به منظور تحقق مشارکت کامل و تساوی افراد دارای معلولیت ضروری است که خود این افراد بصورت تشکلهای غیردولتی درموازات سازمان بهزیستی نقش کلیدی درتدوین خط مشی ملی درکلیه مسائل ایفا نمایندکه مستقیماً درزندگی آنها تاثیر دارد.
موسسات خیریه مردم نهاد معلولین دارای شخصیت حقوقی مستقل می باشند که با گرایش های اجتماعی، مذهبی و فرهنگی و انسان دوستانه با توجه به قوانین موجود جامعه و تدوین اساسنامه در یک چارچوب خاص به فعالیت می پردازند.
این موسسات به صورت مردمی از طریق مشارکتهای نقدی و غیرنقدی خیرین اداره می گردند و بعضاً بودجه هایی تعریف شده و محدود از دولت دریافت می نمایند.
معمولاً این موسسات در کشور ما تحت عنوان خیریه ها در حوزه های مشخص مانند نگهداری از ایتام، حمایت از زنان بی سرپرست، اشتغال زایی و توانبخشی معلولین (ذهنی و جسمی و....) فعالیت می نمایند.
تمام خیریه ها مکلف به دریافت مجوز در حوزه کاری خود از سازمان بهزیستی کشور می باشند. سازمان بهزیستی از طریق معاونت مشارکت های مردمی سعی دارد انگیزه های نوع دوستانه مردم، گروه ها، نهادها و سازمان ها را تقویت نماید تا از طریق بالا بردن مشارکت های مردمی ازامکانات این داوطلبین در جهت پوشش دادن گروه های هدف استفاده بهینه نماید.
مشارکت واقعی این موسسات زمانی معنا دارد که این موسسات در مراحل مختلف مانند تشخیص، تعیین مشکلات و نیازهای گروه هدف ،پیدا کردن راه حل، برنامه ریزی و تصمیم گیری، جمع آوری تجهیزات و امکانات مرتبط و اجرا و ارزشیابی نیز با بخش دولتی تعامل داشته باشند،البته هنوز این مسائل در نظام اداری ذیربط ساختار درستی پیدا نکرده و به نظر می رسد باید به دنبال راهکارها و ایده های بهتری بود.
تشکلهای مردم نهاد معلولین امکاناتی فراهم می آورند تا معلولین به صورت همصدا خواسته ها و نیازهایشان را مطرح نمایند و هماهنگی و مشاوره میان سازمانهای غیردولتی معلولین این نقش را پررنگ تر می سازد.
امروزه نقش تشکلهای مردم نهاد معلولین درپیشبرد برنامه های توسعه اجتماعی بیش ازپیش اهمیت پیدا کرده است . این سازمانها به دلیل ماهیت اجتماعی و ارتباطات نزدیک با افراد و موسسات جامع مدنی و نیز تعامل با بخش دولتی می توانند تاثیرات مثبت وپایداری درتعیین سیاست ها ، استراتژی و جهت های کلی برنامه های توسعه ایجاد نمایند.
هرچند ظهور تشکلهای مردم نهاد معلولین درکشورهای درحال توسعه دارای تاریخ طولانی نیست لیکن تاثیر فعالیت های این سازمانها دربخش های گوناگون اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و بشردوستانه درمناطق مختلف جهان قابل ملاحظه است .
دردهه اخیر درایران سازمانهای غیردولتی به عنوان یکی ازبازیگران اصلی عرصه های مختلف اجتماعی درکناردولت و بخش خصوصی گسترش روزافزونی داشته اند . تشکلهای مردم نهاد معلولین نیز ازاین قاعده پیروی نموده و باتنوع درموضوعات مورد علاقه به گسترش فعالیت های خود پرداخته اند . بنابراین باید توانمند سازی و افزایــش ظرفیت های فردی و سازمانی این گروهها دراولویت برنامه های سازمانهای ذیربط قرارگیرد.
تعریف موسسات خیریه مردم نهاد معلولین :
*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-
موسسات خیریه مردم نهاد معلولین به تشکلهای غیرحکومتی اطلاق می شود که توسط گروهی ازاشخاص حقیقی یا حقوقی بجز اشخاص حقوقی حکومتی با ویژگی های داوطلبانه ، غیرانتفاعی ، غیرسیاسی برای خدمت به معلولین با عناوینی ازقبیل جمعیت ، انجمن ، مجمع ، کانون ، گروه ، شبکه و . . . تاسیس و اداره شود.
این تشکلها تحت عنوان سازمانهای غیردولتی خاص قرارمی گیرند که درجهت اهداف و منافع اعضای خود گام برمی دارند .
