک، ملحفه و...) و کمد لباس مجزا برای هر کودک، باشد. از استفاده مشترک لباس­ها برای کودکان خودداری شود.

تبصره 11: در فضاسازی اتاق‌های کودکان از تصاویر و نمادهای فرهنگی ملی- مذهبی بهره برده شود.

5. سیستم سرمایش و گرمایش ایمن و تهویه متناسب با مناطق جغرافیایی کشور تجهیز شود.

تبصره12: تا حد ممکن از سیستم گرمایشی غیرمستقیم(شوفاژ، هواساز یا از کف) استفاده شود و از بکارگیری بخاری گازی به طور جد خود داری شود. در صورت ضرورت با تعبیه حفاظ ایمن از احتمال حادثه(سوختگی، جدا شدن لوله خروجی گاز و...) جلوگیری شود.

6. در فضاهای ساختمان اعم از انبار، بخش اداری و بخش­های مراقبت کپسول اطفاء حریق، دارای کنترل فنی و بررسی ادواری با درج تاریخ و مشخصات بازدید کننده مطابق با پروتکل سازمان آتش نشانی نصب شود.
7. پلکان، شیشه‌ها، ارتفاعات، پریزها، وسایل حرارتی، برودتی و غیره ایمن‌سازی شود.
8. جعبه کمک‌های اولیه استاندارد مجهز به اقلام ضروری و دارای اعتبار در محل مناسب به‌ دور از دسترس کودکان نصب شود.
9. به‌منظور کاهش محرک­های محیطی، از استفاده بی­رویه از برچسب­ها و نقاشی­های کارتونی در فضای اتاق­ها و سالن­ها خودداری شود.
10. سرویس های بهداشتی به دستمال حوله­ای، صابون مایع، آب گرم و سرد، سطل پدال­دار دارای نایلون و دمپایی مخصوص کودک(ایمن در برابر سُرخوردن) مجهز باشد.
11. توصیه می‌شود در فضای خانه از تخت‌های کمجا استفاده شود تا در هنگام روز فضای عمومی خانه جهت تحرک افزایش یابد.

ت) ایمنی و بهداشت

سایر موارد ایمنی مطبق استانداردهای یاد شده در دستورالعمل بهداشت و ایمنی شیرخوارگاه­ها و خانه‌های کودکان و نوجوانان که به‌صورت کتاب مجلد ابلاغ گردیده رعایت شود.

ماده 3) سایر الزامات و مقررات

علاوه بر موارد یادشده در فصول پیشین، رعایت موارد زیر در خانه نوباوگان ضروری است:

1. به دلیل اهمیت و حساسیت در امر نظارت، مددکاری فعال، بازپیوند یا ورود به خانواده جایگزین و دسترسی به خدمات، خانه­ی نوباوگان ترجیحاً در مراکز استان­ها ایجاد شود. در صورت تشخیص کارگروه استان تاسیس خانه در سایر شهرهای بزرگ استان بلامانع است.
2. حداکثر ظرفیت اسمی خانه­ی نوباوگان 12کودک است.
3. کودکان خانه­ی نوباوگان از تفکیک جنسیتی مستثنی هستند.
4. تمامی کودکان برگشت شده از  فرزندخواندگی برای دریافت خدمات روان‌شناختی ارجاع شوند.
5. در صورت خرید خدمت روان‌شناختی، پرداخت حق الزحمه به عهد موسسه خیریه می‌باشد.
6. در صورت توقف بی‌دلیل روند درمان، روان‌شناس موظف است در اسرع زمان مورد را به بهزیستی شهرستان منتقل نماید.
7. ارجاع به روان‌پزشک و متخصص اعصاب و روان با تشخیص روان‌شناس انجام خواهد شد.
8. با توجه به اهمیت رشد وتکامل همه‌جانبه کودکان ضروری است در برنامه مراقبت، متناسب با سن کودکان برای پرورش توانایی­های کودکان در ابعاد جسمی، شناختی، هیجانی، اجتماعی و معنوی اقدامات مقتضی لحاظ شود.
9. در تمامی نوبت‌ها رها کردن کودکان بدون حضور تیم مراقبتی در فضاهای خانه بدون مراقبت ممنوع است.
10. نصب دوربین مطابق با دستورالعمل ابلاغ شده توسط حراست انجام شود.
11. علاوه بر نظارت کامل بر سلامت و پایش رشد کودکان، ارجاع کودکان دارای تاخیر یا اختلالات تکاملی به پزشک اطفال و پیگیری اقدامات اصلاحی و درمانی الزامی است.
12. ضروری است کودکان حداقل روزانه یک ساعت از فضای باز و دو ساعت از اتاق بازی استفاده کنند.

تبصره 13: حضور دوساعته کودکان در اتاق بازی صرفاً برای انجام بازی­های فردی و گروهی و استفاده از اسباب بازی­ها می­باشد و دراین زمان روشن کردن تلویزیون حتی برای نمایش فیلم­های آموزشی ممنوع است. در ساعات غیر، استفاده از تلویزیون و نمایش برنامه­های آموزشی و انیمیشن­های مناسب بلامانع می­باشد.

13. تمامی کودکان از سن 5سالگی در پیش‌دبستانی ثبت‌نام شوند.
14. ضروری است روزانه برای کودکان کتاب خوانده شود.
15. وجود تلویزیون در اتاق خواب کودکان ممنوع می­باشد.
16. هر چند انتقال کودکان بین مراکز مطلوب نیست، اما اگر در صورت بالا رفتن سن و عدم حضور کودک در خانواده نیاز به انتقال وی بود، جهت تأمین امنیت روانی و تکریم کودک یکی از اعضای تیم مراقبت خانه، کودک را تا خانه جدید، همراهی نموده و تا مدتی ارتباط خود را با کودک حفظ نماید تا کودک با خانه جدید آشنا شده و خو بگیرد.

فصل هشتم: خانه­های کودکان و نوجوانان

مقدمه

         خانه کودکان و خانه نوجوانان مراکزی هستند که وظیفه­ی مراقبت و پرورش کودکان 7 تا 12سال(خانه کودکان) و 13 سالگی تا استقلال(خانه نوجوانان) را به تفکیک جنسیت عهده­دار است؛ این خانه‌ها در گروه سنی 7 تا 12سال به دلیل اهمیت این دوران در پیش­بینی موفقیت­های تحصیلی کودکان، تربیت و قانون پذیری، توسعه روابط اجتماعی و در گروه سنی 13 تا 18سال به جهت جایگاه ویژه­ نوجوانی به‌عنوان دوره ورود به دنیای بزرگسالی، تحولات اساسی در تفکر، هیجان و توسعه روابط اجتماعی در این دوران، نقش تعیین کننده­ای در تربیت فرزندانی مسئول، کارآمد و موفق در اداره زندگی مستقل دارد. بر این اساس ضوابط و مقررات پیش رو به شرایط، استانداردها و ضوابط اختصاصی خانه­های مذکور می‌پردازد:

ماده 1) اصول و اهداف

الف)اصول:

1. التزام به موازین و تعلیمات دینی در امر تربیت و مراقبت از کودکان
2. اولویت رشد، استقلال فردی و مهارت‌های اجتماعی و حرفه‌ای در برنامه­ریزی مراقبتی
3. حفظ حقوق و منافع عالیه کودکان در تمامی مراحل مراقبت و پرورش
4. اولویت زندگی کودک و نوجوان نزد خانواده زیستی یا خانواده جایگزین و تلاش برای تحقق آن
5. اهتمام به حفظ و برقراری ارتباط کودکان با اعضای خانواده و خویشاوندان با رعایت مصالح کودک
6. توجه به نیازها و علایق کودکان و نوجوانان در اداره امور خانه و تنظیم برنامه مراقبت
7. اولویت کارگروهی و اتخاذ تصمیمات در جلسات تیم مراقبت
8. اقدام بر اساس ضوابط، قوانین و دستورالعمل­های سازمان

ب)اهداف

1. مراقبت و تأمین نیازهای جسمی، عاطفی، معنوی، هیجانی، اجتماعی و معنوی کودکان و نوجوانان از طریق فراهم آوردن محیطی امن، با ثبات، انگیزشی و پاسخگو
2. آماده‌سازی کودکان برای ورود به دوران نوجوانی
3. آماده‌سازی نوجوانان برای ورود به زندگی مستقل و حضور مستقل در جامعه
4. پرورش اعتماد به نفس و مهارت خودشناسی برای حضور مستقل در اجتماع
5. ایجاد و تقویت نگرش مثبت نسبت به زندگی
6. کشف و پرورش استعدادها و علایق کودکان در حوز­های تحصیلی، اجتماعی، ورزشی، هنر و حرفه‌آموزی
7. پرورش توان خود نظم‌دهی، خودکنترلی، حُسن مسئولیت‌پذیری و پذیرش احترام به قوانین گروهی و مقررات اجتماعی
8. تقویت مهارت‌های حل مسئله و تصمیم‌گیری
9. یادگیری و تمرین سایر مهارت‌های زندگی

ماده 2) نیروی انسانی

علاوه بر شرایط مندرج در دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی و مفاد مرتبط فصول پیشین دستورالعمل جاری، احراز شرایط عمومی و اختصاصی مطابق با شرایط ذکرشده برای هر پست الزامی است.

1.ترکیب

1. یک نفر مسئول فنی
2. یک نفر مربی به ازای هر 12کودک یا نوجوان در هر نوبت(شیفت)

تبصره 1: بر اساس قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب سال 1400 یکی از مربیان آشنا به تربیت اسلامی کودک، با معرفی مراکز مدیریت حوزه‌های علمیه بکارگیری گردد. این فرد می‌تواند از طریق گذراندن موفق دوره‌های مصوب هماهنگ بین سازمان بهزیستی و مدیریت حوزه‌های علمیه از بین کارکنان فعلی یا غیر از آن انتخاب شود. برگزاری دوره بدو خدمت برای وی ضروری است.

3. یک نفر مددکار اجتماعی
4. یک نفر روانشناس

تبصره2: جهت ارتقای کیفیت نگهداری کودکان، بر حسب ضرورت پزشک، کاردرمان‌گر، گفتاردرمانگر و کارشناس تغذیه، به‌صورت پاره‌وقت، خریدخدمت یا داوطلبانه بکارگیری شود.

تبصره 3: سایر نیروهای مورد نیاز در بخش خدمت و پشتیبانی با رعایت شایستگی‌های مورد نیاز برای حرفه، بکارگیری شود.

تبصره 4: عدم استخدام مددکار اجتماعی و روان‌شناس و خرید خدمت خدمات مددکاری اجتماعی و روان‌شناسی از بخش خصوص بلامانع است.

تبصره5: در صورت تایید کارگروه استان بر توانمندی مددکار یا روان‌شناس، فرد مزبور می‌تواند صرفا در خانه کودکان یا خانه نوجوانان به عنوان مربی نیز ایفای نقش نماید. مسئول فنی نمی‌تواند هم‌زمان نقش مربی، مددکار یا روان‌شناس را بر عهده داشته باشد.

2.شرایط عمومی

1. گواهی عدم سوءپیشینه کیفری و عدم اعتیاد(برای افرادی که در فرآیند استخدام این گواهی را نداشته­اند.)
2. گواهی سلامت جسم و سلامت اعصاب و روان به تائید پزشک و روان‌پزشک معتمد سازمان
3. اخذ تاییدیه صلاحیت فردی و اجتماعی حراست و انجام گزینش (برای افرادی که در فرآیند استخدام این گواهی را نداشته‌اند.)

3.شرایط اختصاصی

الف)مسئول فنی/مدیر:

1. دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی یا بالاتر در رشته‌های روان‌شناسی(کلیه گرایش‌ها)، مددکاری اجتماعی و خدمات اجتماعی، مشاوره و راهنمایی، تعلیم و تربیت اسلامی، مدیریت، پزشکی و پرستاری
2. خانه‌های دخترانه الزاما از مسئول فنی(و مربیان) خانم استفاده نمایند.
3. حداقل سن 30 و حداکثر 60 سال
4. حداقل دو سال سابقه کار مرتبط در حوزه­ی کودک و نوجوان یا یک سال سابقه کار در خانه‌ها با ارائه گواهی معتبر و مورد تائید کارگروه استان

تبصره 6: بکارگیری بانوان مجرد در خانه‌های کودکان پسرانه و بانوان متاهل بالای 45سال در خانه­های نوجوان پسرانه بلامانع است.

تبصره 7: ادامه فعالیت مسئول فنی بعد از سن 60 سالگی تا 5 سال منوط به سلامت جسم و روان و تایید کارگروه استانی بلامانع می‌باشد.

