به گزارش روابط عمومی و اموربین الملل، دکتر سیدجواد حسینی، سرپرست سازمان بهزیستی عصر امروز در نشستی با معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی و معاونان و مدیران ستادی این سازمان ۱۰ حلقه مفقوده در نظام آموزش و پرورش استثنایی کشور را تشریح کرد.
وی در ابتدا در مورد حق بر آموزش کودکان با نیازهای ویژه یا کودکان استثنایی گفت: در قانون اساسی، سند تحول بنیادین، اسناد داخلی و کنوانسیون بین‌المللی کودک از دو منظر مورد توجه قرار گرفته است؛ اول حق بر آموزش کودکان به شکل عام که شامل حق دسترسی به آموزش، حق آموزش استاندارد و با کیفیت، حق آموزش عادلانه با فرصت‌های برابر، حق رعایت منزلت و هویت کودکان در آموزش، حق بر آموزش مبتنی بر تفاوتهای فردی و حق آموزش مادام العمر می شود و دوم حق بر آموزش کودکان در گروههای خاص.
دکتر حسینی با بیان اینکه حق بر آموزش کودکان در گروههای خاص شامل حق بر آموزش کودکان مهاجر، حق بر آموزش کودکان مجهول الهویه، حق بر آموزش کودکان بدون تابعیت و پناهنده، حق بر آموزش کودکان بی‌سرپرست یا بد سرپرست، حق بر آموزش کودکان مخاصمات مسلحانه و حق بر آموزش کودکان دارای نیاز ویژه یا آموزش و پرورش کودکان استثنایی می شود ادامه داد: حق بر آموزش که در صورت فراهم‌آوری تحقق زمین‌های آن موجب عدالت آموزشی و در نهایت عدالت اجتماعی می‌گردد نقطه مقابل فقر آموزشی قرار می‌گیرد که دست کم دارای دو شاخص حق دسترسی به آموزش و حق آموزش با کیفیت و استاندارد است.
وی افزود: آموزش علاوه بر اینکه حق همگانی و اساسی همه کودکان است اما حق آموزش کودکان با نیازهای ویژه و گروههای خاص از جهات مختلفی از اهمیت ویژه برخوردار است. مهمترین آن در سه قلمرو مهم قابل توجه می باشد، یک عدالت آموزشی و نگاه عدالت محور به آموزش کودکان با نیازهای ویژه و گروههای خاص، دوم نقش آموزشی این دسته از کودکان در کاهش و کنترل آسیب‌های اجتماعی و افزایش ضریب امنیتی جامعه و سوم حساسیت ویژه نظام بین‌المللی به تعلیم و تربیت و آموزش این دسته از کودکان.
سرپرست سازمان بهزیستی با برشمردن کاستی ها وعلایم مهم فقر آموزشی در دانش آموزان با نیازهای ویژه در جامعه ایران اظهار داشت: اولین پرسش مهم در رابطه با آموزش و حق آموزش کودکان با نیاز ویژه به این شاخص فقر آموزشی مربوط میشود که آیا همه دانش آموزان با نیاز ویژه امکان دسترسی با آموزش و قرار گرفتن در فضای مدرسه را می‌یابند یا خیر؟
وی ادامه داد: همانطور که میدانیم بر اساس دو شاخص فقر آموزشی یعنی امکان دسترسی به آموزش و نیز آموزش با کیفیت، فقر آموزشی کودکان در دنیا ۴۵ درصد می‌باشد. ۲۵ درصد دانش آموزان از پایین بودن کیفیت آموزش و ۲۰ درصد از عدم دسترسی به آموزش رنج می‌برند.
دکتر حسینی با بیان اینکه اکنون در جامعه ایران ۱۸ میلیون کودک فرصت اتمام دوره تحصیلات عمومی را پیدا نمی‌کنند، ۱۰ میلیون بی‌سواد مطلق وجود دارد و حدود یک میلیون بازمانده از تحصیل این وضعیت در حوزه دانش آموزان با نیاز ویژه رنج آورتر است خاطرنشان کرد: با وجود اینکه پس از راه‌اندازی سازمان آموزش و پرورش استثنایی از سال ۱۳۷۰ به بعد رشد ۱۷ برابری آموزش کودکان با نیازهای ویژه را شاهد هستیم اما حداقل ۳۳ درصد کودکان استثنایی تحت پوشش آموزش و پرورش قرار نمی‌گیرند و بیش از ۵۰ درصد دوره پیش دبستانی را نمی‌گذرانند آمار سازمان ملل متحد ۱۵ درصد نرخ شیوع معلولیت را نشان می‌دهد و قطعاً به دلیل ۸ سال دفاع مقدس این نرخ در ایران کمی بیشتر نیز می‌باشد.
وی افزود: اکنون در آموزش و پرورش استثنایی کشور ۱۸۰۰ مدرسه خاص استثنایی و حدود ۲۱ هزار مدرسه پذیرا حداکثر بیش از صد هزار دانش آموز با نیاز ویژه را تحت پوشش قرار داده اند، که تعداد کمتر از یک درصد از دانش‌آموزان را شامل میشود ،حال آنکه نرم شیوع معلولیت‌ها در جامعه ۱۵ درصد می‌باشد.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور اظهار تاسف کرد: شوربختانه ما در جامعه ایران آمار دقیقی از وضعیت دانش‌آموزان دارای نیاز ویژه به دلیل عدم غربالگری‌های بهنگام نداریم. آموزش پرورش ایران توسط سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی طرح سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی را در بدو ورود به دبستان اجرا می‌کند؛ بهزیستی نیز غربالگری تنبلی چشم را در ۴ سالگی و وزارت بهداشت و درمان از بدو تولد طرح آبکار را به انجام میرساند اما به دلیل عدم هماهنگی بین این سازمان‌ها، سامانه یکپارچه غربالگری و شناخت جامعه هدف به منظور مداخلات بهنگام طلایی وجود ندارد.