وضعیت موسسات خیریه مردم نهاد معلولین درایران :
-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*
باتوجه به گستردگی شرح فعالیت موسسات خیریه مردم نهاد معلولین درکشور ،صدور پروانه فعالیت این تشکلها ازمراکز مختلفی صورت می گیرد که مهمترین آنها وزارت کشور و سازمان بهزیستی کشور می باشند و فعالیت این تشکلها براساس اساسنامه تدوین شده و تعیین هیئت مدیره براساس انتخابات مجمع عمومی صورت می گیردو بعنوان نماینده معلولین ازحقوق اجتماعی آنها ازجمله تساوی فرصت ها و مناسب سازی محیط شهری دفاع می نمایند.
تشکلهای عمده ای که درخصوص معلولین حرکتی فعال می باشند ازقبیل جامعه معلولین ، انجمن ضایعات نخاعی ، انجمن بیماران MS و غیره میباشند که هرکدام شعباتی را درمراکز استانها و شهرستانها ایجاد نموده اند .
نقش راهبردی موسسات خیریه مردم نهاد معلولین درجهت ایجاد فرصتهای جدید توسعه و بهبود ارائه خدمات توانبخشی برای معلولین :
*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*
۱- پیگیری و نظارت برتدوین قوانین جدید، اجرای قوانین موجود و اصلاح قوانین ناقص
موسسات خیریه مردم نهاد معلولین می توانند درجهت نیل به اهداف خوددرخصوص مناسب سازی محیط شهری ضمن رایزنی و هماهنگی با نمایندگان مجلس و هیئت دولت درتدوین طرحها و لوایح قانونی جدید برای تسهیل امور ، نظارت براجرای دقیق قوانین موجود و آئین نامه های مربوطه و انعکاس نواقص فنی دربعضی ازقوانین موجود و راهکارهای لازم را به مسئولین جهت اصلاح ارائه نمایند .
۲- اجرای طرحهای توانبخشی
موسسات خیریه مردم نهاد معلولین نقش موثری در اجرای طرحهای توانمند سازی افراد دارای آسیب نخاعی، افراد با آسیب بینائی، سالمندان و همچنین اجرای برنامه توانبخشی مبتنی بر خانواده در استان گیلان ایفا نموده اند که موجبات رضایتمندی بیشتر توانخواهان را فراهم نموده است و جلب مشارکتهای مردمی در اجرای طرحها را در بر داشته است.
۳- اجرای مناسبتها، جشنواره هاو اردوهای فرهنگی ورزشی و سایر برنامه ای اوقات فراغت:
واگذاری اجرای برنامه های ویژه معلولین از قبیل برگزاری مراسم روز عصای سفید، مراسم روز جهانی معلولین، هفته ناشنوایان ، روز سالمندان، پارالمپیک، المپیک ویژه معلولین ذهنی ،روز جهانی اتیسم و..... به موسسات خیریه مردم نهاد معلولین در اولویت برنامه های معاونت توانبخشی بهزیستی گیلان قرار گرفته و نتایج بسیار مطلوبی در بر داشته است.
۴- اطلاع رسانی و آگاهی دادن به اعضاء و جامعه:
پیش نیاز جلب همکاری ، آگاهی دادن به مردم است ، دراین مرحله باید علت و ضرورت همکاری و نقش مردم به آنها تعلیم داده شود . طبق تحقیقات بعمل آمده ، مردم زمانی آماده همکاری برای حل یک مسئله می باشند که ابتدا مساله را بشناسند تا انگیزه لازم را پیدا کنند و سپس کسب توانائی برای حل مساله است یعنی توانمندی و علاقه ، مقدمه مشارکت هدفمند دریک گروه یا جامعه است .
تشکلهای غیردولتی معلولین ضمن توسعه فعالیت های خود براساس اساسنامه تدوینی ، با اطلاع رسانی دقیق و آموزش به اعضای خود ، آنها را ازحقوق مربوطه درجهت استفاده مساوی ازامکانات جامعه و بهره مندی ازکلیه مزایا همانند افراد سالم آگاه می نمایند و همچنین نظرات اعضای خود را درخصوص مناسب سازی محیط شهری جمع آوری و به مسئولین ذیربط منعکس می نمایند.
این اطلاع رسانی حتی علاوه براعضاء می تواند برای سایرمردم ، سازمانهای دولتی و خصوصی و غیر و ازطریق جراید و رسانه های ملی و محلی بصورت گسترده صورت گیرد.