تبصره 8: فعالیت در پست مسئول فنی برای افراد بالای 65 سال ممنوع می‌باشد.

تبصره 9: ضروری است مسئول فنی با جنسیت مذکر، متاهل باشد.

تبصره 10: آغاز به کار و یا تداوم فعالیت مسئولان فنی دارای مدرک تحصیلی لیسانس و بالاتر در رشته‌های غیرمرتبط در صورت داشتن حداقل 2سال سابقه کاری رضایت‌بخش و مورد تائید کارگروه استان در حوزه مربی‌گری یا مددکاری خانه‌های کودکان یا نوجوانان بلامانع است.

ب)مربی:

1. دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی یا بالاتر در رشته‌های روان‌شناسی(کلیه گرایش‌ها)، مددکاری اجتماعی و خدمات اجتماعی، مشاوره و راهنمایی، تعلیم و تربیت اسلامی، پزشکی و پرستاری
2. در خانه‌های کودکان جنسیت مونث
3. در خانه‌های نوجوانان مطابق با جنسیت

تبصره 11: فعالیت مربی بعد از سن 60سالگی تا 10سال منوط به سلامت جسم و روان و تایید کارگروه استانی بلامانع می‌باشد.

تبصره 12: فعالیت مربی با رشته‌های غیرمندرج در بند بالا به شرط داشتن دو سال سابقه کار مستقیم با کودکان و نوجوانان در مدرسه یا سابقه پیشین مربی‌گری در مراکز نگهداری کودکان و نوجوانان، مشروط بر گذراندن دوره‌های آموزشی بدوخدمت و کارورزی و تایید کارگروه استانی بلامانع می‌باشد.

تبصره 13: فعالیت مربی بالای 70سال ممنوع می‌باشد.

تبصره 14: بکارگیری مربیان بانو در تمام شیفت‌های خانه‌های کودک بلامانع است. بکارگیری توامان مربیان دو جنس در شیفت شب مجاز نمی‌باشد.

تبصره15: به سبب آشنایی تجربی با محیط خانه‌ها، فرزندان سابق سازمان که دارای حسن خلق و رفتار بوده و متقاضی شغل مربی‌گری در خانه‌های کودکان و خانه‌های نوجوانان هستند، به شرط تایید موسسه و کارگروه شهرستانی با مدرک دیپلم یا دانشگاهی غیرمرتبط نیز می‌توانند بکارگیری شوند.

پ)مددکار اجتماعی:

مطابق با بندهای مربوطه در فصل‌های پیشین

ت) روان‌شناس:

مطابق با بندهای مربوطه در فصل‌های پیشین

تبصره 16: خرید خدمات مشاوره و روان‌شناختی و مددکاری اجتماعی با شرایط یاد شده در تعریف روان‌شناس و مددکار اجتماعی بلامانع است.

تبصره17: مددکار و روان‌شناس تمام‌وقت در صورت درخواست موسسه و تایید کارگره استان می‌توانند نقش مربی را نیز ایفا نمایند.

4. شرح وظایف، گزینش، ارزیابی و آموزش

شرح وظایف، گزینش، ارزیابی و آموزش کارکنان خانه­ها مطابق با موارد یاد شده در فصول پیشین می‌باشد.

ماده 3) ساختمان، فضای فیزیکی، تجهیزات، ایمنی و بهداشت

الف)موقعیت مکان­شهری:

1. خانه‌های کودکان و نوجوانان صرفاً در مناطق شهری راه‌اندازی شود.
2. خانه­ در منطقه متوسط شهری به لحاظ اقتصادی و اجتماعی تأسیس شود.
3. خانه‌ها مخصوصا خانه نوجوانان در مناطقی خارج از مناطق آسیب‌خیز راه‌اندازی شود.
4. از احداث مجتمع‌ها و ساختمان‌هایی با طبقات و واحدهای متعدد به‌منظور کاربری خانه، جهت دوری از ساختار اردوگاهی و همچنین جلوگیری از نشان‌دار شدن مرکز و افشای هویت کودکان و نوجوانان تحت مراقبت، اجتناب شود. لازم به ذکر است که ساختن مجتمع با طبقات متعدد الزامی برای واگذاری کودکان بیشتر از رده‌های مختلف سنی برای نگهداری نمی‌باشد و تعیین تکلیف نهایی بر عهده کارگروه استانی خواهد بود.

ب)فضای فیزیکی:

1.فضای فیزیکی مشترک

1. فضای باز: حیاط به ازاء هر کودک باید حداقل 6مترمربع فضای باز در نظر گرفته شود که به‌طور هم‌زمان حداکثر 10کودک یا نوجوان بتوانند از فضای باز استفاده کنند. بنابراین حداقل فضای باز مورد نیاز برای خانه 60مترمربع است.

تبصره 18: در صورت تشخیص کارگروه استانی در صورت بهره‌گیری کودکان از فضای باز پارک‌ها و فضاهای باز نزدیک محل خانه، این بند منتفی می‌باشد.

2. اتاق اداری: اتاقی جهت بایگانی پرونده کودکان و کارکنان و انجام امور اداری خانه در نظر گرفته شود.
3. انبار: ترجیحا خارج از فضای مراقبت یا غیرقابل دسترس کودکان تعبیه شود. موارد ایمنی(آتش‌سوزی و...) به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.
4. آشپزخانه: خانه دارای آشپزخانه‌ ایمن باشد.

2.فضاهای مراقبت:

منظور از فضای مراقبت، فضاهایی از ساختمان است که کودکان و نوجوانان در آن اقامت دارند.

1. سرانه­ی فضای مراقبت هر مرکز(غیر از فضای فیزیکی مشترک بند فوق) بر اساس ظرفیت مرکز برای هر کودک یا نوجوان 6متر مربع است و حداکثر تعداد در هر اتاق خواب 6نفر می­باشد.

تبصره 19: در کلان‌شهرها الزامی بر استقرار مرکز در خانه ویلایی نیست و راه‌اندازی مرکز در ساختمان‌های آپارتمانی در بافت‌های مناسب شهری بلامانع است. در این صورت فضای مراقبت در یک واحد تعبیه شود.(واحد اداری قابل جداسازی و استقرار در واحد دیگر همان ساختمان می‌باشد.)

2. حداقل 2چشمه توالت و دو دستگاه روشویی تعبیه شود
3. حمام: حداقل 1واحد حمام مجهز ضروری است.

تبصره: ملاک ارزیابی ظرفیت اسمی تعلق گرفته به خانه است.

4. اتاق نشیمن: یک اتاق نشیمن به ابعاد حداقل 24متر ضروری است.

3.تجهیزات

1. بخش اداری به لوازم اداری نظیر فایل دارای قفل ایمن، برای نگهداری پرونده‌ها، تلفن، رایانه، اینترنت پرسرعت و... مجهز شود.
2. اسباب بازی ایمن متناسب با سن و علایق کودک برای خانه­های 7 تا 12 سال تهیه شود.
3. کتابخانه مجهز به کتاب‌های درسی و غیردرسی متناسب با سن تهیه شود.
4. اتاق­های خواب کودکان دارای نور طبیعی و پنجره­های مجهز به توری، تخت خواب، آینه، کمد مجزا برای هر کودک یا نوجوان، ملحفه­ی شخصی، میز تحریر مجهز باشد.
5. آشپزخانه‌ برخوردار از، تهویه مطبوع و تجهیزات لازم نظیر یخچال، فریزر، اجاق‌گاز، کابینت، ظروف مناسب و... باشد تا به ویژه نوجوانان بتوانند در آن آموزش‌های مربوط به اشپزی را نیز بیاموزند و در کنار مربیان به تهیه غذا بپردازند.
6. خانه به سیستم سرمایشی و گرمایشی ایمن و متناسب با مناطق جغرافیایی کشور تجهیز شود.
7. در فضاهای ساختمان اعم از انبار، بخش اداری و بخش­های مراقبت کپسول اطفا حریق(با تائید آتش‌نشانی)، دارای کنترل فنی و بررسی ادواری با درج تاریخ و مشخصات بازدیدکننده نصب شود.
8. اتاق نشیمن به مبل راحتی، فرش، تلویزیون و دستگاه پخش فیلم مجهز باشد.
9. جعبه کمک‌های اولیه شامل اقلام ضروری و دارای اعتبار در محل مناسب به‌ دور از دسترس کودکان نصب شود.
10. سرویس­های بهداشتی به دستمال حوله­ای، صابون مایع، آب گرم و سرد، سطل پدال­دار و دمپایی مخصوص کودک مجهز باشد.
11. در فضای مراقبت به ازای هر 6نفر یا نوجوان یک دستگاه رایانه متصل به اینترنت در نظر گرفته شود.

تبصره 20: رایانه در فضای هال و مانند آن و صفحه نمایش آن رو به فضای عمومی قرار گیرد تا  امکان نظارت بر نحوه استفاده کودکان مقدور باشد.

12. سایر تجهیزات و ملزومات مطابق با عرف منطقه تهیه شود.

4.ایمنی و بهداشت

1. اقدامات تامینی و پیشگیرانه جهت مقابله با شیوع بیماری­های واگیردار صورت پذیرد.
2. سایر موارد ایمنی مطبق استانداردهای یاد شده در دستورالعمل بهداشت و ایمنی شیرخوارگاه­ها و خانه­‌های کودکان و نوجوانان رعایت شود.

ماده 4) خانه موقت

خانه‌های موقت برای پذیرش ابتدایی کودکان فاقد سرپرست موثر دارای حکم قضایی پیش از ورود به خانه‌های نگهداری در استان‌های با ورودی بالا راه‌اندازی می‌شود. پذیرش موقت کودکان در زیر سن 6سال مراکز شیرخوارگاه و خانه نوباوگان می‌باشد؛ در استان‌های با ورودی پایین کودکان پس از طی مراحل لازم در حوزه پذیرش و آسیب‌های اجتماعی اگر شرایط پذیرش در خانه‌های تحت پوشش این دفتر را دارا باشند، طی شرایطی وارد خانه‌های نگهداری می‌شوند. ذکر این نکته ضروری است که این خانه‌ها نباید جایگزین مراکز مداخله در بحران حوزه آسیب‌های اجتماعی و یا مراکز کوتاه‌مدت یا میان‌مدت کودکان کار شود.

1. خانه موقت از نظر نیروی انسانی و فضای خانه از قواعد سایر خانه‌های کودک و نوجوان تبعیت می‌نماید. در صورت راه‌اندازی در بخش دولتی نیروی انسانی آن باید از سوی استان تامین گردد.
2. حساس‌ترین مقطع کودکان در مقطع ورود به خانه‌هاست بنابراین باید زبده‌ترین نیروها از جمله روان‌شناس و مددکار در این خانه‌ها مستقر باشند. به سبب اهمیت نقش مددکاری فعال و روان‌شناس، هر دو باید به صورت تمام وقت در این خانه بکارگیری شوند. استفاده از مددکار و روانشناس به شیوه برون‌سپاری در این خانه مجاز نمی‌باشد.
3. تشکیل خانه موقت در استان‌های تهران، خراسان رضوی، کرمان، گلستان، فارس، اصفهان و آذربایجان شرقی ضروری است. استان‌هایی که تا پیش از این چنین خانه‌ای را نداشته‌اند، ظرف مدت 6ماه باید مقدمات راه‌اندازی این مراکز را فراهم نمایند
4. تشکیل خانه موقت در سایر استان‌ها با درخواست استان و تایید دفتر تخصصی ستادی صورت پذیرد.
5. تفکیک گروه سنی و جنسیت مانند سایر خانه‌ها مورد تاکید است. با عنایت با گذرا بودن حضور کودکان و نیاز به تیم فعال، می‌توان دو گروه سنی را در دو طبقه مجزا با دو تیم مجزا مستقر نمود و مدیریت کرد. مدیریت دو گروه جنسیتی در یک ساختمان مجاز نمی‌باشد.
6. ظرفیت خانه موقت با هماهنگی دفتر ستادی و اداره‌کل استان تعیین می‌شود و یارانه این مراکز بر اساس ظرفیت توافقی تعیین خواهد شد. در غیر این صورت کمک‌هزینه ویژه‌ای مانند خانه تارک جهت ارائه خدمات تخصصی درمانی و مراقبتی به خانه‌های موقت تخصیص می‌یابد.

ماده5)سایر الزامات و مقررات

1. حداکثر ظرفیت اسمی برای خانه کودکان و خانه نوجوانان 12نفر است.