وی افزود: به همین دلیل ما نمی‌توانیم آمار دقیق از میزان شیوع وضعیت دانش آموزان با نیاز ویژه را احصا کرده و بر آن اساس نرخ پوشش تحصیلی دقیق این دانش آموزان را محاسبه کنیم. بر اساس برآوردها در ایران ۳ درصد دانش آموزان در گروه کودکان با نیازهای ویژه (کودکان استثنایی)جای میگیرند.
دکتر حسینی یادآور شد: با توجه به اینکه در سال جاری تعداد دانش آموزان کشور ۱۵ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر است بنابراین حدود ۵۰۰ هزار کودک در سنین مدرسه از گروه کودکان استثنائی هستند. تعداد دانش آموزان حاضر در مدارس استثنائی بیش از ۸۰ هزار نفر و در مدارس فراگیر ۲۳ هزار کودک است.
وی افزود: مدارس فراگیر مدارسی هستند که اکثر دانش آموزان آن عادی هستند اما کودکان با نیازهای ویژه نیز در آن مدرسه حضور دارند و مدرسه برای حضور این کودکان مناسب‌سازی کالبدی و فرهنگی _ آموزشی شده است.
آموزش و پرورش استثنایی کارکردهای مناسب، حلقه های مفقوده
وی با مرور تاریخچه، اهداف سیاستها، اصول و تفاوتهای آموزش وپرورش استثنایی با آموزش وپرورش عادی گفت: نخستین تلاش ها در زمینه آموزش پرورش استثنایی از حدود یکصد سال پیش در ایران انجام شد. نخستین فعالیت ها در بخش آموزش و پروش نابینایان از سال ۱۲۹۹ هجری خورشیدی توسط شخصی به نام ارنست کریستوفل اهل کشور آلمان در شهر تبریز با جذب ۵ دانش آموز آغاز شد.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: در گروه کودکان با آسیب شنوایی نیز زنده یاد جبار باغچه بان هم در شهر تبریز در سال ۱۳۰۳ نخستین گام را با تأسیس مدرسه ناشنوایان در جهت آموزش پرورش ناشنوایان برداشت و در زمینه آموزش کودکان با آسیب شنوایی و بینایی افرادی همچون ذبیح بهروز و دکتر محمد خزائلی نیز نقش موثر و مهمی داشتند. همچنین آموزش و پرورش کودکان با کم توانی ذهنی به شکل آموزشگاهی از سال ۱۳۲۹ در تهران به صورت داوطلبانه و در بخش غیر دولتی آغاز شد.
وی اظهار داشت: در سال ۱۳۴۷ در وزارت آموزش و پرورش دفتر آموزش کودکان و دانش آموزان استثنایی تشکیل شد و این بخش فعالیت خود را در قالب مدارس استثنایی و کلاس های ویژه به شکل دولتی و رسمی آغاز کرد. پس از انقلاب اسلامی تمامی مدارس ناشنوایان استان تهران با عنوان. مدرسه باغچه بان زیر پوشش اداری, مالی و آموزشی مجتمع آموزشی ناشنوایان باغچه بان قرار گرفت. همچنین مجتمع نابینایان شهید محبی با بودجه مستقل اداره مدارس نابینایان شهر تهران را برعهده گرفت.
دکتر حسینی افزود: اما اساسنامه ی سازمان آموزش وپرورش استثنایی کشور در ۲۷ شهریور ١٣٧٠ پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی از سوی رئیس جمهور وقت برای اجرا به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ شد و سازمان آموزش و پرورش استثنایی در ۶ بهمن ۱۳۷۰ رسما افتتاح و کار خود را آغاز نمود. طراحی سیستم آموزشی ،پرورشی و توانبخشی برای آموزش بخش کودکان با نیازهای ویژه و تحت پوشش قرار دادن. گروه های مختلف هدف با توجه به نیازهای خاص هر گروه در سطوح قبل از دبستان، دبستان و دوره های دیگر تحصیلی و کمک به پیشگیری از بروز ناتوانی های جسمی ذهنی قبل از تولد هنگام تولد و بعد از آن از اهداف مهم راه اندازی این سازمان بوده و هست.
وی یادآور شد: هم اکنون سازمان آموزش وپرورش استثنایی کشور خدمات آموزشی، پرورشی و توانبخشی به کودکان و دانش آموزان استثنایی را در ۷ گروه دانش آموزان با آسیب شنوایی، دانش آموزان با آسیب بینایی، دانش آموزان با معلولیت جسمی -حرکتی، دانش آموزان با کم توانی ذهنی، دانش آموزان چند معلولیتی، دانش آموزان با اختلال رفتاری، هیجانی و طیف اوتیسم و دانش آموزان با مشکلات ویژه یادگیری ارایه می کند.
سرپرست سازمان بهزیستی با برشمردن تفاوت های آموزش و پرورش استثنایی با آموزش و پرورش عادی گفت: عمده ترین تفاوت ها در بعد برنامه و هدف در آموزش و پرورش عادی مبتنی است. بر برنامه درس ملی در حالی که در آموزش استثنایی برنامه ی درسی انطباق یافته با ارائه خدمات ویژه انجام می گیرد.
وی افزود: نظام آموزشی در آموزش وپرورش استثنایی برخلاف آموزش و پرورش عادی که در ۴ دوره به انجام میرسد به ۶ دوره تحصیلی تقسیم می شود که دوره ی حرفه ای و پیش حرفه ای در این نظام آموزشی به شکل ویژه وجود دارد. این ۲ دوره برای کودکان کم توان ذهنی طراحی شده است.
دکتر حسینی ادامه داد: ارزشیابی در آموزش استثنایی برخلاف آموزش و پرورش عادی مبتنی بر فرایند محوری است تا نتیجه محوری؛ با توجه به شرایط خاص دانش آموزان به عنوان گروه های هدف بر خلاف آموزش عادی، قوانین از حداکثر انعطاف برخوردار می باشد، هزینه های آموزش پروش استثنایی در ابعاد مختلف بین ۵ تا ۱۰برابر آموزش پرورش عادی است.
