به گزارش خبرنگار ایمنا، آنچه به صورت رسمی در نهاد قانونی متولی امور افراد دارای معلولیت ثبت شده می‌گوید، تاکنون حدود یک میلیون و ۶۳۰ هزار نفر در سامانه سازمان بهزیستی کشور به عنوان معلول ثبت‌نام شده‌اند، معلولان نیز مانند سایر افراد جامعه حقوق اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و روانی دارند که انتظار می‌رود چالش‌های موجود برای آنها به حداقل برسد و از توان آنها برای رفع چالش‌ها بهره گرفته شود.
گله معلولان از اجرای قوانین باید شنیده شود تا با بکارگیری مؤثر و صحیح آنها از حجم مشکلاتشان کاسته شود، البته شهرهای دوستدار معلولان نیز باید خدمات اجتماعی و مناسب‌سازی‌های بیشتری در اماکن برای معلولان در نظر بگیرند تا به استاندارهای شهر دوستدار معلول نزدیک شوند، همکاری رسانه و مسئولان می‌تواند نقش پررنگی در رفع چالش‌های معلولان داشته باشد، در زمینه چالش‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی معلولان با علی همت محمودنژاد، مدیرعامل انجمن دفاع از حقوق معلولان ایران، عضو شبکه ملی معلولان جسمی، حرکتی کشور و نایب رئیس سازمان جهانی معلولان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
به نظر شما آیا حقوق اجتماعی معلولان رعایت می‌شود؟
آمارهای جهانی می‌گوید، بین ۱۰ تا ۳۰ درصد افراد دارای کم توانی هستند که سه درصد از آنها به صورت بارز و شدید دیده می‌شود یعنی ما اگر بخواهیم بین ۸۰ میلیون نفر در نظر بگیریم، حدود دو هزار نفر دارای معلولیت هستند، اما در استانداردهای جهانی حتی زنان باردار هم چون دارای محدودیت‌های حرکتی هستند جزو افرادی می‌شوند که در آن مقطع زمانی به عنوان فرد کم توان در نظر گرفته می‌شوند و ما باید دسترسی پذیری به اماکن، معابر و وسایل نقلیه را به گونه‌ای طراحی کنیم که این افراد بتوانند به راحتی به آنها دسترسی داشته باشند. به طور رسمی می‌توان گفت حدود یک میلیون و ۶۳۰ هزار معلول در سازمان بهزیستی تحت پوشش هستند و بر اساس آمار جهانی بین سه تا ۱۰ درصد افراد جامعه دارای کم توانی هستند که سه درصد به طور بارز نشان داده می‌شود.
در خصوص ارائه آمارها کوتاهی شده چرا که اداره آمار وقتی آمار سرشماری کشور را به طور ملی انجام می‌دهد، افراد دارای معلولیت را در آمار خودش حساب نمی‌کند و آنها را در هنگام مراجعه به منازل به طور دقیق نمی‌پرسد، بنابراین می‌توان گفت آمار دقیقی از معلولان در کشور ما هنوز وجود ندارد و وقتی آمار دقیقی وجود نداشته باشد برنامه‌ریزی‌ها برای رفع مشکلات نیز دقیق نخواهد بود، متأسفانه در برآورده کردن مشکلات افراد دارای معلولیت کوتاهی می‌شود و تاکنون توجه چندانی به مشکلات و حقوق معلولان نشده است.
وضعیت اجرای قانون حمایت از معلولان چگونه است؟
حتی اگر ایده آل‌های معلولان در این قانون وجود داشته باشد که قطعاً ندارد، ما یکی از کشورهای جهان هستیم که دارای قانون برای افراد معلول هستیم، مهمترین موضوعی که باعث اظهار تأسف است، کوتاهی‌هایی است که در اجرای قانون‌های حداقلی برای معلولان وجود دارد، این قانون با اینکه جنبش‌های افراد دارای معلولیت توانمند را پیگیر بوده که بتواند آن را به تثبیت برساند و به دفاع افراد دارای معلولیت و خانواده‌های آنها بپردازد، باز هم کوتاهی‌هایی در آن صورت گرفته و کمک شایانی به افراد دارای معلولیت و خانواده‌های آنها نشده است.
قانون در زمینه‌های مختلف صحبت می‌کند، اظهار مطلب در خصوص مسائل آموزشی، فرهنگی، درمانی و رفاهی و بسیاری موارد دیگر دارد که هرکدام به صورت جزئی اجرای آن شروع شده است، به طور مثال قانون گفته که حقوق مستمری بگیران باید با حداقل حقوق کارگری برابر باشد، اما هیچکس به این موضوع نرسیده و اگر از دولت بپرسید می‌گوید، مستمری معلولان را پنج برابر کردیم، این پنج برابر یا هفت یا هشت برابر هیچکس نمی‌داند منظور دولت این است که این مستمری را به طور مثال از ۲۰ هزار تومان به ۱۶۰ یا ۱۸۰ رسانده‌اند و در کل دریافتی یک خانواده معلول که دارای پنج فرزند است، کمتر از یک میلیون است و این در حالی است که می‌بینیم در کشور افراد غیربرخوردار یارانه دریافت می‌کنند.