تبصره 21: خانه‌هایی که در حال حاضر بیش از سرانه یاد شده پذیرش دارند ضروری است بازپیوند، فرزندخواندگی یا انتقال به زندگی مستقل از طریق پایش پرونده‌ها در برنامه کار استان قرار گیرد تا سقف پذیرش خانه از ظرفیت اسمی فراتر نرود. در صورت نیاز استان به ظرفیت بیشتر، ضروری است از طریق فراخوان برای تشکیل مراکز جدید اقدام شود. تا زمان راه‌اندازی مراکز جدید می‌توانند با ظرفیت حداکثر 20نفر با مصوبه کارگروه استانی فعالیت نمایند. در این صورت نیاز است به جای یک مربی 2مربی در کنار کودکان یا نوجوانان حضور داشته باشند. در شرایط اضطراری استان و با تصویب کارگروه استانی حداکثر به مدت 6ماه(با قابلیت تمدید 6ماهه) مرکز می‌تواند افزایش ظرفیت شناور معادل 20درصد ظرفیت مرکز داشته باشد. در این صورت باید پس از طی زمان تعیین شده، ظرفیت به میزان قبلی بازگردد. در غیر این صورت نیاز است مسئله به صورت موردی از دفتر ستادی استعلام گردد.

2. مؤسسات متقاضی راه‌اندازی خانه کودکان و خانه نوجوانان در دو گروه سنی موظف به اخذ پروانه فعالیت جداگانه برای هر خانه می‌باشند؛ اخذ پروانه فعالیت، پروانه مسئول فنی، بکارگیری تیم تخصصی و تأمین فضای فیزیکی مجزا با رعایت استانداردهای خاص هر گروه سنی الزامی است.

تبصره 22: برای موسسات متقاضی چند گروه سنی، اگر خانه ها در یک ساختمان یا در یک محوطه و در مجاورت هم قرار داشته باشند در صورت تایید توانمندی مسئول فنی توسط کارگروه استانی، موسسه می‌تواند از یک مسئول فنی برای همه خانه‌ها استفاده نماید.

3. مؤسسات جدیدالتاسیس به مدت شش‌ماه توسط ستاد استان یا شهرستان به‌صورت مستمر حداقل دو هفته یک بار و منظم مورد بازدید و نظارت قرار گرفته و راهبری شوند.
4. اقامت همزمان دو گروه سنی در یک فضا ممنوع است؛ مگر در شرایطی که فضای مراقبت گروه‌های سنی در دو طبقه مجزا و یا مستقل و دارای دو تیم مراقبتی مجزا بوده و فضاهای عمومی نیز به صورت مجزا مورد استفاده قرار گیرند.
5. ضروری است در خرید و تهیه لباس ضمن توجه به فرهنگ ملی و مذهبی و همچنین علایق کودکان و همراهی ایشان در زمان خرید به تناسب لباس خریداری شده با طبقه اقتصادی و اجتماعی منطقه توجه شود.

تبصره23: با توجه به اهمیت یادگیری و تمرین مهارت‌های زندگی مستقل برای خانه نوجوانان می­بایست، واگذاری مسئولیت‌هایی نظیر رفت و آمد مستقل به مدرسه، انجام خریدهای خانه، انجام خریدهای شخصی مانند خریدهای مدرسه و لباس و...، بر عهده نوجوان گذاشته شود.

6. تشکیل پرونده کودکان و نوجوانان مطابق با پیوست الزامی است.
7. ضروری است تمامی اقدامات انجام شده برای هر کودک درج و امضا شود؛ متخصصان خرید خدمت شده نیز از این امر مستثنا نیستند. درج مهر برای متخصصان خریدخدمت الزامی است.
8. تمامی کودکان برگشت شده از فرزندخواندگی(فسخ) برای دریافت خدمات روان شناختی ارجاع شوند.
9. در صورت خریدخدمت مددکاری و روان‌شناسی، پرداخت حق‌الزحمه به عهد موسسه خیریه می‌باشد.
10. ارجاع به روان پزشک و متخصص اعصاب و روان صرفاً با تشخیص روان شناس انجام شود.
11. با توجه به اهمیت دستاوردهای تحصیلی فرزندان در تاب­آوری و موفقیت­های بزرگسالی مقتضی است در تمامی برنامه­های مراقبت فرزندان به‌صورت ویژه به آن پرداخته شود.
12. به‌منظور پرورش مهارت‌های شخصی و اجتماعی ضروری است ضمن در نظر گرفتن مصالح تحصیلی و آموزشی کودکان و توانایی و علایق ایشان، در انجام امور خانه از کمک و همیاری کودکان و نوجوانان استفاده شود.
13. ضروری است کودکان و نوجوانان از خدمات فرهنگی، آموزشی، ورزشی و تفریحی سطح جامعه استفاده نمایند و به منظور افزایش مشارکت اجتماعی از منتقل کردن خدمت به درون خانه یا خریداری سانس­های ویژه فرزندان خودداری شود.
14. پرداخت پول توجیبی کافی به کودکان و نوجوانان الزامی است.
15. نصب پوستر صدای فرزندان در ورودی خوابگاه و در معرض دید مربیان و فرزندان الزامی است.
16. آموزش حقوق کودک و نحوه پیگیری آن و گزارش‌دهی از طریق خط صدای فرزندان به کودکان و مربیان الزامی است.
17. ضمن ارزیابی و توجه به علایق و استعددهای کودکان ضروری است هریک از ایشان حداقل یک فعالیت هنری و یک رشته ورزشی را به‌ صورت مستمر ادامه و مدارک در پرونده تربیتی ثبت شود.
18. یادگیری حداقل یک زبان خارجی(درصورت تمایل کودک) و مهارت‌های پایه رایانه برای تمامی فرزندان الزامی است.
19. خانه می­بایست بر نحوه تعامل اولیای مدرسه و مؤسسات آموزشی با فرزندان نظارت داشته باشد و هرگونه تبعیض و بدرفتاری را پیگیری نماید و در صورت لزوم برای اقدام به سازمان بهزیستی اطلاع دهد.
20. استفاده کودکان و نوجوانان از تبلت­های بدون سیم کارت با نظارت مربیان بلامانع است و خانه می­بایست استفاده کودکان را به گونه‌ای مدیریت کند که هر فرزند بیشتر از یک ساعت از آن استفاده نکند. ترجیح بر استفاده از رایانه عمومی در محل خانه است.
21. استفاده از نیروی داوطلب پس از ابلاغ دستورالعمل جامع توسط حوزه مشارکت‎های سازمان بلامانع است.
22. داشتن تلفن همراه هوشمند برای گروه سنی خانه نوجوان پس از سن 15سالگی در صورت استفاده از خط دانش‌آموزی و با نظارت بلامانع است و خانه می­بایست میزان استفاده نوجوانان را به گونه­ای مدیریت کند که به برنامه­های آموزشی و تربیت اخلاقی آنان لطمه وارد نشود. میزان استفاده از گوشی به صلاحدید تیم مراقبتی است و باید نهایتا در پایان روز جمع‌آوری گردد.
23. برگزاری مسافرت و برنامه‌های اردویی هدفمند برای ارتقای سطح توانمندسازی کودکان و نوجوانان تحت پوشش مورد تاکید است.
24. برنامه‌ریزی برای عضویت فرزندان خانه‌های نوجوانان در تشکل‌های دانش‌آموزی و همچنین مشارکت در برنامه‌های فرهنگی منطقه سکونت از جمله مساجد، هیئات، کانون‌های فرهنگی، کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و... مورد تاکید است.
25. ملاک عمل برای آموزش و توانمندسازی کودکان بالای 15سال دستورالعمل هدایت به زندگی مستقل می‌باشد.

فصل نهم: بخش مستقل خانه‌های نوجوانان

مقدمه

یکی از دغدغه‌های همیشگی در سال‌های اخیر در سازمان بهزیستی، وضعیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی سازمان پس از 18سالگی بوده است. روند دستیابی به استقلال این جوانان و جدا شدن آنان از حمایت‌های سازمان روند بسیار مهم و دشواری است که فرد به فرد متفاوت است. یکی از مهم‌ترین نیازهای این جوانان پس از 18سالگی در کنار اشتغال، سقفی برای زندگی است. از طرفی ادامه زندگی این جوانان در خانه‌های نوجوانان که به نوجوانان 13 تا 18سال اختصاص دارد به ویژه در گروه سنی پسران سبب‌ساز ایجاد مشکلاتی می‌گردد که نیاز بود، تمهیدی دیگر برای آن اندیشیده شود.

«بخش مستقل» بخشی است خودگردان که به منظور ممارست و تجربه‌اندوزی فرزندان در آستانه انتقال به زندگی مستقل که آمادگی ورود مستقیم به جامعه را ندارند در نظر گرفته شده است. کیفیت خدمات ارایه شده دراین بخش به دلیل اهمیت کسب مهارت‌ها و آمادگی‌های لازم برای ورود به زندگی مستقل  از حساسیت و اهمیت بالایی برخوردار می­باشد. شرایط زندگی خانوادگی و تجربیات مرتبط با آن و آسیب‌های زندگی طولانی‌ مدت در مراکز نگهداری برای این فرزندان ورود آن‌ها را به زندگی مستقل و مطلوب با چالش‌های جدی مواجه می‌کند که نیازمند برنامه‌ها و اقدامات نظام‌مند جهت آمادگی برای ورود به زندگی مستقل وپیشگیری از بروز آسیب­ها می‌باشد.

اگرچه برخی از آموزش مهارت‌ها در اشکال مختلف در خانه های کودکان و نوجوانان تا حدودی ارائه می‌گردد لیکن برای موفقیت بایستی فرایند تشکیل زندگی مستقل به صورت عملی توسط نوجوانان تجربه گردد تا نتایج ملموس و مؤثر حاصل گردد. از آنجا که با نزدیک شدن به زمان انتقال به زندگی مستقل میزان اضطراب در فرزندان افزایش می‌یابد، فراهم نمودن سازوکارهای زندگی نیمه‌مستقل با مشارکت مستقیم فرزندان ضمن کاهش اضطراب منجر به افزایش اعتماد به نفس در آنان شده و سهولت زندگی مستقل را موجب می‌گردد و فرصت مناسبی خواهد بود تا زمینه تجربه‌اندوزی در مواجهه با واقعیات زندگی مستقل را برای فرزندان فراهم نماید.

ایجاد بخش مستقل برای مسئولان دست‌اندرکار و فرزندان در آستانه هدایت به زندگی مستقل با ایجاد فضایی بین خانه و جامعه این فرصت را فراهم می‌نماید تا بتوانند قبل از ورود به زندگی مستقل خود را در رویارویی با زندگی اجتماعی ارزیابی نمایند و ضمن شناخت مشکلات، نحوه برخورد صحیح با آن‌ها را بیابند و آمادگی کامل را برای ورود به زندگی مستقل پیدا کنند. به عنوان یک رسالت ضروری است نه تنها موسسات و سازمان‌های ذیربط بلکه منابع علمی و دانشگاهی موضوع انتقال به زندگی مستقل را برای کودکان و نوجوانان تحت‌مراقبت که دوره‌ی مهم زندگی آن‌ها است به طور ویژه در سیاست‌گذاری کلان دنبال کنند.

ماده 1) اهداف

الف) هدف کلی:

ارائه فرصت مناسب برای بهبود و ارتقاء سطح زندگی نوجوانان(تحت‌سرپرستی سازمان بهزیستی) با کسب تجارب ملموس، عینی و آمادگی جهت انتقال به زندگی مستقل

ب( اهداف  اختصاصی:

1. ارتقاء سطح کیفی زندگی فرزندان پس از انتقال به زندگی مستقل
2.  فراهم نمودن زمینه‌های لازم به منظور کسب تجارب مثبت در فرزندان بدو ورود به جامعه
3. ارتقاء توانمندی مدیریت اقتصادی، همکاری گروهی و تقسیم کار و مشارکت در اداره امور زندگی

4. ارتقاء توانمندی‌های فردی در زمینه حل مساله، افزایش اعتماد به نفس، مهارت‌های سازگاری بین فردی و اجتماعی در فرزندان

ج)مبانی قانونی:

1. تبصره 1 و 2 [9]ماده 2قانون تأمین زنان و کودکان بی‌سرپرست مصوب 24/8/1371

2. ماده4 [10] آیین‌نامه اجرایی قانون تأمین زنان و کودکان بی‌سرپرست مصوب 11/5/1374 هیأت وزیران

3. بند «ی»3 ماده 4 ‌قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی مصوب 1383

ماده 2) گروه هدف

نوجوانان تحت سرپرستی سازمان که برای انتقال به زندگی مستقل نیازمند تجربه­اندوزی هستند و یا به دلیل تحصیلات دانشگاهی، سربازی، معلولیت و... آمادگی ورود مستقیم به جامعه را ندارند. گروه­هایی که می­توانند از بخش مستقل استفاده کنند شامل:

الف) هر نوجوان تحت سرپرستی پس از ترک اقامت در خانه با هدف کسب توانمندی­های اجتماعی و شغلی بیشتر

ب) نوجوانان تحت سرپرستی در دوره سربازی

پ) نوجوانان تحت سرپرستی در دوره دانشجویی

ت) دختران تحت سرپرستی تا سقف سنی 25سالگی

ماده 3) شرایط مؤسسه خیریه متقاضی راه‌اندازی بخش مستقل

موسسه‌ای می‌تواند بخش مستقل را راه‌اندازی نماید که:

1. دارای خانه نوجوانان باشد(رده سنی 13 تا 18سال)
2. قابلیت جداسازی بخش از خانه را داشته باشد تا فرزندان در دو بخش تزاحمی برای یکدیگر نداشته باشند.
3. عملکرد مطلوبی در اداره خانه نوجوانان داشته باشد و کارگروه استانی با این امر به صورت مکتوب موافقت نماید.