وی گفت: محتوای کتب درسی در این نظام آموزشی کتاب های ویژه مناسب سازی شده است و مدارس خاص و مناسب سازی شده (حدود هزار و ۷۰۰ مدرسه) و نیز مدارس پذیرا (حدود ۲۰ هزار) این دسته از دانش آموزان را با معلمین خاص (حدود ۲۰ هزار) تحت پوشش قرار میدهند.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور افزود: از حیث ماهیت کار دانش آموزان استثنائی یا دانش آموزان با نیازهای ویژه علاوه بر دریافت خدمات آموزشی و پرورشی خدمات توانبخشی هم دریافت می دارند. لذا آموزش پرورش استثنایی علاوه بر اینکه مینیاتوری از آموزش پرورش عادی است و همه فعالیتهای معاونین مختلف وزارت آموزش و پرورش در آن یکجا به انجام می رسد. بخشی از فعالیت های سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت و درمان تحت عنوان توانبخشی را نیز به انجام میرساند.
وی گفت: همچنین دوره پیش دبستان در آموزش وپرورش استثنایی از دو ممیزه نسبت به آموزش وپرورش عادی برخوردار است اول اجباری است دوم در صورت نیاز از سنین بدوتولد نوآموزان را تحت پوشش قرار می دهد. اصل توسعه انسان محورانه، پذیرش تفاوتهای فردی، تطابق و مناسب‌سازی، فراگیرسازی، توانمندسازی، فرصت‌آفرینی، تعادل‌سازی و ایجاد عدالت هفت اصل حاکم بر زنجیره تعلیم و تربیت کودکان با نیازهای ویژه به شمار می آیند.
دکتر حسینی عمده ترین سیاست‌های راهبردی و استراتژی‌های سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور را شامل گسترش، تثبیت و تعمیق عدالت آموزشی، فراگیرسازی آموزش و پرورش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، نگاه انطباقی، همسوسازو مناسب‌سازانه در آموزش و پرورش دانش‌آموزان استثنایی و توسعه مشارکت‌ها در همه ابعاد دانست.
کارکردها و آثار مناسب آموزش وپرورش کودکان استثنایی
وی در مورد کارکردها و آثار مناسب آموزش وپرورش کودکان استثنایی گفت: نظام آموزش وپرورش کودکان استثنایی کشور از زمان تاسیس تاکنون منشأ خدمات بسیاری بوده و کارکردها و عملکردهای مناسب و درخشانی داشته است.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور آموزش وپرورش استثنایی کشور را مهمترین گام جهت عدالت آموزشی دانست و افزود: آموزش و پرورش استثنایی امروز حدود ١۵٠ هزار دانش‌آموز را تحت پوشش قرار داده است و از حیث کمی توانسته است پوشش تحصیلی مناسبی داشته باشد؛ به گونه ای که تعداد دانش‌آموزان از زمان تاسیس تاکنون ۱۷ برابر افزایش پیدا کرده است.
وی ادامه داد: علاوه بر افزایش پوشش تحصیلی در طول حداقل دهه اخیر اعتبارت سازمان ١٠ برابر افزایش پیدا کرده است و برای افزایش پوشش تحصیلی به عنوان مثال هزینه ایاب و ذهاب دانش‌آموزان با نیازهای ویژه ۴۲ برابر رشد داشته است.
دکتر حسینی ادامه داد: ارایه خدمات توانبخشی از ویژگی های خاص نظام تعلیم وتربیت استثنایی است که پس از تأسیس مستمراً افزایش داشته است. به عنوان مثال توسعه خدمات توانبخشی فقط از سال ۸۸ تا ۹۸ شش برابر شده است و فقط از سال ۹۴ تا١۴٠٠،هیجده هزار نفر از برنامه‌های حمایتی بهره‌مند شده‌اند.
وی اظهار داشت: طرح سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی از جمله طرح‌هایی درخشان سازمان آموزش و پرورش استثنایی است که در عرصه‌های بین‌المللی نیز توجه همگان را برانگیخته است و از زمان آغاز طرح در سال ۷۲ با پوشش ۱.۵ درصدی به پوشش بیش از ۹۸درصدی در سال ١۴٠٠ رسیده است.
سرپرست سازمان بهزیستی با اشاره به راه‌اندازی و ایجاد بیش از ٧٠٠ مرکر یادگیری و توانبخشی، توسعه و گسترش ۸۲ برابری طرح تلفیقی فراگیر و پوشش بیش از ۷۰ هزار دانش‌آموز در این طرح گفت: پوشش تحصیلی دوره پیش از دبستان در هر شش گروه از سال ۹۷ تا کنون ۵/۶ درصد، دانش‌آموزان اتیسم ۱۰/۲ درصد، پذیرفته شدگان دانشگاه ۲۲/۹ درصد و تاسیس مراکز مشاوره راهنمایی خانواده ۲۰۰ درصد افزایش داشته است.
وی با بیان اینکه گام نهادن در مسیر تحقق سند تحول بنیادین و تدوین اسناد مناسب سازی شده از دیگر اقدامات سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور است افزود: در حالی که بیش از ۱۰ سال از تصویب سند تحول بنیادین آموزش وپرورش می گذرد، همواره در فرایند اجرا با مشکلاتی مواجه بوده است. آموزه های سند تحول بنیادین را میتوان به آموزه های نو آورانه و تأسیسی، تعطیلی و توقیفی، تعدیلی و تکمیلی و تثبیتی و استمراری تقسیم کرد.
دکتر حسینی خاطر نشان ساخت: در این میان نگاهی به عملکرد وزارت آموزش و پروش در فرایند اجرای سند تحول بنیادین گویای این واقعیت است که نظام آموزشی کشور کمتر به برنامه های تأسیسی و تعدیلی پرداخته است و عمده موفقیت ها و دستاوردها با تکیه بر برنامه های تعدیلی و تکمیلی و به ویژه تثبیتی و استمرار ی بوده است.