آیا تنها مستمری برای حل مشکلات معلولان کافی است؟
میزان مستمری معلولان و حق پرستاری در سراسر کشور به یک شکل است، اما در برخی از نقاط کشور آنقدر فقر و مشکلات اقتصادی نهادینه شده که خانواده‌ها مشکلات خاص خود را دارند و مستمری که دولت به آنها می‌دهد اصلاً قابل دیدن نیست دولت باید صرف نظر از دهک‌ها و شدت معلولیت‌ها به افراد دارای معلولیت کمک کند، همانطور که در سراسر جهان این امر یکسان است، دولت باید رشد فزاینده‌ای در تأمین منابع برای ایجاد اشتغال افراد دارای معلولیتی که توانمند هستند و می‌توانند شاغل باشند داشته باشد.
بخشی از افراد دارای معلولیت خودشان توانمند هستند و می‌توانند در پیکره جامعه حضور داشته باشند و به عنوان مولد و تولید کننده در جامعه ایفای نقش کنند، اما می‌بینیم حتی به این افراد برای آمدن در چرخه تولید و کمک به تولید اهمیتی داده نمی‌شود، با بررسی نظرات کارشناسی حداقل ۳۰۰ میلیون برای ایجاد یک شغل در کشور لازم است و وقتی فرد دارای معلولیت باشد و نیاز به مناسب‌سازی محیط و اماکن و محل کار دارد قطعاً به مبلغ بیشتری نیاز دارد و لازم است مبلغ بیشتری بگیرد، در صورتی که این مبلغ برای افراد دارای معلولیت پایین‌تر است و باید تجدیدنظر اساسی در این زمینه انجام شود.
قانون استخدام سه درصد تا چه اندازه برای معلولان اجرا می‌شود؟
استخدام سه درصد برای معلولیت اجرا می‌شود، اما برخی از نهادها این سه درصد را دور می‌زنند و شاهد هستیم بسیاری از کارگران و نیروهای شرکتی که تغییر وضعیت داده می‌شوند، در چارت استخدام هم معلولیت افراد مد نظر قرار گرفته نمی‌شود، البته استخدام‌های دولتی هم آنقدر کم است، زیرا دولت در حال کوچک کردن خود و واگذاری به بخش خصوصی است و به حدی استخدامش کم شده که پاسخگوی معلولان نیست، باید قانونی به حقوق معلولان اضافه کنیم تا معلولان حتی در شرکت‌های خصوصی هم استخدام شوند، در کشور الزامی برای استخدام افراد معلول وجود ندارد و حمایت‌های دولتی هم بسیار اندک است. از طرفی هم استخدام‌های دولت به سمت و سویی پیش می‌رود که تقریباً به صفر نزدیک می‌شود و استخدامی برای افراد دارای معلولیت به دلیل وضعیت جسمی آنها وجود ندارد، در حالی که معتقدیم در بخش نظامی هم باید سهمیه افراد دارای معلولیت در قسمت‌های تحقیق، پژوهش و برخی کارهای دیگر که ایستایی هستند و نیاز به تحرک آنچنان و سلامت جسمی ندارد، تعیین شود.
آیا در استان‌ها تعاونی‌هایی برای ایجاد اشتغال معلولان وجود دارد؟
این تعاونی‌ها و افراد دارای معلولیت گاهاً وقتی خودشان در رأس کار قرار گرفتند بسیار موفق ظاهر شدند، پس این کار قابل انجام است، در کشور هم این نوع تعاونی‌ها وجود دارد، اما آمار دقیقی از تعداد معلولان شاغل در آنها در دست نیست و شواهد نشان می‌دهد حدود ۲۲ هزار معلول در بخش خصوصی در حال کار هستند و از طرف بهزیستی بیمه آنها پرداخت می‌شود.
آیا شهرهای ما به معنای واقعی دوستدار معلول هستند؟
با واژه شهر دوستدار معلول موافق نیستم، واژه دوستدار معلول برای این است که از تکلیف‌ها شانه خالی کنند و در این صورت همه شهرهای جهان دوستدار معلول است، اما واقعیت این است که باید در این زمینه عملیاتی کار کنیم، برخی شهرهای ایران که در این زمینه صحبت می‌کنند را شهر دسترس‌پذیر برای افراد دارای معلولیت نمی‌بینیم، چرا که به طور مثال در بسیاری از هتل‌های این شهرها حتی یک اتاق ویژه معلولان وجود ندارد. به هیچ عنوان شهرهای ما را هنوز شهر دوستدار معلول نمی‌دانم.
یک پارک در هر شهری معرفی کنید که یک معلول بدون دغدغه از یک طرفش وارد بشود و از طرف دیگر بیرون بیاید، اگر چنین باشد پارک دسترس‌پذیر می‌شود و اگر همه هتل‌ها اینگونه شد آن وقت می‌شود گفت شهر تا حدودی شهر دوستدار معلول است. دوستدار معلول یعنی در هر جایی که شهروند غیرمعلول توانست تردد کند شهروند معلول نیز بتواند تردد کند حال ببینید کدام شهر ما اینگونه است.