ماده 4) شرایط بخش مستقل و شیوه اداره آن

1. بهزیستی هر استان موظف است با تسهیل­گری و ظرفیت‌سازی، بخش‌های مستقل ویژه دختران و پسران را به صورت مجزا راه­اندازی کند. بهزیستی(در صورت امکان) با اولویت در اختیار قرار دادن فضاهای سازمانی طبق مقررات اداری و پرداخت امداد ماهیانه به فرزندان ساکن بخش مستقل، با موسسات خیریه متقاضی ارائه این خدمت همکاری می‌نماید.
2. در صورت عدم وجود متقاضی بهزیستی استان می‌تواند این خانه‌ها را در بخش دولتی راه‌اندازی نماید. در این صورت کارشناس شهرستان وظایف مسئول فنی و بهزیستی شهرستان نقش‌های موسسه را برعهده خواهند داشت.
3. ظرفیت افراد مقیم در خانه­های مستقل حداکثر 7نفر است.
4. رسیدگی و نظارت بر بخش مستقل برعهده مسئول فنی خانه نوجوانان است.
5. رعایت تمام پروتکل‌های مربوط به تامین امنیت(تایید تجهیزات توسط کارشناس مرتبط شهرستان، ایمنی و اطفای حریق)
6. اقامت تا سقف 1سال با تمدید دو دوره 6 ماهه در بخش مستقل پس از ترک اقامت خانه‌ی نوجوانان
7. با توجه به این که هدف اصلی اسکان در بخش مستقل، ممارست و تمرین زمینه‌های استقلال در فرزندان می‌باشد اعضای هر بخش می‌توانند با توافق جمعی در نحوه اداره خانه تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و عمل نمایند. در این خانه‌ها تقسیم وظایف عمومی با در نظر گرفتن سلایق و علائق فرزندان و با استفاده از روش‌های مددکاری گروهی انجام می‌پذیرد و هر یک از اعضای خانه در انجام اموری نظیر خرید ملزومات، نظم و انضباط محیط و بهداشت فردی و... به صورت مستقل عمل می‌نماید. این امر موجب می‌گردد با وجود تنوع سلایق و اعمال مدیریت تعامل مناسب توسط فرزندان تجربه گردد.
8. در هر بخش مستقل یک فرزند واجد شرایط از بین فرزندان ساکن خانه، دارای حسن سابقه، به عنوان «راهنمای ارشد بخش مستقل» انتخاب شود. انتخاب راهنمای ارشد از بین ساکنان و به صورت دوره‌ای با مشارکت اعضاء صورت می‌پذیرد.
9. بخش خودگردان است و همه فرزندان باید در امور مشترک خانه نظیر نظافت، پخت‌و­پز، تامین اقلام مصرفی و... مشارکت دارند.
10. همه فرزندان باید با امور مختلف خانه اعم از پرداخت قبض‌ها، شارژ ساختمان، کار با وسایل منزل و... اطلاع داشته باشند و نسبت به پرداخت قبوض و سایر هزینه‌های بخش مشارکت نمایند.
11. مقررات مربوط به تردد در بخش با توجه به شرایط اشتغال فرزندان و به صورت توافق ساکنان با نظارت مسئول فنی خانه تنظیم می­شود، که همه باید بدان پایبند باشند.
12. بخش‌های مستقل باید عاری از مصرف سیگار و هرگونه مواد مخدر و محرک باشند. در صورت بروز تخلف مراتب باید سریعاً توسط مسئول فنی به بهزیستی شهرستان اطلاع داده شود.

تبصره1: در صورت مشاهده مصرف مواد و الکل، روابط غیراخلاقی در فضای خانه، سرقت اموال ساکنان خانه، نزاع منجر به جرح و آسیب به اموال خانه توسط ساکنان خانه مستقل پس از پیگیری و اقدامات مددکاری و روانشناختی در جهت رفع موارد فوق در صورت عدم همکاری فرزند کمیته انتقال به زندگی مستقل استان نسبت به ترک مراقبت و اعمال مقررات قانونی نسبت به نامبرده اقدام نماید. ادامه روند حمایتی سازمان منوط به گزارش مطلوب مسئول فنی و مددکاران اجتماعی سازمان است.

تبصره2: در صورت اعتیاد فرزند، مداخلات درمانی، روانشناختی و مددکاری انجام پذیرد. همکاری فرزند با مددکار و کمیته شهرستان طبق برنامه تدوین شده طی مهلت زمانی یک ساله و با تمدید 6 ماه دیگر به منظور تداوم درمان، ایجاد شغل و... باید صورت پذیرد؛ در صورت تایید مددکار و کمیته شهرستان مبنی بر همکاری فرزند و اطمینان از سلامت و توانمندسازی ایشان پس از پایان دوره مذکور با موافقت و تاییدکمیته استان پرداخت کمک‌هزینه انتقال به زندگی مستقل در دستورکار قرار گیرد.

13. امکان حضور مهمان غیرهمجنس در بخش مستقل به هیچ وجه وجود ندارد. موافقت سایر ساکنان نیز دلیل موجهی برای حضور فرد غیرهمجنس حتی بستگان درجه یک فرزندان و حتی به صورت کوتاه نیست.

تبصره3: پذیرش مهمان همجنس به صورت موقت با اطلاع کارشناس شهرستان، تایید مسئول فنی و موافقت تمامی ساکنان ممکن است.

14. استفاده از تصویر فرزندان در تبلیغات و شبکه‌های اجتماعی با توجه به رسیدن سن قانونی به تشخیص خود آنان است اما توصیه می‌شود به سبب حفظ کرامت آنان از این امر خودداری شود.
15. حفظ اسرار فرزندان و خانواده آن‌ها، ضروری است و هر گونه به اشتراک گذاشتن اطلاعات فرزند مگر بنابر ضرورت­های حرفه­ای یا قانونی ممنوع می‌باشد.
16. بازدید و نظارت از بخش مستقل برای دسترسی به اطلاعات مالی و غیرمالی همچنین ارتباط با تمامی فرزندان مشمول نظام نظارتی دفتر ستادی مانند سایر خانه‌هاست؛ لذا همکاری با کلیه دست‌اندکاران نظارتی سازمان و این حوزه اعم از مدیران و کارشناسان ستادی، استانی و شهرستانی الزامی می‌باشد.
17. در فرایند نظارت بر زندگی فرزندان مقیم خانه مستقل ارزیابی توانمندی فرزندان به منظور ترک خانه مستقل بر اساس شاخص‌های وضعیت اسکان، اشتغال و درآمد، وضعیت جسمی و روانشناختی، شبکه اجتماعی و رفتارهای پرخطر و آسیب‌پذیر سنجیده می‌شود.

ماده 5)وظایف فرزندان مستقر

1. رعایت نظم و حفظ و حراست از وسایل خانه مستقل و جبران هرگونه خسارت
2. آشنایی و رعایت مقررات خانه نظیر ساعات تردد، شرایط شغلی، خودگردانی خانه­ها در پخت­وپز غذا، نظافت و...
3. اطلاع‌رسانی عدم حضور شبانه به راهنمای ارشد
4. تعهد بر عدم همراهی هیچ فرد غیرساکن به بخش

ماده 6) شرایط و فرایند انتقال فرزندان از خانه های کودکان و نوجوانان به بخش  مستقل

1. داشتن سن حداقل 18 سال تمام شمسی
2. هر فرزندی پس از ترک اقامت در خانه با هدف کسب توانمندی‌های اجتماعی و شغلی بیشتر و یا به دلیل تحصیلات دانشگاهی، سربازی و... که آمادگی ورود مستقیم به جامعه را ندارد و همچنین نیازمند گذراندن دوره آزمایشی زندگی مستقل است؛ می‌تواند به مدت 1سال با تمدید دو دوره 6 ماهه دیگر از سکونت در بخش مستقل استفاده نماید.
3. فرزندان سرباز تا 6 ماه پس از اتمام خدمت سربازی با امکان تمدید 6 ماه دیگر تا سقف سنی 25 سالگی امکان اقامت در بخش مستقل را خواهند داشت؛ با توجه به این که سربازی امکان اشتغال و استقلال در مسائل مالی و سایر ابعاد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد می‌بایست فرصت استفاده و اقامت در خانه مستقل به فرزندان در حین خدمت سربازی داده شود.
4. فرزندان در صورت تمایل ترک مراقبت خود را به بعد از اتمام خدمت سربازی موکول کنند.

تبصره4: در صورتی که محل خدمت سربازی فرزند در محلی به غیر از استان محل سکونت تعیین شود ضمن انجام اقدامات فوق‌الاشاره توسط استان مقصد پس از اتمام دوره خدمت استان مقصد نسبت به ارائه گزارش کامل و جامع اقدامات صورت پذیرفته به کمیته انتقال مبداء جهت پرداخت کمک‌هزینه انتقال به زندگی مستقل و سایر حمایت‌ها اقدام می‌نماید.

تبصره5: در صورتی که فرزند استان مقصد را جهت ادامه زندگی انتخاب نماید ضمن انجام اقدامات فوق‌الاشاره طی هماهنگی دو استان کلیه خدمات به استان مقصد توسط استان مبدا واگذار می‌شود.

5. فرزندان دانشجو تا 6ماه پس از اتمام دوره‌ی دانشجویی تا سقف سنی 25سالگی می‌توانند از بخش مستقل استفاده کنند. در صورتی که دانشجویی بر اساس برنامه تدوین شده طبق هماهنگی با کمیته استانی امکان ترک مراقبت را داشته کمک‌هزینه انتقال را دریافت نماید. در غیر این صورت پرداخت کمک‌هزینه انتقال به زندگی مستقل پس از اتمام دوره اقامت در خانه مستقل پرداخت می‌گردد؛ همچنین در صورت ادامه تحصیل در استان دیگری پرداخت کمک‌هزینه انتقال به زندگی مستقل بر عهده استان مبدا می‌باشد.
6. فرزندانی که بلافاصله پس از رسیدن به سن قانونی وارد دانشگاه می‌شوند، می‌توانند از اقامت در خانه مستقل استفاده کنند.
7. حضور در بخش مستقل تا سقف 6ماه پس از اتمام دوره تحصیلی ممکن است.
8. برای فرزندانی که امکان استفاده از خوابگاه دانشجویی را دارند، می‌توان ضمن انجام مقدمات ترک مراقبت، امکان استفاده از اقامت در خانه یا بخش مستقل در ایام تعطیلی دانشگاه یا در ایام فرجه‌ی امتحانی و مرخصی‌های خودخواسته را فراهم آورد.
9. در صورتی که فرزند در دانشگاه شهر دیگری پذیرفته شده است، می‌بایست هماهنگی لازم جهت اقامت در خانه‌ها یا بخش مستقل استان مقصد صورت گیرد. استان مقصد نمی‌تواند از همکاری در این رابطه استنکاف کند.
10. به منظور ساماندهی و نظارت منظم بر زندگی فرزندان و جلوگیری از رفت‌وآمدهای غیرضروری می‌بایست به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود تا حد امکان فرزندان در دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی استان مربوط یا مناطق جغرافیایی و بومی خود انتخاب رشته نمایند.
11. درخصوص ترک مراقبت دختران برخی ملاحظات به شرح زیر باید اقامت دختران غیر دانشجو در خانه مستقل می‌تواند تا سن 25 سالگی فراهم شود.