وی افزود: در حالی که چشم انداز مطلوب سند تحول بنیادین ترسیم برنامه های نو آورانه مبتنی بر چرخش های تحول آفرین و همچنین تعطیلی و توقیفی برنامه های نه چندان موثر و کارآمد است که این موضوع را میتوان یکی از چالش اساسی در مسیر عملیاتی و اجرایی سازی مطلوب و مؤثر سند تحول بنیادین دانست.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه آموزش پروش استثنایی تمام برنامه های خود را مبتنی بر سند تحول بنیادین تنظیم نموده است گفت: از جمله ۳ بسته تحولی مداخلات بهنگام طلایی، مدرسه انطباقی و توسعه مشارکت ها و نیز تدوین و تصویب اسناد فرادستی که در جهت ارتقاء کیفیت آموزشی, پرورشی و توانبخشی کمک کننده اند شکل داده است.
وی در مورد این ۳ سند تحولی و اسناد بالادستی مناسب سازی شده گفت: در طول دوران خدمت بیش از دوسال اینجانب در سالهای ١٣٩٨ و١٣٩٩ و ابتدای ١۴٠٠ سه بسته تحولی مبتنی بر سند تحول بنیادین طراحی و تصویب شد و با اجرای این بسته های تحولی در سه زمینه مداخلات پهنگام طلایی، مدرسه انطباقی و توسعه مشارکت ها در نظام آموزش وپرورش استثنایی دستاوردهای مهمی رقم خورد.
دکتر حسینی در مورد این دستاوردها گفت: در قالب بسته تحولی مدرسه انطباقی ١٢٠٠ مدرسه استثنایی مناسب سازی، ۶۴مدرسه (٣٢مدرسه خاص استثنایی و ٣٢مدرسه پذیرا)، در هر استان ۲ مدرسه به شکل الگویی و جامع در ابعاد گوناگون مناسب سازی شدند و ذیل نهضت مشارکتی توان افزایی به منظور تهیه ١٠۵قلم از وسایل و تجهیزات آموزشی، پرورشی، ورزشی و توانبخشی بیش از ٣۵هزار از این اقلام با اعتبار بیش از ١۴٠ میلیارد تومان تهیه ودر اختیار دانش آموزان و مدارس قرارگرفت و ردیف اعتباری گرفتدرصورتی که میزان نیاز هشتاد هزار بود.
وی ادامه داد: بسته دوم تحولی بسته مداخلات بهنگام طلایی بود. این بسته تحولی ناظر به پاسخگویی به ۴ سوال اساسی بود؛ اینکه آیا همه دانش آموزانی که در حوزه آموزش و پرورش استثنایی می توانند تحت پوشش باشند، شناسایی شدند؟ اگر شناسایی شده اند، تحت پوشش قرار گرفته اند؟ و اگر تحت پوشش اند آیا به شکل استاندارد خدمات به آنها ارائه می گردد؟ و در نهایت آیا مداخلات خدمات آموزشی و توانبخشی به هنگام صورت می گیرد؟ تقریبا می توان ادعا نمود که پاسخ به همه این سوالات منفی بود.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور افزود: بسته تحولی مداخلات بهنگام طلایی در پی تحقق این ۴ محور تدوین و تصویب شد. در این راستا سند جامع مداخلات بهنگام طلایی طراحی شد. مطالعات موردی در کشورهای مختلف به انجام رسید ودر قالب این بسته تحولی آموزش های پیش دبستان به رغم وجود کرونا به ۱۰ هزار و ۹۹۱ نفر بالغ شد و برای سالهای بعد نیز پوشش ۱۵ هزار نفری هدفگذاری شد.
وی با بیان اینکه ارائه خدمات توانبخشی به کودکان پیش دبستان به بیش از ۶۱ درصد ارتقا یافت ادامه داد: براساس این بسته ارائه خدمات توانبخشی داخل و خارج مدرسه در دوره ابتدایی۵۰ درصد محقق گردید. همچنین خدمات مشاوره به ٩/۸ درصد گسترش یافت.
دکتر حسینی یادآور شد: اولین گام در مداخلات بهنگام طلایی موضوع غربالگری و سنجش است که این موضوع در قالب برنامه سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی تا پوشش نزدیک به ٩٩ درصد افزایش و همچنین به دوره های پیش دبستان گسترش یافت و علاوه بر این تحقق صددر صدی برنامه سنجش و امکان انجام سنجش شنوایی و هوش، اتاق های سنجش دایمی آگوستیگ در استان ها راه اندازی شد.
وی گفت: فرصت مهم دیگری که آموزش و پرورش استثنایی به خلق آن همت گمارد و از این طریق ظرفیت های مناسبی را ایجاد کرد، توسعه مشارکت ها در ابعاد مختلف بود. علاوه بر ساخت ۵۰۰ مدرسه استثنایی، انواع مدرسه یاری و توان افزایی برای دانش آموزان توسط سازمان آموزش و پرورش استثنایی محقق شد.
سرپرست سازمان بهزیستی با ذکرمثالی گفت: به عنوان مثال در سال ۱۳۹۹ که اینجانب مسئولیت سازمان آموزش استثنایی کشور را برعهده داشتم یکی دیگر از بسته های تحولی مصوب که به اجرا گذارده شد، بسته تحولی توسعه مشارکت ها بود. در برنامه های این بسته تحولی طرح جام (جمع آوری ایده های مطلوب از مدارس و مراکز کشور) وجود داشت که فقط در طول ۱ سال ۶۲ ایده از سوی معلمان و مدارس ارسال شد.
وی افزود: طرح نظارت همتا (انتقال تجارب مفید مدیران و معاونین ۱زمدرسه ای به مدرسه دیگر) که موجب شد ۲۵ درصد مدارس استثنایی در قالب این طرح به مشارکت و تجربه گردانی و توان افزایی خود به سایر مدارس همت گمارند. راه اندازی پارلمان اولیاء که با رای اولیاء ۳۳ پارلمان اولیاء شامل یک پارلمان اولیاء کشوری و در هر استان یک پارلمان استانی راه اندازی و از این طریق مشارکت اولیا در نظام تصمیم گیری بسترسازی شد.