۵- تشکیل بانک اطلاعاتی :
تشکیل بانک اطلاعاتی یک ازملزومات موسسات خیریه مردم نهاد معلولین می باشد این بانک می تواند شامل مشخصات اعضائ هر NGO ، اطلاعات علمی مناسب ، مکانهای مناسب سازی نشده درسطح جامعه ، الگوهای استاندارد مناسب سازی و غیره باشد . این بانک اطلاعات را می توان بصورت طراحی و راه اندازی سایت ویژه تشکلهای غیردوتی معلولین ایران برروی اینترنت فعال کرد تا همه به آن دسترسی داشته باشند.
۶- تشکیل شبکه های استانی وکشوری :
موسسات خیریه مردم نهاد معلولین جهت وحدت رویه درتصمیم گیری های مربوطه درسطح استانی و کشوری و با ایجاد شبکه ای به تبادل اطلاعات می پردازند و ضمناً بصورت منظم جلسات مشورتی استانی و کشوری تشکیل می دهند و موضوع مناسب سازی محیط شهری و موانع موجود را بصورت گسترده درجلسات مطرح و پیگیری می نمایند. ازنظرتاریخی ، بیشترفعالیت ها منحصر به تشکلهای مستقردرتهران بوده است ، این روند موجب شده که بسیاری ازفعالیت های خلاق ، نواندیش و موفق که تشکلهای استانی متولی آن بوده اند نادیده گرفته شود . جلسات مشورتی استانی فرصت مناسبی را فراهم می نماید تا به سنجش تشکلهای استانی پرداخته شود .
۵ – همکاری و ارتباط با وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی و خصوصی:
چنانچه مسلم است هرفرد معلول به تنهائی امکان پیگیری حقوق خود را جهت رفع موانع موجود درسطح جامعه ازطریق مراکز دولتی و خصوصی ندارد و درصورت اقدام به چنین کاری پس ازمدتی خسته و ازادامه فعالیت منصرف می شود ، لذا چنانچه پیگیری امور ازطریق تشکلها بصورت برنامه ریزی شده صورت گیرد موفقیت شایان توجهی حاصل میگردد. ارتباط تنگاتنگ موسسات خیریه مردم نهاد معلولین با ارگانهای دولتی و مراکز خصوصی موجبات پیشبرد روند توسعه پایدار درجمهوری اسلامی را فراهم می کند.
۶- ایجاد ارتباط با تشکلهای بین المللی:
موسسات خیریه مردم نهاد معلولین می توانند ضمن ارتباط تنگاتنگ با تشکلهای غیردولتی معلولین درسایر کشورها و نهادهای بین المللی مربوطه ، به آخرین دستاوردهای موجود درخصوص مناسب سازی دست یابند و این موارد را به نهادهای مربوطه درکشور انتقال دهند .
تدوین برنامه های جامعی که بوسیله آن چارچوب همکاری میان تشکلهای معلولین ایران و جوامع بین المللی معلولین مشخص باشد و این فرآیند مشارکت با نظرات کلیه گروههای ذیربط انجام گیرد.
۷- ارائه الگوهای مناسب سازی :
موسسات خیریه مردم نهاد معلولین باتوجه به موانع و مشکلاتی که جهت نیل به تساوی فرصت ها و مشارکت درجامعه با آن مواجهه می باشند باید الگوهای مناسب سازی مربوطه را تدوین و دراختیار موسسات دولتی و خصوصی قراردهند.
این الگوها را می توان با استفاده ازمنابع داخلی و خارجی تدوین نمود تا دیگر شاهد مناسب سازی هائی که جهت رفع تکلیف توسط بعضی ازسازمانها بصورت غیراستاندارد صورت میگیرد نباشیم .
ضرورت استفاده از موسسات خیریه مردم نهاد معلولین دربرنامه ریزی ها :
-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*
محققان و برنامه ریزان امر توسعه معتقدند که متولی بودن دولت درتمامی امور ، رهیافت موفقی نمی باشد و دولت باید تنها نقش ناظر و تسهیل گررا درجامعه ایفا نماید تا با پررنگ شدن مردم درفعالیت ها ، ضمانت موفقیت اجرای پروژه ها حاصل شود . کاهش تصدی گری دولت ، واگذاری نقش فعال به مردم ، ایجاد و تقویت تشکلهای مردمی ازارکان اولیه و ضروری برای رسیدن به توسعه پایدار محسوب می شود . بنابراین درفرآیند توسعه و بهبود ارائه خدمات توانبخشی نیازمند تحقق نهادینه مشارکت مردم درقالب سازمانهای غیردولتی معلولین است که معلولین بصورتی سازمان یافته با توان بیشتری ایفای نقش می نمایند و تحقق این امر موجبات تقویت قوه ابتکار و ابداع آنها را فراهم میکند.
تدوین :
قاسم حقگو-کارشناس مسئول توانپزشکی اداره کل بهزیستی استان گیلان
نظر شما