ماده 7) ارزیابی برنامه‌های استقلال دربخش مستقل

پس از اتمام دوره 1ساله با تمدید دو دورۀ 6 ماهه دیگر، با درخواست فرزند و مددکار مربوطه مقدمات انتقال نامبرده و زندگی فردی آغاز می‌شود. مددکار موظف است تمامی مستندات مربوط به نظارت‌ها و ارزیابی‌های به عمل آمده و ثبت شده در حوزه‌های اسکان، اشتغال(در قالب سوابق اشتغال، میزان درآمد، توانمندی فرزند در مدیریت مالی و پس انداز و...)، وضعیت جسمی و روانشناختی(آمادگی ذهنی-روانشناختی و عاطفی) و شبکه‌های ارتباطی فرزند و همچنین امکان رفتارهای پرخطر و آسیب‌پذیر و اقدامات انجام شده در این 5حیطه را به بهزیستی شهرستان ارائه نماید. در صورت تایید کمیته انتقال به زندگی مستقل اقدامات لازم بابت ترک مراقبت و انتقال به زندگی مستقل انجام می‌شود.

ماده 8) شرح وظایف مرتبط با بخش مستقل

1. 1. 1. کارگروه ستاد:

الف)اعزام کارشناسان جهت بازدید و ارزیابی عملکرد برنامه‌های بخش مستقل و نحوه پیگیری‌های مرتبط با مهارت‌های آموخته شده

ب)تشکیل جلسات جهت بررسی و تصمیم‌گیری در خصوص موارد ارجاعی از ادارات کل بهزیستی استان­ها در خصوص موارد خاص

پ)اختصاص بودجه به طرح و برنامه‌ها و فعالیت‌های گروه انتقال به زندگی مستقل در استان‌ها از جمله اختصاص سهمیه کمک‌هزینه انتقال به زندگی مستقل، اختصاص سهمیه کمک‌هزینه ماهیانه(امداد ماهیانه) و...

ت)بررسی و اتخاذ تصمیم در خصوص موارد غیر قابل پیش‌بینی که به وجود آمده است.

1. 1. 2. کارگروه استان:

الف) پیگیری راه‌اندازی بخش مستقل از طرق مختلفی همچون جلب مشارکت خیران، در اختیار گذاشتن فضاهای در اختیار، تجهیز بخش مستقل از طریق مشارکت‌های اجتماعی

ب)نظارت و رسیدگی بر وضعیت بخش مستقل و حسن رفتار جوانان مستقر

پ)تعیین شروع و خاتمه حضور فرزندان در بخش مستقل

ت)راه‌اندازی حداقل 2 بخش مستقل در هر مرکز استان دارای میانگین 20فرزند مستقل‌شده در هر سال در سه سال اخیر(به تفکیک دختر و پسر)

تبصره6: شهرستان‌هایی که بیش از 50 نوجوان در شرف استقلال در خانه‌های نوجوانان دارند نیز می‌توانند اقدام به راه‌اندازی این بخش نمایند. در صورت نزدیکی شهرستان‌های یک استان، راه‌اندازی در شهرستان نزدیک به مرکز استان بلامانع است.

ث)تهیه و تدوین برنامه زمان‌بندی نظارت و اخذ گزارش‌های نظارتی از شهرستان‌ها

ج) تدوین برنامه انتقال با مشارکت جوانان مستقر 3 ماه قبل از ترک مراقبت

3.کارگروه شهرستان

الف) اقدام بر اساس ضوابط، قوانین و مقررات سازمان، دستورالعمل جاری، آیین‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌های تخصصی ابلاغی دفتر ستادی و انعکاس به خانه‌های تحت نظارت

ب) پیگیری و نظارت بر حسن اجرای موارد ابلاغی در بخش مستقل در شهرستان، کیفیت ارائه خدمات به نوجوانان تحت سرپرستی و بررسی وضعیت آنان در خانه‌ها

پ) ارسال گزارش‌های نظارتی و موارد تخلف به استان

ت) ارتباط موثر با مسئول فنی خانه نوجوانان دارای بخش مستقل و رفع موانع و بحران‌های پیش‌آمده

ث) انتخاب «راهنمای ارشد» هر بخش

4. کارشناس مسئول مراقبت درخـانه ها و امور مربوط به ورود به زنـدگی مسـتقل استان

الف) شرکت در جلسات کارگروه استان با موضوع استقلال فرزندان استان و پیگیری مصوبات

ب) ارائه مشاوره به متقاضیان راه‌اندازی بخش مستقل

پ) نظارت بر حسن اجرای دستورالعمل‌ها، و بخشنامه‌ها در سطح استان و انجام پیگیری‌های لازم

ت)ارائه اطلاعات و آمار به سازمان بهزیستی کشور

ث)انجام بازدید و تنظیم گزارش از وضعیت روند توانمندسازی و کیفیت زندگی فرزندان

ج)بررسی شکایات و ارائه گزارش به کمیسیون ماده 26

چ)بازدید و نظارت مستمر بر خانه‌ها و ثبت گزارش‌ها در سامانه‌های مربوطه

5. کارشناس مرتبط شهرستان

الف)اجرای دقیق دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها و انجام پیگیری‌های لازم

ب) ثبت مشخصات جوانان مقیم بخش

پ) نظارت و بازدید مستمر بر عملکرد بخش‌ها، برنامه ارزیابی و توانمندسازی و کیفیت ارتباط مسئول‌فنی‌ و راهنمای ارشد با جوانان مقیم

ت) ارائه اطلاعات و آمارها به اداره کل بهزیستی استان

ث) بررسی شکایات و ارائه گزارش به کارگروه استان همراه با پیشنهادها

ج) طرح شکایات و موارد تخلف در کارگروه شهرستان

چ) نظارت بر کیفیت زندگی فرزندان و ارزیابی از وضعیت زندگی و توانمندسازی این فرزندان

ح) نظارت بر روند اقدامات اجرایی در خانه و اخذ گزارش‌های مراقبت به صورت هر دو هفته یکبار

6. موسسه

الف) انجام بیمه حوادث ساکنان و بیمه مسئولیت

ب) معرفی ساختمان دارای استاندارد و تجهیز بخش مستقل به وسایل معمول زندگی اعم از تلویزیون، یخچال، لباس‌شویی، اجاق‌گاز و وسایل و ظروف آشپزخانه و... کمد و تخت‌خواب به تعداد و توسعه، تعمیرات کلی یا جزئی ساختمان

ت) کمک در پرداخت هزینه‌های روزمره اعم از تغذیه، بهداشت، درمان

ث) ثبت درآمدها و هزینه‌ها در دفاتر و به‌روز نگه‌داشتن گزارش مالی مؤسسه

ج) سایر وظایف محوله و تعریف‌شده از سوی سازمان

7. مسئول فنی

• برقراری ارتباط نزدیک و مبتنی بر اعتماد، احترام و محبت با جوانان
• حضور فعال در جلسه ارزیابی وضعیت آمادگی فرزند برای ترک مراقبت با بررسی پرونده فرزند
• تدوین برنامه توانمندسازی فرزند در بازه زمانی 6ماهه بر اساس ارزیابی دقیق از وضعیت شغلی، مسکن، رفتارهای پرخطر احتمالی، آسیب‌پذیری و... مبتنی بر فرم ارزیابی مربوطه
• گزارش وضعیت‌های پرخطر فرزند به سازمان بهزیستی و پیگیری تمهید مراقبت‌های به هنگام و موثر
• بررسی درخواست‌ حمایت‌های مالی اضطراری، شغلی، اسکان، مشاوره و ازدواج فرزند و بهره‌مندی از ظرفیت‌های سازمان
• پیگیری و نظارت مستمر به منظور رسیدگی و ارزیابی از برنامه توانمندسازی و همچنین رصد مشکلات فرزندان در ساعات اداری و غیراداری
• برگزاری جلسات منظم فردی حداقل هفته ای یکبار با تک تک فرزندان جهت بررسی وضعیت و شناسایی مشکلات احتمالی
• برگزاری جلسات گروهی با فرزندان هر 15روز یکبار
• پیگیری امور مرتبط با اشتغال فرزندان بطور موثر و مستمر
• ارائه گزارش کارشناسی و مکتوب به بهزیستی شهرستان در خصوص مشکلات موجود و یا روند پیشرفت فرزندان
• پیگیری و اقدام جهت برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های توانمندسازی فرزند از جمله آموزش‌های تکمیلی حرفه‌آموزی، اشتغال، تحصیل، ازدواج و...
• تنظیم و تکمیل فرم‌های مراقبت و بایگانی اطلاعات فرزندان در پرونده مراقبت
• نظارت بر فرایند ترک مراقبت از بخش مستقل
• بررسی علائم و نشانه های خلقی و رفتاری فرزندان و در صورت نیاز ارجاع فرزند به مراکز مشاوره و روانشناختی و پیگیری اقدامات درمانی
• ارائه طرح‌ها، برنامه‌ها و پیشنهادات لازم به‌ منظور بهبود وضعیت زندگی، اشتغال، سلامت روان و... و اجرای آن
• تشکیل منظم جلسات با کارگروه شهرستان و پیگیری برنامه انتقال فرزندان
• گزارش حوادث و بحران‌های حادث شده در بخش به بهزیستی شهرستان
• مکاتبه با مؤسسه جهت پیگیری برخی از نیازهای نوجوانان خانه که امکان تامین کامل هزینه‌های آن‌ها توسط نوجوانان فراهم نباشد.(اعم از تغذیه، تحصیلی و آموزشی، پزشکی و دارویی و...)
• اجرای آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های ارسالی و همکاری با اداره بهزیستی شهرستان و اداره‌کل بهزیستی استان
• شرکت در کارگاه‌های آموزشی و بازآموزی سازمان
• معرفی جانشین واجد شرایط به بهزیستی استان و کسب تأییدیه آن به هنگام مرخصی
• نظارت بر بهداشت محیط
• بازدید از محل کار و محل سکونت اعلام شده جهت دوره ترک‌مراقبت
• ارتباط با خیران برای حمایت‌های همه‌ جانبه جوانان پس از ترک مراقبت
• نظارت بر شرایط اسکان فرزندان در خانه مستقل از جمله تردد، وضعیت سازگاری با یکدیگر، شرایط نظافت خانه، مدیریت خانه و...
• نظارت بر شرایط اشتغال فرزندان، ثبات شغلی، میزان درآمد، تعاملات فرزند در محیط کار طی بازدید از محل کار، شیوه مدیریت مالی‌(دخل و خرج)، شناسایی و نیاز فرزند به دوره‌های تکمیلی حرفه‌آموزی
• نظارت بر شبکه‌های ارتباطی فرزند(ارتباط محدود یا پرآسیب) به‌صورت مستمر

8-8) راهنمای ارشد

الف) رسیدگی و نظارت بر نحوه تردد و حضور و غیاب ساکنان

ب) ارتباط موثر و مستمر با مسئول‌فنی و کارشناس مرتبط شهرستان

پ) گزارش حوادث و بحران‌های حادث شده در اسرع وقت‌(ترجیحاَ دقایق اولیه) به مسئول‌فنی

ت) حضور مستمر در ساعت فعالیت مقرر(الزام حضور در شب‌ها)

ث) ارتباط موثر با فرزندان و انعکاس مسائل و مشکلات فرزندان به مسئول فنی‌ و کارشناس شهرستان

ج) نظارت بر عملکرد فرزندان در امور خانه از جمله رعایت بهداشت محیط، بهداشت فردی، مراقبت از خود و وسایل خانه، نظارت بر تردد افراد در منزل و...

چ) اجرای امور محوله در چارچوب وظایف کاری

تبصره7: در صورت عدم دسترسی یا همکاری راهنمای ارشد یکی از فرزندان ساکن خانه با انتخاب کمیته شهرستان این مسئولیت را بر عهده خواهد داشت.

فصل دهم: خانه تارک(توانمندسازی اجتماعی_روانی کودکان)

مقدمه

       خانه تارک مرکزی است که وظیفه­ی مراقبت شبانه‌روزی و ارائه خدمات تخصصی روان‌پزشکی، روانشناسی، مددکاری اجتماعی و مشاوره‌ای به کودکان دچار اختلالات هیجانی رفتاری را عهده‌دار است. در این خانه حداکثر 12کودک یا نوجوان تحت سرپرستی دارای مشکلات شدید رفتاری درون‌نمود[11] و برون نمود[12] به مدت یک دوره 6ماهه و قابل تمدید برای یک دوره مشابه دیگر مراقبت می­شوند. در این خانه‌ها، خدمات متنوع، فشرده و فراگیری ارائه می‌شود که نه تنها برنامه‌ریزی دقیق مداخله­ای را می‌طلبد بلکه نیازمند بهره‌گیری از نیروی انسانی متخصص، باانگیزه، فعال و توانمند است؛ بر این اساس ضوابط و مقررات پیش رو به شرایط، استانداردها و ضوابط اختصاصی خانه مذکور به‌منظور بازتوانی و بهبود عملکرد روانی اجتماعی کودک می‌پردازد.