دکتر حسینی ادامه داد: در همین راستا پارلمان دانش آموزان هم شکل گرفت. مشارکت اولیاء علاوه بر پارلمان اولیاء در قالب طرح مدرسه یاری با هدف استفاده از ظرفیت های تخصصی دانشی و اقتصادی اولیاء هدفگذاری شد و نتیجه آن مشارکت بیش از ۶۷ درصد اولیا در امور تعلیم و تربیت و توانبخشی مدرسه بود. علاوه بر آن راه اندازی ۷ دبیرخانه تخصصی برای ۷ گروه اولیا تحت پوشش سازمان آموزش وپرورش استثنایی به منظور توان افزایی اولیاء شکل گرفت و ۷ استان مسئولیت راهبری این دبیرخانه ها را برعهده گرفتند.
وی افزود: مشارکت اولیا در آموزش و پرورش استثنایی از چنان اهمیتی برخوردار است که در سالهای بعد یکی از بسته های تحول نظام آموزش و پرورش استثنایی بسته تحولی آموزش خانواده محور بود که در ۷ محور مشارکت اولیاء را تمهید و نهادینه می ساخت. انتقال تجارب بازنشستگان و پیشکسوتان نیاز جدی آموزش و پرورش در سطح ملی و عادی است اما این نیاز در آموزش و پرورش استثنایی ضرورتی است.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور افزود: طرح گنجینه ی آموزش وپرورش استثنایی کشور به این منظور در برنامه های بسته تحولی توسعه مشارکت ها قرار گرفت و علاوه بر راه اندازه ۴۰۰ باشگاه پیشکسوتان و بازنشستگان، ۶۷ درصد ایشان در مدیریت و همیاری مدارس استثنایی فقط در طول سال ۱۳۹۹ مشارکت کردند.
وی ادامه داد: یکی دیگر از برنامه های مهم بسته تحولی توسعه مشارکت ها طرح «۱۰۰ مدرسه ١٠٠ دبیرخانه» بود که در قالب این طرح تعامل نظام مند و مشارکت محور مدارس با سازمان ها و دستگاه های دولتی شکل گرفت و توسعه یافت به گونه ای که بیش از ۲۵ درصد مدارس در قالب این طرح به عنوان دبیرخانه مشترک آموزش و پرورش با سایر دستگاهها ی دولتی، فعالیت مشارکت جویانه داشتند.
دکتر حسینی اظهار داشت: در حوزه دانش آموزی علاوه بر راه اندازی پارلمان دانش آموزان در قالب طرح هر دانش آموز حداقل یک نقش بیش از ۶۷ درصد دانش آموزان نقش پذیری های متعدد فرایند تربیت اجتماعی و مشارکت جویانه را تجربه کردند.
وی با ییان اینکه در کنار این بسته های تحولی مبتنی بر سند تحول بنیادین طراحی و تصویب اسناد جامع مناسب سازی شده در راستای سند تحول بنیادین مورد توجه بوده است گفت: عمده ترین آنها عبارتند از سند جامع راهبردهای آموزش های فنی حرفه ای، سند جامع مداخلات بهنگام طلایی، سند مداخله بهنگام آموزشی و توانبخشی در تمام گروه تحت پوشش، سند تولید محتوای الکترونیکی و فیلم های آموزشی ویژه دانش آموزان استثنایی و در نهایت سند توسعه کمی و کیفی مراکز اختلالات یادگیری.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور افزود: همچنین آموزش و پرورش دانش آموزان با نیازهای ویژه به مدارس مراکز و امکانات خاص نیازمند است که سازمان آموزش و پرورش استثنایی در این مسیر اقدامات قابل توجهی به انجام رسانده است. توسعه مدارس و مراکز و ایجاد مراکز جدید همواره در دستور کار سازمان آموزش وپرورش کودکان استثنایی بوده است.
وی ادامه داد: مراکز ارایه خدمات به دانش آموزان استثنایی به چند دسته تقسیم می شوند، مدارس استثنایی خاص، مدارس پذیرا, مراکز آموزشی و توانبخشی مشکلات ویژه یادگیری و مراکز مشاوره و راهنمایی خانواده.
دکتر حسینی افزود: اکنون بیش از هزار و ۷۰۰ مدرسه خاص استثنایی ۲۰هزار مدرسه پذیرا، بیش از ۶۰ مرکز مشاوره و راهنمایی بیش از ۲۲ اتاق بازی درمانی و همچنین ایجاد و تجهیز بیش از ۶۰ سالن ورزشی و نیز مراکز اگوستیک و سنجش و پایگاه های آموزش مجازی وجود دارد اما در کنار مراکز موجود ایجاد مراکز جدید هم مدنظر است که در سالیان اخیر به آن پرداخته شده است.
وی یادآور شد: مراکز جامع تشخیصی و خدمات آموزشی، توانبخشی و مشاوره ای، پارک های جهت یابی و حرکت، اتاق های سنجش آگوستیک، پایگاه های جامع آموزش مجازی، اتاق های چند حسی خصوصا به شکل شبیه ساز و مبتنی بر هوش مصنوعی برای دانش آموزان طیف اتیسم از جمله این مراکز جدید است که آموزش و پرورش استثنایی به راه اندازی آنها همت گمارده است.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور کارکرد مهم دیگر آموزش پروش استثنایی را توسعه آموزش های مهارتی و فنی -حرفه ای عنوان کرد و افزود: اصولا نظام آموزش وپرورش استثنایی بدون مهارت آموزی و خصوصا مهارت آموزی مبتنی بر کار و اشتغال ابتر خواهد بود.
وی گفت: در این راستا آموزش و پرورش استثنایی به تأسیس و توسعه مدارس دوره های پیش حرفه ای و حرفه ای، توسعه آموزش حرفه ای مبتنی بر رویکرد شایسته محوری از سال ۱۳۹۰ در کنار آموزش دروس مهارتی از استاندارد محور به شایستگی محور (پودمانی) که دارای اصول، استقلال، یادگیری در حد تسلط ارتباط تنگاتنگ شایستگی ها با نیازهای مهارتی شغلی، اصول توجه به تفاوت های فردی است.