وضعیت روحی و روانی معلولان با چالش‌های اخیر جامعه چگونه است؟
سلامت روان و جسم به هم وابسته است و سلامت روان، سلامت جسم را نیز در پی دارد و در این صورت حتی یک فرد معلول نیز می‌تواند مسیر خود را در جامعه پیدا کند. اگر تنها سلامت جسمی داشته باشیم و سلامت روانی‌مان در خطر باشد، قطعاً کارایی مؤثری نخواهیم داشت، در واقع تبعیض‌های ناروا از جمله تبعیض‌های اجتماعی، اقتصادی و عدم دسترس‌پذیری علیه معلولان سلامت روان معلول و اعضای خانواده وی را خدشه‌دار می‌کند. تبعیض‌هایی که وجود دارد سلامت افراد دارای معلولیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تبعیض در حوزه اشتغال، حمل و نقل، فرهنگ و … در صورتی که معلولان هم مانند سایر شهروندان عوارض و مالیات یکسان پرداخت می‌کنند. بخشی از قیمت میوه‌ها و اجناس مربوط به عوارضی است که برای کشور است و معلولان هم این عوارض را پرداخت می‌کنند. آیا هزینه برق معلولان کمتر است!؟ حتی مکالمه تلفنی یک معلول هم کمتر از دیگران نیست و این تبعیض‌ها سلامت روان افراد دارای معلولیت را با مخاطره روبه‌رو کرده و برای آنها دردسرهایی ایجاد می‌کند و سبب ناامیدی معلولان شده است.
البته در دو دهه گذشته شرایط به نسبت بهتر شده، اما همچنان نیازمند ایجاد تغییرات برای رفع مشکلات معلولان هستیم، قبل از سال ۸۳ قانون حمایت از معلولان را نداشتیم، اما اکنون قانونی داریم به صورت طرح و در سال ۹۶ به صورت لایحه تصویب شده و این یعنی پیشرفت، البته گاهی صددرصد اجرا نمی‌شود، مانند داشتن پرستار برای معلولان. رسانه نقش مهمی در ایجاد این تغییرات داشته و باید با رسانه در تعامل باشیم تا از دید جامعه کنار نرویم، دیده شویم و حقوق ما بیشتر از این تضعیف نشود، همچنین انتظار می‌رود از نظر فرهنگی نیز معلولان پذیرفته شوند و مشکلات موجود حل شود، چرا که تبعیض فرهنگی باعث می‌شود مشکلاتی برای افراد دارای معلولیت به وجود بیاید.
انجمن معلولان چه خدماتی ارائه می‌دهد و چه انتظاری از دولت جدید دارید؟
حمایت از کارگاه‌هایی که افراد دارای معلولیت را حمایت کنند می‌تواند انتظار از دولت آینده باشد. به طور مثال در حال حاضر دولت مصوب کرده که برای ایجاد یک شغل برای یک فرد دارای معلولیت صد میلیون پرداخت کند که این مبلغ نمی‌تواند متناسب با شرایط کشور باشد. انجمنی هیچ خدمتی ندارد جز اینکه بتواند مشکلات را رسانه‌ای کند، مطالبه حقوق کند، ما منابع دولتی و حقوق دولتی نداریم که بخواهیم در این زمینه صحبتی کنیم و یک سازمان غیردولتی هستیم و فعالیت‌هایی برای اطلاع‌رسانی و گفت‌وگو با رسانه‌ها انجام می‌دهیم.
وظیفه اصلی ما هم اطلاع‌رسانی به جامعه و ارتباط با مسئولان است، همچنین با کمیسیون بهداشت جلساتی داشته‌ایم تا مسائل مربوط به توانبخشی افراد دارای معلولیت و موارد الحاقی و قانون مربوط به معلولان را مطرح کنیم. همچنین از دولت جدید انتظار داریم که شرایط فعلی معلولان را درک کند و از ما مشاوره بگیرد، از نزدیک با ما گفتگو کند و از افراد دارای معلولیت در حیطه مدیریتی استفاده کند و معلولان را کنار نگذارد، وقتی این فرد در حیطه مدیریتی جامعه سهم داشته باشد قطعاً به طور خودآگاه و ناخودآگاه در رفع مشکلات معلولان فعالیت خواهد کرد. انتظار دیگر از دولت جدید این است که خانواده افراد معلول که به جای حکومت‌ها و دولت‌ها معلولان را در خانواده نگهداری می‌کنند را درک کنند، شرایط آنها را ببیند و وضعیت اقتصادی و اجتماعی معلولان به خصوص در مسائل مربوط به توانبخشی، اشتغال و بهداشت و درمان را برطرف کند، اکنون هیچ معلولی کارت بیمه درمان مکمل ندارد و کیفیت خدمات بیمه سلامت هم پایین است. امیدواریم به همه این موارد در دولت جدید رسیدگی شود.
نظر شما