ماده1) اصول و اهداف

الف) اصول

1. اولویت حقوق و منافع کودکان در تمام مراحل ارائه خدمات
2. ایجاد محیط پایدار و تقویت کننده
3. توانمندسازی اجتماعی و روانی کودکان
4. بهره­گیری از دانش و ­تخصص­های مرتبط
5. اولویت کار گروهی و اتخاذ تصمیمات مبتنی بر برنامه مراقبت و کار تیمی
6.  اقدام بر اساس ضوابط، قوانین و دستورالعمل­های سازمان

ب) اهداف

1. فراهم کردن حمایت‌های موردنیاز و نظارت دقیق و مستمر بر زندگی کودکان
2. کمک به کودکان در بازسازی شبکه­های مثبت ارتباطی و اجتناب از برقراری روابط اجتماعی نامناسب یا آسیب رسان
3. ارتقاء سلامت روان کودکان و نوجوانان تحت مراقبت
4. کاهش اختلالات روانی و افزایش رفتارهای بهنجار و جامعه‌پسند مناسب کودکان
5. فراهم کردن ساختار روزانه همراه با محدودیت‌ها و انتظارات روشن و شفاف برای فرد همراه با پیامدهای مشخص در قالب برنامه‌های آموزشی و مداخلاتی

ماده2) نیروی انسانی

الف)ترکیب نیروی انسانی

1. مسئول فنی یک نفر
2. 1 مربی در ازای هر 6 کودک
3. مددکار اجتماعی یک نفر به‌صورت پاره وقت یا خریدخدمت
4. روانشناس یک نفر
5. روان‌پزشک به‌صورت خریدخدمت

ب)شرایط عمومی

مطابق با فصل ضوابط خانه کودکان و خانه نوجوانان می‌باشد.

پ)شرایط اختصاصی

1. مسئول فنی: دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی و حداقل 6ماه سابقه­کار مرتبط با کودک و نوجوان
2. مربی: دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی در رشته­های مددکاری، روانشناسی و علوم تربیتی و حداقل 6ماه سابقه­ کار مرتبط با کودک و نوجوان
3. مددکار اجتماعی: دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و ترجیحاً کارشناسی ارشد رشته مددکاری اجتماعی و حداقل 6ماه سابقه­کار به‌عنوان مددکار اجتماعی
4. روان‌شناس: دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد گرایش روانشناسی بالینی و حداقل 6 ماه سابقه کار بالینی با کودکان و نوجوانان

تبصره 1: در صورتی که مربی روان‌شناس(منطبق بر شرایط فوق‌الذکر روان‌شناس) باشد، نیازی به استخدام روان‌شناس دیگر نیست.

تبصره 2: خدمات مددکاری می‌تواند به شیوه خریدخدمت دریافت گردد. میزان بهره‌گیری از مددکار به میزان 3روز در هفته(24ساعت) می‌باشد. مددکار با شرایط اختصاصی می‌تواند به عنوان مربی نیز ایفای نقش نماید.

تبصره 3: ضوابط اختصاصی تیم مراقبت منطبق بر خانه‌های نوجوانان است.

ت)شرح وظایف، گزینش و مصاحبه تخصصی و آموزش

شرح وظایف، گزینش و مصاحبه تخصصی و آموزش کارکنان خانه­ها مطابق با موارد یاد شده در فصول پیشین می‌باشد. همچنین بنابر ضرورت و منطبق بر خدمات خانه سایر وظایفی که در این دستورالعمل ذکر نشده است توسط مسئول فنی تعیین خواهد شد.

ماده 3) ارزیابی، ارجاع، پذیرش و مداخلات

الف)وظایف تیم ارزیابی

تیم ارزیابی در بهزیستی هر استان همان کارگروه شهرستانی می‌باشد که برای تصمیم در این خصوص نیاز به حضور یک نفر روان‌پزشک یا دکترای روانشناسی بالینی به صورت مدعو در این تیم دارد تا نظرات تشخیصی آنان در جلسه مطرح‌گردد. ارزیابی جامع کودک و نوجوان به‌منظور پذیرش یا ترخیص از خانه تارک وظیفه این تیم است. به‌منظور اتخاذ تصمیم نهایی در کارگروه استان می‌بایست از گزارش‌ها ارجاعی کارگروه شهرستان، تیم مراقبت خانه‌ای که فرزند در آن اقامت دارد و از اطلاعات مندرج در پرونده فرزند بهره گرفت. در صورت تشخیص تیم ارزیابی مبنی بر ضرورت بررسی حوزه توانبخشی می‌بایست پرونده به کودک به کمیسیون مشترک اجتماعی- توانبخشی ارجاع گردد و در صورت تایید بیماری روانی مزمن توسط کمیسیون، کودک در مراکز حوزه توان‌بخشی بر اساس توافق فیمابین دو حوزه ستادی سامان‌دهی گردد. همچنین در صورت بهبودی کودک، برگشت وی به خانه با نظر کمیسیون مشترک انجام خواهد شد.

1. بررسی وضعیت فرزند معرفی‌شده از طرف تیم مراقبت خانه‌های کودکان و نوجوانان جهت پذیرش در خانه تارک و انعکاس نتایج ارزیابی به کارگروه استان

الف- مطالعه پرونده فرزند، مدارک و اسناد موجود

ب- مطالعه گزارش‌های تیم مراقبت معرفی کننده فرزند و اقدامات انجا گرفته قبلی

ج- انجام مصاحبه با فرزند و در صورت لزوم اعضای تیم مراقبت معرفی کننده وی

د- کاربرد ابزارهای تشخیصی متناسب با تشخیص افراد متخصص بررسی کننده

2. تنظیم و تدوین گزارش تخصصی توسط هر یک از اعضا

گزارش تخصصی روان‌پزشک یا روانشناس بالینی می‌بایست حاوی اطلاعاتی در رابطه با تشخیص مشکل فرزند، نوع اختلال، شیوه درمان، خدمات درمانی قابل ارائه و مدت زمان اقامت فرزند در قالب یک برنامه پیشنهادی باشد.

3. تشکیل جلسه ارزیابی و ارائه گزارش توسط اعضا
4. تصمیم‌گیری مبنی بر رد یا پذیرش فرزند در خانه تارک یا ارجاع به سایر مراکز درمانی و انعکاس نتیجه به کارگروه استان جهت اتخاذ تصمیم نهایی
5. بررسی تمدید مدت اقامت فرزند در خانه تارک در صورت عدم دستیابی به نتایج مورد انتظار طی دوره 6 ماهه اول به پیشنهاد تیم مراقبت خانه و انعکاس نتیجه به کارگروه استان جهت اتخاذ تصمیم نهایی
6. بررسی پیشنهاد تیم مراقبت خانه تارک در خصوص ترخیص فرزند و انتقال وی به مراکز درمانی، خانواده یا سایر خانه‌ها و انعکاس نتیجه به کارگروه استان جهت اتخاذ تصمیم نهایی

تبصره4: خانه‌های ارجاع‌دهنده کودک به خانه‌های تارک، ملزم به پذیرش مجدد کودک پس از گذراندن دوره‌های بازتوانی روانی اجتماعی هستند.

ب) نحوه­ی ارزیابی:

ارزیابی جامع کودک مشتمل بر مصاحبه بالینی با کودک، خانواده یا تیم مراقبت و اخذ اطلاعاتی در مورد عملکرد فعلی کودک در مدرسه، ارزشیابی استاندارد سطح هوشی و پیشرفت تحصیلی کودک، اجرای آزمونهای تشخیصی و ارزیابی‌های عصب روان‌شناختی می‌باشد.

در ارزیابی جامع وضعیت کودک یا نوجوان، گزارش مشروح مددکاری اجتماعی از پیشینه خانوادگی، شرایط زندگی و مسائل جاری تدوین و ارائه می‌گردد و سپس سابقه وضعیت روانی و طبی کودک بررسی شده و مصاحبه، مشاهده و پس از آن آزمون‌های تشخیصی انجام می‌شود. بنابراین ارزیابی جامع کودک یا نوجوان مشتمل بر موارد ذیل است:

1. شناسایی دلایل ارجاع
2.  ارزیابی ماهیت و وسعت مشکلات رفتاری و روان‌شناختی کودک
3. تعیین عوامل خانوادگی، تحصیلی، اجتماعی و رشدی که ممکن است بر رفاه و سلامتی کودک مؤثر باشد.

تبصره: تأکید می‌شود که برای تدوین برنامه توانمندسازی مبتنی بر بستر فرهنگی و اجتماعی، باید تاریخچۀ دقیق بالینی و خلاصۀ مختصری از عوامل زیست شناختی، روان‌شناختی و اجتماعی که ممکن است در ایجاد اختلال نقش داشته باشند، توصیف شود.

4. معاینه وضعیت روانی توصیف مفصل عملکرد روانی فعلی کودک از طریق مشاهده و پرسش های اختصاصی انجام می‌شود. رئوس کلی معاینه وضعیت روانی کودکان  به شرح ذیل می‌باشد:

ظاهر جسمانی - تعامل مراقب- کودک - وقوف به زمان، مکان و اشخاص - تکلم و زبان – خلق- عاطفه- فرایند و محتوای تفکر- میزان وابستگی اجتماعی- رفتار حرکتی- شناخت- حافظه- قضاوت و بینش

پ) ملاک های ورود(شمول)[13]

کودکان و نوجوانانی که بر اساس ارزیابی[14] های اولیه تیم مراقبت(در بدو پذیرش در خانه کودکان و نوجوانان یا پس از مدتی اقامت در خانه کودکان و نوجوانان) دارای اختلالات هیجانی و رفتاری تشخیص داده شوند به‌طوری که بر اساس شواهد و مدارک ارائه‌شده ناراحتی قابل توجه یا نقص کارکرد در فعالیت‌های اجتماعی و یا سایر فعالیت‌های مهم زندگی دارند وکاهش عملکرد فردی و احتمال آسیب رساندن به خود یا دیگری در آنان وجود دارد.

ت) ملاک‌های عدم ورود(استثناء)[15]

1. کودکان و نوجوانانی که دچار ناتوانی‌های ذهنی هستند.
2. یک واکنش مقطعی به یک استرس یا فقدان عادی، اختلال محسوب نمی‌شود مگر این که موجب کژکاری جدی در فرد گردد.

ث) ابزارهای تشخیصی

1. مصاحبه بالینی: مصاحبه بالینی می‌تواند به‌عنوان یکی از ابزارهای تشخیصی در جریان ارزیابی جامع  مورد استفاده تیم مراقبت قرار گیرد. اگرچه سایر ابزارهای تشخیصی می‌توانند به مصاحبه بالینی کمک کنند، مشاهده و مصاحبه بالینی ازلحاظ درک تقویم زمانی علایم، روابط بین عوامل استرس‌زای محیط و واکنش‌های هیجانی و مسائل مربوط به رشد بر ابزارهای فوق اولویت دارند. ترکیب اطلاعات حاصل از ابزارهای تشخیصی با اطلاعات بالینی جمع‌آوری شده در جریان ارزیابی جامع اقدام موثری محسوب می‌شود.
2. پرسشنامه: پرسشنامه ها طیف گسترده‌ای از حوزه‌های علائم را ارزیابی می‌کند. پرسشنامه­های پیشنهادی به قرار زیر می‌باشد:

فهرست رفتار کودک آخنباخ - مقیاس درجه‌بندی خلاصه شده والد- آموزگار کانرز برای ADHD- پرسشنامه علائم مرضی کودکان CSI4- آزمون‌های رشدی، روان‌شناختی و تحصیلی - (WISC-III) - مقیاس هوشی استنفورد – بینه - آزمون‌های ادراکی و ادراکی- حرکتی - آزمونهای شخصیت - آزمون رورشاخ - آزمون اندریافت کودکانCAT))

تبصره 5: پرسشنامه­های یادشده پیشنهادی است و روانشناس می‌بایست ضمن بررسی و مطالعه از ابزارهای مناسب استفاده نماید.