دکتر حسینی ادامه داد: اکنون شایستگی های مورد نظر برای ۳۶ رشته مهارتی و در ۷ گروه صنایع چوب، صنایع غذایی، رنگ کاری ساختمان، هنر زندگی در خانه، کفاشی، قالی بافی و سرمه دوزی تهیه شده است. آیین نامه دوره دوم متوسطه حرفه ای که از سال ۱۳۸۶تا ۱۳۹۹ به صورت آزمایشی اجرا می شد، مورد بازنگری قرار گرفت و آئین نامه آموزشی دوره دوم متوسطه حرفه ای به صورت قطعی با آیین نامه جدید دوره دوم کاردانش خاص دانش آموزان استثنایی در شورای عالی آموزش و پرورش به تصویب رسید و از این مسیر ظرفیت های جدیدی برای توسعه آموزش های فنی حرفه ای به وجود آمد.
وی گفت: تدوین شیوه نامه کیفیت بخشی به آموزش های مهارتی و افزایش بهره وری در مدارس و هنرستان های استثنایی و تدوین سند جامع راهبردی آموزش های فنی حرفه ای در دوره دوم متوسطه و ارتقاء کیفیت محصولات تولیدی و توسعه بازار فروش آنها از طریق برندسازی و تأسیس فروشگاه های محصولات دانش آموزی از دیگر اقدامات راهبردی در حوزه ی توسعه آموزش های فنی حرفه ای محسوب می شود.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور کیفیت بخشی و توسعه آموزش های تلفیقی – فراگیر را از جمله محورهای کارکردی مهم دیگر آموزش و پرورش استثنایی کشور خواند و گفت: آموزش و پرورش کشور امروز با تنوع بخشی به مدارس کشور ۲۴ مدرسه را شکل داده است که به نظر می رسد نه تنها به ارتقاء کیفیت نینجامیده بلکه عدالت و کیفیت آموزشی را آسیب زده است.
وی افزود: در آموزش و پرورش استثنایی طرح تلفیقی- فراگیر شکل گرفته و شیوه نامه آن به تصویب رسیده است که بر آن اساس دانش آموزان استثنایی از سمت تفکیک و جداسازی به سمت تلفیق و فراگیرسازی جهت می یابند. وجود ۲۰ هزار مدرسه پذیرا با ۸۰۰ مدرسه خاص استثنایی پشتیبان، گام مهمی در این راستاست که در صورت کیفیت بخشی مناسب میتواند به الگویی برای ایجاد مدرسه ترکیبی در آموزش عادی نیز مبدل شود.
دکتر حسینی توسعه کمی و کیفی مراکز آموزشی و توانبخشی مشکلات ویژه یادگیری را اقدام مؤثر دیگر آموزش وپرورش استثنایی دانست و گفت: این مراکز تا سال ۱۳۸۶ صرفا در بخش دولتی فعال بودند اما بعد از آن با استفاده از مشارکت مردمی توسعه بیشتری یافته اند. هم اکنون بیش از ۷۸۵ مرکز ۲۷۰ غیردولتی و ا۵۱ مرکز دولتی در این زمینه به ارائه خدمات می پردازند.
وی افزود: در مجموع سازمان آموزش و پرورش استثنایی علاوه بر خدمات آموزشی ،پرورشی و توانبخشی به دانش آموزان با نیازهای ویژه در چند قلمرو خدمات به کل دانش آموزان عادی کشور نیز ارایه می کند. برنامه سنجش سلامت جسمانی و آمادگی های تحصیلی در بدو ورود به دبستان، خدمات حرفه ای به دانش آموزان دارای مشکلات ویژه یادگیری و ارایه خدمات در قالب طرح تلفیق-فراگیر و کمک به دانش آموزان مرزی از جمله آنهاست.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور در مورد حلقه های مفقوده در نظام آموزش وپرورش کودکان استثنایی گفت: اولین موضوع عدم توجه به تمامی گروههای هدفی است که می توانند تحت پوشش سازمان آموزش وپرورش استثنایی قرارگیرند، هم اکنون ۷ گروه دانش آموزان با آسیب بینایی، شنوایی، جسمی-حرکتی، چندمعلولیتی، کم توان ذهنی، اختلال هیجانی-عاطفی و طیف اتیسم و مشکلات ویژه یادگیری تحت پوشش این سازمان قرار دارند.
وی ادامه داد: حال آنکه تعداد این گروهها که تحت عنوان دانش آموز آن با نیاز ویژه هستند در برخی کشورها تا بیش از ۲۰ گروه افزایش یافته است. مصوبه انجام این مهم در سال ١٣٩٩ از شورای سازمان آموزش وپرورش استثنایی کشور اخذ شده اما هنوز در عمل تحقق نیافته و لازم است امکانات، نیروی انسانی و مراکز و تجهیزات لازم برای تحقق این مهم فراهم شود.
دکتر حسینی افزود: دوم برنامه تلفیقی-فراگیر که خوشبختانه شیوه نامه آن هم به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسیده است. یکی از جهت گیری های بسیار مناسب جهت تعلیم وتربیت دانش آموزان با نیازهای ویژه است و گرچه به لحاظ کمی از رشد نسبتا مناسبی برخوردار بوده و در قالب ۲۰ هزار مدرسه تحت عنوان مدارس پذیرا در حال انجام است اما باید پذیرفت مفاد شیوه نامه مربوطه به دلیل عدم آمادگی مدارس، مدیران، معلمان و حتی خانواده ها و عدم استاندارد سازی ها و مناسب سازی های لازم از حیث کیفی با اهداف ترسیمی در فاصله زیاد قرار دارد و باید با بسترسازی ها و کیفیت بخشی های لازم این برنامه به سمت تحقق اهداف به شکل کیفی بیش از گذشته حرکت کند.
وی مورد سوم را توسعه کمی و کیفی مراکز اختلال یادگیری به منظور افزایش پوشش خدمات در حوزه مشکلات واختلالات یادگیری عنوان کرد و گفت: متاسفانه سالانه پنج تا ده درصد مشکلات واختلالات یادگیری شیوع دارد که جمعیت دانش آموزی بالغ بر ۶۰۰ هزار را شامل می شود در حالیکه ما با مراکز موجود حداکثر ۵ درصد جمعیت هدف یعنی حداکثر ۵۰ هزار را تحت پوشش قرار می دهیم.
سرپرست سازمان بهزیستی ادامه داد: از سوی دیگر بویژه گسترش خدمات جهت اقدام پیشگیرانه به منظورجلوگیری از تبدیل مشکلات یادگیری به اختلالات یادگیری با توجه به آثار نامطلوب آن در قالب نگاه مدرسه و خانواده محورانه به جای مرکز محوری و نگاه معلم و والد محور به جای مربی محوری با استفاده از برنامه سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی به منظور شناسایی علایم مشکلات یادگیری و مداخلات پیشگیرانه در حوزه مدرسه و خانواده با آموزش معلمان و والدین برای هم شناسایی و هم مداخلات پیشگیرانه اولیه دانش آموزان دارای علایم و مشکلات یادگیری باید به انجام رسد. چون انجام این طرح که در ابتدای سال ١۴٠٠ در دوره مسیولیت اینجانب تقریبا به فاز اجرا نزدیک شد آثار بسیار مطلوبی برای دانش آموزان جامعه هدف خواهد داشت.
وی با بیان اینکه چهارمین موضوع مهم به عنوان یکی از حلقه های مفقوده توجه به دانش آموزان دیر آموز یا مرزی است افزود: بنظر من غریب ترین و مظلومترین دانش آموزان کشورند، زیرا دانش آموزان عادی در آموزش وپرورش عادی و دانش آموزان استثنایی در آموزش و پرورش استثنایی تحت پوشش اند اما متاسفانه دانش آموزان دیر آموز که بهره هوشی ۷۰ تا ۸۵ را دارا هستند نه از سوی آموزش و پرورش استثنایی و نه از سوی آموزش وپرورش عادی چندان مورد توجه و پوشش نیستند. این موضوع نیز حلقه گمشده و نادیده انگاری دانش آموزانی است که بین ۵ تا ۷ درصد دانش آموزان را تشکیل داده و در سپهر آموزش و پرورش باید نگاهی ویژه و تعلیم و تربیت مناسب سازی شده را دریافت دارند که اکنون از این موهبت بی بهره اند.
دکتر حسینی مورد پنجم را کاستی ها در مداخلات بهنگام طلایی و پوشش حداکثری به ویژه در سنین دوره های پیش دبستان عنوان کرد و گفت: می دانیم که دوره پیش دبستانی در حوزه کودکان با نیازهای ویژه اولا اجباری است و نه اختیاری، ثانیا انحصار به دوره پیش دبستانی ١و ۲ ندارد و می تواند از بدو تولد را شامل شود؛ اما سوال اساسی این است که به چه میزان کودکان با نیازهای ویژه در این دوره شناسایی می شوند و تحت پوشش قرار میگیرند و مهمتر آن که به شکل استاندارد به آنها خدمات ارائه می گردد؟.
وی ادامه داد: زنجیره تعلیم و تربیت کودکان با نیازهای ویژه اولین حلقه آن شناسایی و غربال گری جامع و به موقع می باشد که متاسفانه این اقدام مهم در بدو ورود به دبستان و حداکثر پیش دبستان ۲ به انجام می رسد و سنین پایین تر از سپهر شناسایی سازمان آموزش و پرورش استثنایی به دور میماند.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور افزود: حال آنکه سازمان بهزیستی در ۴ سالگی و وزارت بهداشت و درمان در بدو تولد در قالب طرح آبکار غربالگری های مناسبی را به انجام می رسانند که اگر بین برنامه سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی آموزش پروش استثنایی و طرح غربالگری سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت هماهنگی صورت گیرد و اطلاعات وداده های آنها یکپارچه سازی و در قالب پایگاه جامع هماهنگ شود، ضمن آنکه وزارت بهداشت و درمان و سازمان بهزیستی از داده های برنامه سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی بهره مند می گردند سازمان آموزش استثنایی توفیق بزرگ در اولین گام که غربالگری و شناسایی جمعیت هدف به ویژه دوره پیش دبستان است، برخوردار می شود.
وی گفت: ضمن آنکه به مداخله بهنگام طلایی توفیق مییابد. پوشش آموزشی و پرورشی و توانبخشی دردانش آموزان با نیازهای ویژه را به طرز معناداری افزایش خواهد داد.
دکتر حسینی در مورد ششمین موضوع گفت: توجه به استانداردسازی های نیروی انسانی، بودجه فضا و تجهیزات مورد بعدی است تا از این طریق کیفیت و عدالت در نظام آموزش و پرورش استثنایی ارتقا یابد. از حیث سرانه فضای آموزشی باید ۲۸ متر سرانه برای دانش آموزان وجود داشته باشد در حالی که هم اکنون ۱۱ مترسرانه فضای آموزشی وجود دارد. وسایل و تجهیزات آموزشی، پرورشی، ورزشی و توانبخشی ۱۰۵ نوع است که بیش از ۸۰ هزار وسیله را شامل می شود.
وی ادامه داد: حال آنکه کمتر از ٣٠ درصد دانش آموزان این تجهیزات را در اختیار دارند. در حوزه نیروی انسانی نسبت معلم به دانش آموز ۶ نفر است که باید به کمتر از ۵ افزایش یابد. در حوزه توانبخشی نسبت نیروی توانبخشی به دانش آموزان هم اکنون یک به ۱۶۰ نفر است که استاندارد آن باید به یک نیروی توانبخشی به ۲۵ دانش آموز ارتقا یابد. لذا ما هم اکنون دست کم ۱۲ هزار نیروی متخصص معلم و توان بخش در حوزه آموزش وپرورش کودکان استثنایی نیاز داریم تا تعلیم و تربیت این دانش آموزان به سطح استاندارد های لازم ارتقا یابد. از منظر بودجه و اعتبارات، بودجه آموزش و پرورش استثنایی باید بین ۵ تا ۱۰ برابر آموزش و پرورش عادی باشد. حالا انکه هم اکنون با این رقم فاصله بسیار زیادی وجود دارد.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور هفتمین نکته را توجه و تمرکز جدی تر به مشارکت بالاصاله خانواده ها در برنامه ها و تعلیم و تربیت کودکان با نیازهای ویژه دانست و گفت: اصولا مشارکت والدین به طور عام در تعلیم و تربیت کودکان بالوکاله نیست بلکه بالاصاله است و این امر در آموزش و پرورش استثنایی از ضرورت بیشتری برخوردار است. والدین کودکان استثنایی علاوه بر نقش والدینی و مشارکت در امور مدرسه باید قادر باشند در نقش معلم دوم دانش آموزان نیز ظاهر شوند. به همین دلیل در سال ١۴٠٠ یکی از بسته های تحولی آموزش استثنایی کشور بسته تحولی خانواده محور بود. که متاسفانه مجال شایسته ای برای تحقق عملی نیافت. به نظر میرسد این موضوع باید به شکل جدی مورد توجه قرار گیرد تا از این مسیر امکان تحقق تعلیم و تربیت با کیفیت برای دانش آموزان با نیازهای ویژه بیش از پیش فراهم آید.