ج) روند پذیرش درخانه تارک

روند پذیرش فرزندان دارای مشکلات عاطفی -رفتاری که از خانه‌های کودکان و نوجوانان به خانه تارک انتقال می‌یابند، بدین شرح می‌باشد:

1. معرفی فرزند و ارائه گزارش کامل به کارگروه شهرستان توسط تیم خانه کودکان و نوجوانان
2. بررسی وضعیت فرزند توسط کارگروه شهرستان و در صورت تائید؛ ارجاع به کارگروه استان برای اعلام نظر و تائید نهایی
3. بررسی وضعیت فرزند توسط تیم ارزیابی(کارگروه شهرستان) بر اساس ارزیابی جامع مشتمل برمصاحبه بالینی با فرزند، مصاحبه با اعضای تیم مراقبت خانه مبدأ در صورت لزوم و بررسی گزارش‌ها، اسناد و مدارک موجود
4. انتقال فرزند به خانه تارک، مرکز درمانی و یا بخش مرتبط مراکز توانبخشی در صورت تائید کارگروه استان

چ) مداخلات

مداخلاتی که در خانه‌های تارک انجام می‌گیرد چند جانبه بود  و در حوزه‌های چندگانه ارائه می‌گردد. مؤلفه‌های مداخلات عبارتند از:

1. آموزش رفتاری به مربیان خانه مبدا و حمایت از کودکان در صورت بازگشت فرزند به خانه کودکان. به همین منظور روانشناس خانه مبدأ باید به‌طور هفتگی از پیشرفت کار مطلع و امور فرزند را پیگیری نماید.
2.  آموزش مهارت‌های اجتماعی ومهارت‌های زندگی برای کودکان
3.  ارائه خدمات مشاوره و رواندرمانی برای کودکان
4. مداخلات رفتاری مدرسه‌محور و حمایت‌های تحصیلی
5. مشورت‌های روان‌پزشکی و مدیریت درمان دارویی در صورت نیاز
6. استفاده از درمان‌های بستری و ارجاع بر اساس تیم مراقبت
7. ارائه خدمات مشاوره ای و روان‌شناختی برای والدین زیستی یا سایر منابع پس از ترخیص و انتقال از خانه تارک
8. آموزش رفتاری والدین و حمایت از والدین (در صورت وجود والدین و دسترسی به آنان در فرایند مداخلات) در طی اقامت فرزندان در خانه‌های تارک والدین یا بستگان نزدیک (در صورت وجود) باید فعالانه درگیر فرایند توانمندسازی روانی اجتماعی فرزندان و بازگشت آن‌ها به خانواده شوند.

ماده4) سایر الزامات و مقررات

1. خانه‌های تارک یکی از انواع خانه‌های نوجوانان می‌باشد و استاندارد فضای فیزیکی و تجهیزات مطابق فصل خانه‌های کودکان و نوجوانان است.
2. ظرفیت پذیرش فرزندان در خانه تارک حداکثر 12نفر می‌باشد.
3. در صورت وجود ظرفیت، استان‌های معین موظف به پذیرش از استان‌های زیرمجموعه می‌باشند. استان‌هایی که مکلف به راه‌اندازی خانه تارک هستند از طریق بخشنامه ستادی اعلام خواهد شد تا اقدام به پذیرش منطقه‌ای نمایند. راه‌اندازی خانه تارک توسط سایر استان‌ها با هماهنگی دفتر ستادی بلامانع می‌باشد.
4. مدت اقامت در این خانه شش ماه و حداکثر یک سال است.
5. خانه تارک به‌عنوان جایگزین مراکز درمانی و بیمارستان‌های روان‌پزشکی نیست و در صورتی که فرزندان نیازمند دریافت خدمات از این مراکز باشند، ارجاع آنان توسط کارگروه استان به مراکز درمانی ضروری است.
6. پذیرش فرزندان در خانه تارک با تائید کارگروه استانی صورت می­گیرد.
7. خروج فرزندان از خانه تارک می‌بایست با پیشنهاد تیم مراقبت خانه تارک و تائید کارگروه شهرستان و استان انجام پذیرد.
8. برنامه مراقبت فرزندان در خانه‌های تارک از یک برنامه روزانه تبعیت میکند و باید تیم مراقبت برای هر فرد، برنامه ویژه تدوین نماید.
9. تیم ارزیابی(کارگروه شهرستان) هر دو ماه وضعیت فرزند را با حضور تیم مراقبت خانه تارک، تیم مرکز ارجاعی وخود کودک ارزیابی نماید.
10. فرزندان معرفی‌شده از خانه‌های کودکان و نوجوانان می‌بایست به خانه قبلی بازگردند لیکن در صورت پیشنهاد تیم مراقبت خانه تارک و تائید تیم ارزیابی و کارگروه استان انتقال آنان به سایر خانه‌ها امکان‌پذیر است.
11. فرزندان پذیرش شده در خانه تارک از کلیه خدمات برنامه مراقبت شبانه‌روزی مطابق دیگر خانه­ها برخوردار می­باشند.
12. هنگام انتقال فرزند به خانه تارک پرونده وی باید به آن خانه تحویل گردد. 
13. هریک از فرم‌های مربوط به بررسی وضعیت فرزند، پذیرش فرزند در خانه تارک و انتقال وی به سایر خانه‌ها یا خانواده می‌بایست توسط اعضای تیم مراقبت تکمیل و جهت انجام ارزیابی جامع در اختیار تیم ارزیابی(کارگروه شهرستان) قرار گیرد و در صورت نیاز گزارش‌های تفصیلی آنان ضمیمه فرم‌ها گردد.
14. نظارت بر نحوه فعالیت خانه­های تارک بر عهده بهزیستی استان‌ها از طریق انجام بازدید و دریافت گزارش عملکرد ماهیانه از بهزیستی شهرستان مربوطه می‌باشد.
15. انتقال فرزندان از سایر استان‌ها می‌بایست پس از انجام هماهنگی لازم بین کارگروه استان‌های مبدأ و مقصد صورت پذیرد.
16. خانه‌های تارک می‌بایست گزارش عملکرد جامعی از وضعیت فرزندان تحت مراقبت و خدمات ارائه‌شده به آنان حداکثر هر ماه یک‌بار تنظیم نمایند و گزارش‌ها مشروح را به بهزیستی شهرستان و استان منعکس نمایند.
17. گزارش تفصیلی و تحلیلی از عملکرد خانه‌های تارک هر استان می‌بایست حداکثر هر 6ماه یک‌بار به دفتر ستادی ارسال گردد.
18. دفتر ستادی باید جهت حمایت از ارائه خدمات مراقبتی و بازتوانی فرزندان مستقر در این خانه، حمایت‌های مالی ویژه‌تری را نسبت به آنان اتخاذ نماید.

فصل یازدهم: امور تربیتی

مقدمه

موارد مرتبط با حوزه تربیت فرزندان سازمان به طور وسیع و تشریح شده در جای جای این دستورالعمل گنجانیده شده است. هر چند هدفگذاری نهایی برای خانه‌های نگهداری این است که به سمت کوچک‌سازی و در نهایت خانواده‌محوری پیش برود اما تا آن روز لازم است موارد تربیتی در کنار مسائل مراقبتی سرلوحه فعالیت‌های موسسه همکار و همکاران بخش دولتی قرار گیرد. همان گونه که در یک خانواده نمی‌توان با برنامه‌های تربیتی صرف کودک و نوجوانی موفق و تراز را تربیت نمود و باید نقش ویژه پدر و مادر را در نظر گرفت، در مراکز نگهداری نیز نقش مربیان همانند نقش پدر و مادر بی‌بدیل است. بنابراین مسیر تربیتی کودکان و نوجوانان از گزینش و شایسته‌گزینی تیم مراقبتی آغاز می‌شود.

ماده1)توصیه‌های اصولی

رعایت اصول زیر در طراحی و اجرای برنامه‌های تربیتی در مراکز مورد تاکید است:

1. 1. 3. در طراحی و برنامه‌ریزی برنامه‌های تربیتی برای کودکان و نوجوانان از حضور آنان و نقش آنان در برنامه‌ریزی استفاده شود. برنامه‌ریزی به گونه‌ای نباشد که فرزند لزوما خود را شرکت‌کننده در برنامه‌ها بداند.
      4. جنس برنامه‌ریزی فعالیت‌ها از جنس خانه و خانواده باشد نه مانند مدارس شبانه‌روزی. این نکته در خانه‌آرایی، نحوه حضور در مراسمات ملی و مذهبی و... تجلی می‌یابد.
      5. با نهادها و تشکل‌های مردمی فرهنگی با حفظ کرامت فرزندان و رعایت محرمانگی هویت آنان ارتباط برقرار شود. حضور نوجوانان در اردوهای جهادی و عضویت آنان در تشکل‌های دانش‌آموزی در برنامه‌های مرکز قرار گیرد.
      6. حفظ حریم شخصی و آموختن حریم‌های شرعی از مربیان آغاز می‌شود. نوع پوشش و نوع مواجهه مربیان با یکدیگر، ادای فرائض دینی در منظر کودکان و... آموزش غیرمستقیم به فرزندان است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
      7. نوع مواجهه با خیران و دریافت کمک‌های مردمی نباید به گونه‌ای باشد که بر روان کودکان خدشه‌ای وارد سازد. شایسته است در بسیاری از کمک‌ها حتی کودکان از این کمک آگاه نباشند. خدا به نیت واقفان و خیران محترم آگاه است و نیازی به اطلاع‌رسانی به کودکان نیست.
      8. هر چند کودکان و نوجوانان، فرزندان عزیز ما هستند اما مربی و مدیرعال و... پدر و مادر او نیستند. امانتی هستند تا زمانی محدود برای بازسپاری او به خانواده زیستی یا ورود او به خانواده‌ای جایگزین. بنابراین به شدت توصیه می‌شود از بکار بردن الفاظ معادل پدر و مادر برای افراد به ویژه با اختلاف سنی پایین و با جنسیت نامنطبق، خودداری شود.
      9. تلویزیون مرکز محل پخش فلش مربی که انبوهی از فیلم‌ها، انیمیشن‌ها و سریال‌های باربط و بی‌ربط به سن کودکان را در بر ندارد، نیست.پخش برنامه‌های تلویزیون و اینترنتی باید با انتخاب هشیارانه توسط مسئول فنی مورد تایید قرار گیرد و از پخش موارد بدون مجوز و بدون رعایت رده سنی، اکیدا خودداری شود.
      10. حضور فرزندان در شعائر مذهبی و رویدادهای ملی زمین‌ساز پیوند آنان با جامعه است. مرکزی موفق‌تر است که بتواند این ارتباط را با جامعه برقرار سازد و فرزندانی جامعه‌پذیر را تربیت نماید.
      11. نگهداری حیواناتی مانند سگ و گربه و... در خانه که منطبق بر فرهنگ بومی کشور نیست، ممنوع است. نگهداری پرندگان، ماهی و سایر حیواناتی که با فرهنگ بومی منطقه منطبق است و باعث ایجاد روحیه انس با طبیعت در کودکان را می‌نماید و همچنین داشتن باغچه و ترویج فرهنگ انس با طبیعت مورد تایید است.
      12. داشتن گوشی موبایل از سن 15سالگی با سیم‌کارت ویژه نوجوان با نظارت مربی بلامانع است. زمان استفاده از موبایل محدود و باید در ساعات منتهی به شب(حدود 9 به بعد) در اختیار مربی قرار گیرد. با عنایت به چالش‌های پیچیده فضای مجازی، این بند نیاز به روزرسانی در هر سال با توجه به تحولات روز خواهد داشت.
      13. استفاده از اینترنت جهت بهره‌برداری برای فعالیت‌های درسی، آزاد است.
      14. در کنسول‌های بازی ضروری است از بازی‌های خشن یا دارای رده‌بندی سنی متفاوت به سن کودکان، اکیدا خودداری شود.
      15. استفاده از بازی‌های رومیزی جدید که اغلب در قالب استراتژیک ارائه می‌شوند، توصیه می‌گردد.
      16. تشویق و ترغیب فرزندان به حفظ قرآن کریم مورد توصیه است.پیش از آن آشناسازی کودکان با داستان‌های قرآنی زمینه‌ساز انس بیشتر آنان با این مسیر است.
      17. برپایی نمازهای جماعت با راهبری و مسئولیت کودکان در خانه یا شرکت در محافل مذهبی مساجد، امام‌زادگان، حسینیه‌ها و... با رعایت حفظ هویت فردی کودکان و نوجوانان مورد تایید است.

ماده2) کمیته فرهنگی

1. کمیته فرهنگی خانه‌های نگهداری در سطح استان برای رسیدگی به مسائل فرهنگی خانه‌ها با حضور معاون سلامت اجتماعی استان(دبیر)، نماینده تشکل حوزه شبه‌خانواده(نماینده تشکل کشوری)، نماینده حوزه فرهنگی بهزیستی، نماینده حوزه علمیه استان، نماینده کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1نماینده از تشکل‌های دانش‌آموزی استان و 1نفر فعال فرهنگی عرصه کودک و نوجوان و در صورت نیاز مدعوانی دیگر از حوزه‌ دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی استان تشکیل می‌گردد.
2. جلسات این کمیته باید حداقل هر فصل یک بار برگزار شود.
3. صورتجلسه نهایی توسط معاونت سلامت اجتماعی تنظیم و برنامه‌ها اجرا شود.
4. برنامه‌هایی از قبیل تنظیم تقویم فرهنگی خانه‌ها، برنامه‌ریزی برنامه‌های فرهنگی-ورزشی در خانه‌ها، اردوهای جهادی، مسافرت‌ها و اردوها، استعدادیابی کودکان و نوجوانان توسط این کمیته مورد بررسی قرار می‌گیرد. تطابق بر قوانین و دستورالعمل‌ها و اجرای نهایی برنامه‌ها با کارگروه استان می‌باشد.

فصل دوازدهم: امور مالی

مقدمه

تأمین شرایط زندگی سالم و با کرامت کودکان منوط به ایجاد شرایط رفاهی مناسب برای آنان است. ضروری است تا در مراحل مختلف مراقبت و پرورش، حمایت‌های لازم جهت تأمین رفاه و سلامت آنان فراهم گردد. در این دستورالعمل به امور رفاهی کودکان مقیم خانه­ها و نحوه هزینه‌کرد آن به شرح زیر است:

ماده 1) هزینه‌های فرزندان در خانه‌ها

علاوه بر هزینه­های روزمره خانه­ها اعم از خرید اقلام غذایی، لوازم ضروری، تعمیرات و... دستورالعمل هزینه‌کرد برخی از سرفصل­های دارای اهمیت در تأمین مراقبت و پرورش کودکان مقیم خانه­ها مشتمل بر پوشاک، پول توجیبی،  ایاب و ذهاب، اوقات فراغت و مسافرت، آموزش، بهداشت و درمان و مناسبت­ها و شرایط هزینه کرد آن‌ها به قرار زیر است:

الف)پوشاک

سرانه تهیه پوشاک کودکان مطابق با آخرین دستورالعمل جامع حمایت‌های مالی سازمان بهزیستی و بر اساس سرانه­های تعیین‌شده توسط دفتر ستادی به‌صورت سالانه ابلاغ می‌شود.

1. در تهیه پوشاک توجه به سلیقه کودکان برای کودکان بالاتر از 6سال در چارچوب فرهنگ ملی و مذهبی ضروری است.
2. در بدو ورود به خانه می‌بایست حداقل دو دست لباس کامل و لوازم شخصی تهیه و به کودک تحویل گردد.
3. تهیه و تأمین پوشاک به گونه­ای برنامه­ریزی شود که پوشاک موردنیاز در طول سال به ویژه در شروع سال نو(عید) و همچنین شروع سال تحصیلی به‌موقع در اختیار کودکان قرار گیرد.
4. به‌منظور جلوگیری از مشخص شدن فرزندان در محیط‌های اجتماعی از جمله مدرسه از خرید لباس­های یکسان برای کودکان خانه خودداری شود.
5. در خرید پوشاک به طبقه اقتصادی و اجتماعی محل خانه و فرهنگ شهر محل تأسیس خانه توجه شود.
6. برای کودکان دختر که به سن تکلیف رسیده‌اند تهیه چادر نماز، چادر مشکی، مهر و تسبیح و سجاده الزامی می‌باشد.

ب) پول توجیبی

پول توجیبی با هدف آموزش مدیریت و هزینه‌کرد پول توسط کودکان در نظر گرفته شده است و هزینه آن بر اساس آخرین دستورالعمل جامع حمایت‌های مالی سازمان بهزیستی، سرانه ابلاغی دفتر ستادی در هر سال و رعایت موارد یادشده در دستورالعمل جاری می­باشد.

1. در شیرخوارگاه و خانه­های نوباوگان هزینه‌کرد این اعتبار به‌منظور تهیه اسباب‌بازی، میوه و خوراکی­های مفید، هزینه مهدکودک و سایر نیازهای کودکان شیرخوار و نوباوه بلامانع است.
2. اعتبار این بند بر اساس سرانه ابلاغی دفتر ستادی در اختیار هر کودک قرار گیرد. محل خرج این اعتبار با مشورت مربیان توسط کودک و نوجوان صورت پذیرد.
3. هزینه کرد این اعتبار در مواردی غیر موارد یادشده در بالا ممنوع می‌باشد.

تبصره 1: این مبلغ به‌عنوان کمک‌هزینه­ی پول توجیبی در اختیار خانه­ها قرار می­گیرد و تأمین مازاد اعتبار موردنیاز برای پرداخت به کودکان در قالب پول توجیبی(مطابق با شأن منطقه سکونت) از محل مشارکت­های مردمی و... بر عهده­ی موسسه/بهزیستی شهرستان(برای خانه‌های دولتی) به حساب شخص کودک واریز گردد.

پ)آموزش، توانمندسازی، حرفه‌آموزی و کاریابی

کمک‌هزینه دوره‌های توانمندسازی فرزندان به ویژه خانه‌های نوجوانان بر اساس دستورالعمل مالی سازمان و بودجه ابلاغی صورت خواهد پذیرفت.

1. هزینه‌های آموزشی و ثبت­نام کودکان مطابق نیازهای فردی و با هدف تأمین فرصت‌های برابر و پرورش مناسب رشد و خلاقیت و توانایی‌های جسمانی و روانی آنان در همه مقاطع تحصیلی از پیش‌دبستانی تا پایان دوره متوسطه، مدارس، آموزشگاه‌ها و مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای و همچنین هزینه‌های مربوط به استفاده از معلم تقویتی، شرکت در کلاس‌های تقویتی و کنکور، تهیه وسایل و ابزار(نظیر کامپیوتر، دوربین و...) و کتب آموزشی، شرکت در کلاس‌های فرهنگی، آموزشی با ارائه مدارک مثبته قابل انجام است.
2. هزینه‌های مربوط به گذراندن دوره‌های آموزش حرفه‌ای حداکثر تا پایان دوره در دو رشته متفاوت قابل پرداخت می­باشد.

تبصره 2: این مبلغ به‌عنوان کمک‌هزینه­ی در اختیار خانه­ها قرار می­گیرد و تأمین مازاد اعتبار موردنیاز برای پرداخت از محل مشارکت­های مردمی و... بر عهده­ی موسسه/بهزیستی شهرستان(برای خانه‌های دولتی) است.

3. پرداخت شهریه دانشگاه بر اساس دستورالعمل جامع حمایت از تحصیلات دانشگاهی مددجویان سازمان می‌باشد. 

ت)بهداشت و درمان و توانبخشی

هزینه‌های بهداشتی جهت تأمین رشد و سلامت جسمی و روانی کودکان شامل بهداشت عمومی، فردی، درمانی- بیمارستانی و خدمات مشاوره‌ای است. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های فرانشیز درمان، دارو، بیمارستان و مواردی است که سازمان خدمات درمانی تعهدی نسبت به تأمین آن ندارد.

1. ضروری است کلیه کودکان تحت سرپرستی سازمان بیمه درمانی شوند و ادارات بهزیستی استان‌ها موظف به بیمه نمودن آنان می‌باشند.
2. به دلیل بالا بودن هزینه‌های درمانی در مراکز خصوصی بیمه مکمل درمانی جهت کودکان پیش‌بینی گردد.
3. تأمین پرداخت هزینه­های درمانی می­بایستی در اسرع وقت و به‌موقع صورت پذیرد تا آسیبی به روند درمان کودکان وارد نشود.
4. پرداخت هزینه­های جراحی‌ها و موارد اضطراری می‌بایست بدون فوت وقت به تشخیص کارگروه شهرستان و استان صورت پذیرد.
5. جهت پرداخت هزینه‌های درمانی و بیمارستانی کودکان با ارائه مدارک مثبته که به تائید پزشک معتمد سازمان برسد.
6. کلیه هزینه‌های مترتب بر نیازهای کودکان معلول ساکن در خانه‌ها موضوع طرح شامل‌سازی بر اساس تفاهم نامه فیمابین معاونت اجتماعی و توانبخشی از محل اعتبارات پرداخت می‌شود و کلیه هزینه‌های مربوط به امور توانبخشی‌، تأمین وسایل کمک توان‌بخشی و توان‌پزشکی و مناسب‌سازی محیط و فضای فیزیکی معلولین می‌بایست از محل اعتبارات توانبخشی تأمین ‌گردد.

ث) کمک‌هزینه ارتقاء خدمات تخصصی در شیرخوارگاه‌ها

به‌منظور ارائه خدمات تخصصی در شیرخوارگاه‌ها شامل تأمین نیروی مربی به‌صورت خرید خدمت و سایر هزینه‌های فرزندان شیرخوار مطابق با بخشنامه مالی دفتر ستادی ماهیانه به ازاء هر فرزند شیرخوار پرداخت می‌گردد و نحوه هزینه‌کرد آن در هر سال از سوی دفتر ابلاغ می‌گردد.

ج) کمک هزینه ارتقاء توان علمی، فرهنگی، تربیتی و آموزشی فرزندان در خانه‌ها

به‌منظور ارتقاء توان علمی، فرهنگی، تربیتی و آموزشی فرزندان در خانه‌ها منوط به تأمین منابع اعتباری، سالیانه اعتباری به ازاء هر فرزند پرداخت می‌گردد؛ که مبلغ اعتبار و نحوه هزینه‌کرد آن در هر سال طی بخشنامه ابلاغی دفتر ستادی تعیین می‌گردد.

ماده2) یارانه

اولویت واگذاری اداره خانه‌های نگهداری به موسساتی است که از توانمندی مالی مناسب جهت بکارگیری تیم مراقبتی مطلوب و همچنین امکانات و تجهیزات مناسب برای رشد و ارتقای کودکان و نوجوانان تحت پوشش برخوردار بوده و نیازمند دریافت یارانه نباشند. در شرایط غیر از این به درخواست کارگروه استانی و تایید دفتر ستادی، به خانه‌های غیردولتی یارانه تعلق خواهد گرفت که حائز شرایط ذیل باشد: 

1. دارای پروانه تأسیس مؤسسات غیردولتی و خیریه موضوع بند 13 دستورالعمل تاسیس، اداره و انحلال مراکز و موسسات غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت باشد.
2. دارای پروانه فعالیت مطابق با بند 2 ماده 26 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت باشد.
3. موسسه خیریه آئین نامه‌ها و دستورالعمل‌های تخصصی سازمان را پذیرفته و وفق آن‌ها خانه را اداره نمایند.(بر اساس تفاهم‌نامه استاندارد فیمابین)
4. تحت نظارت تخصصی سازمان بوده و نظارت سازمان را بپذیرد.

تبصره3: پرداخت و برقراری مجدد یارانه‌ها در ابتدای هر سال مالی، منوط به تائید عملکرد موسسه خیریه و صرف هزینه‌ها در ردیف و برنامه‌های مربوط به فعالیت‌ها و طرح های دفتر ستادی است.

5. یارانه به خانه‌های غیردولتی، به ازاء اقامت هر کودک ماهیانه به تفکیک سن و وضعیت معلولیت در هرسال تعیین و به حساب موسسات واریز می‌شود.
6. خانه­های غیردولتی مکلفند از محل مشارکت‌های مردمی، توان هیئت مدیره و همچنین یارانه پرداختی، کلیه هزینه‌های مراقبت و پرورش کودکان و نوجوانان شامل هزینه استخدام تیم مراقبتی و پشتیبانی استاندارد، پوشاک، پول توجیبی، ایاب و ذهاب، اوقات فراغت و مسافرت‌ها، آموزش، بهداشت و درمان، مناسبت‌های ویژه را تقبل نمایند.
7. چنانچه دفتر ستادی به‌عنوان تشویق تسهیلات ویژه‌ای برای خانه­ها در نظر بگیرد صرفا خانه‌های غیردولتی از آن برخوردار می‌شوند که بر اساس سیاست­های دفتر ستادی فعالیت نمایند؛ در طول سال زمینه بازپیوند انتقال به خانواده جایگزین و یا انتقال موفق فرزندان به زندگی مستقل را فراهم آورند.

تبصره4: پرداخت کمک‌هزینه در سقف مجاز استان و تائید نهایی دفتر ستادی بلامانع است.

تبصره5: در صورت مددکاری فعال و خروج کودک از خانه کودکان و خانه نوجوانان، پرداخت مبلغ معادل یارانه آنان به موسسه تا سه ماه در صورت تامین اعتبار بلامانع خواهد بود.

تبصره6: کمک‌هزینه ویژه‌ای برای خانه‌های تارک و خانه‌های موقت جهت ارتقای سطوح مددکاری، روان‌شناسی و درمانی در طول سال اختصاص می‌یابد.

این دستورالعمل در 12فصل، 47 ماده و 151 تبصره در تاریخ  5/12/1402در شب میلاد باسعادت حضرت ولیعصر(عج) به تصویب رسیده است و پس از ابلاغ قابلیت اجرا دارد./