وی هشتمین حلقه گمشده را نیازهای ویژه به اتصالات دانش آموزان پس از فراغت از تحصیل به بازار کار و اشتغال خواند و گفت: گرچه آموزش پرورش در سطح عمومی ،متولی اشتغال دانش آموزان نیست اما باید این نکته را مورد توجه قرارداد که دانش آموزان با نیازهای ویژه زمانی در مسیر خودباوری و رشد و شکوفایی و جامعه پذیری عمیق قرار می گیرند که احساس مفید بودن نمایند.
دکتر حسینی افزود: این احساس با مهارت آموزی شروع شده و با اشتغال کامل می گردد. در غیر این صورت آموزش های نظری برای این دسته از دانش آموزان اگر با پشتوانه عملی همراه نگردد, عزت نفس وخود شکوفایی را در ایشان مخدوش مینماید. گرچه قانون به کارگیری ۳ درصد معلولین وجود دارد اما به نظر میرسد برای دانش آموزان با نیاز ویژه باید گامهایی فراتر برداشت ،لذی علاوه بر اجرایی سازی نظام جامع مهارتی و حرفه آموزی, نظام جامع اشتغال و کارآفرینی را نیز باید تدوین و تصویب نمود تا از طریق اشتغال مبتنی بر مهارت و استعداد این دانش آموزان فرصت پیوستن عزتمندانه به جامعه برای آنان بیش از پیش فراهم آید.
وی در مورد نهمین مورد نیز گفت: آموزش و پرورش استثنایی نیازمند آن است که جاذبه کار معلمی و مربیگری در این حوزه را افزایش دهد. بی تردید کار در حوزه آموزش وپرورش استثنایی گرچه از حیث انسانی و روانی با انگیزه های فراوانی همراه است اما سختی کار تعلیم و تربیت در این حوزه بسیار فراتر از سایر حوزه هاست. بنابراین باید نظام تشویقی برای معلمین، مربیان و مدیران این حوزه تدوین شود.
وی افزود: گرچه هم اکنون برخی مزایا مثل سنوات ارفاقی وجود دارد اما میدانیم که فاقد انگیزه و شوق درونی کافی برای کمک به تعلیم و تربیت نیروی انسانی در آموزش و پرورش استثنایی است. به نظر میرسد کارکنان و نیروی انسانی سازمان آموزش و پرورش استثنایی باید مثل برخی سازمان ها مانند سازمان زندان ها از شمول قانون مدیریت خدمات کشوری خارج و مزایای تشویقی خاصی در حقوق و پاداش آنها لحاظ گردد و خصوصا در نظام رتبه بندی معلمین امتیازات و تسهیلات خاص برای معلمان و مربیان استثنایی در نظر گرفته شود .
سرپرست سازمان بهزیستی دهمین محور مرتبط با ساختار اداری این سازمان عنوان کرد و گفت: این سازمان از حیث اداری در سطح ستاد وفق اساسنامه در حد یک سازمان و ریاست آن به عنوان وزیر آموزش وپرورش محسوب میشود و در سطوح استان نیز دارای اداره مستقل می باشد، اما برای ارتقاء خدمات در سطح استان ها اولا خوب است ساختار اداری استان ها به مانند یکی از مناطق و نواحی آموزش وپرورش دیده شود تا امکان عملیات مالی با وجود ذیحساب و نیز صدور احکام از سوی رئیس اداره استثنایی استان زیر نظر مدیرکل وجود داشته باشد.
وی گفت: این مهم در دوره مسئولیت اینجانب در سازمان آموزش وپرورش استثنایی از شورای سازمان مجوز لازم را دریافت کرد و اکنون نیازمند عملیاتی شدن است. همنین شورای آموزش پرورش استثنایی کشور در سطح استان متناظری ندارد لذا تشکیل شورای آموزش پرورش استثنایی استان به منظور هماهنگی و بهره گیری از ظرفیت های سایر معاونت های آموزش و پرورش نیز گام مهمی تلقی می شود.
دکتر حسینی اظهار داشت: اما حلقه مفقوده مهم تری در سطوح شهرستان ها و مناطق و نواحی آموزش و پرورش در حوزه آموزش و پرورش استثنایی وجود دارد. اینکه ظرفیت اداری کل مناطق ۷۵۰ گانه در حوزه آموزش استثنایی غایب است و تقریبا هیچ ارتباط ارگانیک و مؤثری در مناطق آموزش و پرورش استثنایی وجود ندارد و امور آموزش وپرورش استثنایی از طریق اداره استانی رصد و پیگیری می شود.
وی گفت: این موضوع یک ظرفیت مهم اداری را از آموزش و پرورش استثنایی محروم ساخته است. لذا به نظر می رسد در سطوح مناطق و شهرستان ها پست مسئولیت آموزش وپرورش استثنایی برای پیگیری امور تعلیم و تربیت کودکان با نیازهای ویژه باید شکل گیرد تا از طریق ظرفیت اداری مناطق و معاونین و شورای گوناگون حداکثر استفاده برای ارتقاء تعلیم و تربیت کودکان استثنای حاصل آید.
نظر شما